การคลอดลูกของแม่โคที่เราพบเห็นทั่วไปนั้นไม่ยุ่งยากซับช้อน ไม่เหมือนกับการคลอดบุตรของคนเรา ที่ต้องวิ่งหาสูตินรีแพทย์กันว่าเล่น
ก็เพราะแม่โคส่วนใหญ่ทำคลอดให้ตัวเองกันทั้งนั้น จะมีไม่กี่ตัวที่มีปัญหาคลอดยากบ้าง รกติดบ้าง แต่หมอตำแยโคบ้านเราก็สามารถช่วยได้ไม่มีปัญหา และไม่นิยมผ่าตัดทำทำคลอดให้โคเหมือนคนเราเพราะค่าใช้จ่ายสูงและยุ่งยาก
ในแม่โคสาว เมื่อคลอดลูกได้แล้ว ผู้เลี้ยงก็โล่งใจไปได้เปลาะหนึ่ง แต่บางรายอาจสร้างปัญหาได้
ปัยหาที่ว่าก็คือ แม่โคไม่ให้ลูกกินนม หรือลูกโคไม่ยอมกินนมเอง
แม่โคไม่ให้ลูกินนมมีหลายสาเหตุ ทั้งโดยนิสัย นมคัด หรือเต้านมอักเสษ
ถ้าไม่ให้ลูกกินมเพราะนิสัย ก็ต้องใช้วิธีการบังคับ เหมือนที่ทำที่สวนป่าครูบา ที่บังคับเข้าซอง แต่ก็ยังไม่ดีเพราะขายังดิ้นได้ ลูกศิษย์ที่ชื่อทรงธรรมบอกว่าจะให้ดีต้องบังคับผูกขาหลังติดกับเสาคอกปฏิบัติการไม่ให้ขยับ จะทำให้เราจับลูกโคกินนมได้สะดวก ไม่ต้องกังวัลว่าจะเจอลูกเตะของแม่โค
ถ้าบังคับแล้วยังไม่ยอม ก็ต้องหาแม่นมให้ลูกโค โดยการฝากเลี้ยงกับแม่โคตัวอื่นในฝูงที่คลอดลูกในระยะเวลาใกล้เคียงกัน ดังนั้นเวลาชาวบ้านเลี้ยงโค จะไม่นิยมเลี้ยงแม่โคตัวเดียวเดี่ยว ๆ เพราะอาจเกิดปัญหาในกรณีแม่โคไม่รักลูก หรือแม่โคตายก็จะได้ใช้วิธีฝากเลี้ยงกับแม่โคตัวอื่นได้ การมีแม่โคหลายตัว ผสมและคลอดในระยะเวลาเดียวกันในฝูงก็จะเป็นการป้องกันความเสี่ยงไปในตัว
แต่ถ้าฝากเลี้ยงแล้วไม่แม่โคตัวไหนรับฝาก ก็เป็นหน้าที่ของผู้เลี้ยง ที่ต้องเลี้ยงด้วยนมผง ซึ่งต้นทุนสูงมาก ที่สำคัญลูกโคต้องได้รับน้ำนมเหลืองใน 2-3 วันแรก เพื่อสร้างภูมิคุ้มกัน ถ้าไม่มีน้ำนมเหลืองก็ใช้นมผงเลี้ยงเด็กทั่วไปครึ่งลิตรผสมกับน้ำ 250 ซีซี กับนำมันละหุ่ง 1 ช้อนชา และไข่ตีให้เหลว 1 ฟอง ป้อนให้กิน (ไข่ในที่นี้อาจะจะเป็นไข่เป็ด หรือไข่ไก่ก็ได้ประมาณ เบอร์ 0 แต่ไข่นกกระจอกเทศคงจะมากและใหญ่ไป)
ในกรณีที่นมคัดหรือเต้านมอักเสษต้องรักษาที่ต้นเหตุ ถ้านมคัดก็ต้องรีดนมออกให้อาการคัดนมลดลงแม่โคจะได้ไม่เจ็บและยอมให้ลูกโคดูดนมได้ แต่แม่โคของคุณศิวพรนั้นพ่อสำเริงใช้วิธีใช้สากตำข้าวตีเบาที่เต้านมเป็นการนวด แม่โคก็จะยอมให้ลูกกินนมได้
ส่วนกรณีที่ลูกโคไม่ยอมกินนมนั้นอาจเป็นเพราะรูเต้านมอุดตัน ลูกโคดูดจนหมดแรงหมดกำลังใจเลยเลิกดูด วิธีนี้ต้องใช้วิธีรีดนำร่องก่อน แต่อย่ารีดออกเยอะ เดี่ยวของดีจะหมด นั่นก็คือน้ำนมเหลือง ถ้าเต้านมอุดตันคุณปู่ที่ศรีสะเกษจะใช้วิธีเอาผ้าสะอาดชุบน้ำอุ่นไปประคบเบาที่เต้านมขยายท่อน้ำนมและเช็ดสิ่งอุดตันออกจากเต้านมด้วยแล้วค่อยรีดนมออกจะทำให้แม่โคไม่เจ็บและยอมให้เรารีดนมโดยง่าย ซึ่งวิธีการนี้ก็ใช้กับคนเหมือนกันเพราะความอุ่นจะทำให้ท่อน้ำนมไม่อุดตันด้วยและต้องทำอย่างเบามือเพราะเต้านมที่บวมนั้นบางมากอาจมีแผลถลอดและแม่โคจะเจ็บ
ถ้าไม่เชื่อต้องไปถามบรรดาแม่บ้านที่เคยให้นมลูกค่ะ... รับรองรู้ซึ้ง
ขอบคุณค่ะ
ผมคิดว่าเราเริ่มสังเคราะห์ เป็นลำดับ
จะได้รู้ว่าอะไรพอไม่พอ มีไม่มี
รวมไว้จัดสังเคราะห์ทีเดียว ผมว่าจะหนักมากเกินไปนะครับ
อาจารย์ แสวงที่เคารพ
ตอนนี้กำลังศึกษาและเก็บข้อมูลในประเด็นที่เกี่ยวกับการจัดการเลี้ยงดูซึ่งมีประเด็นที่ต้องศึกษามาก ทำให้ข้อมูลที่นำมาสังเคราะห์มากตามไปด้วยตอนนี้จึงแยกนำเสนอเกี่ยวกับการเลี้ยงดูแม่โคและลูกโคเล็กแล้วจะต่อด้วยการเลี้ยงโครุ่น และการผสมพันธุ์ต่อไปค่ะ
ขอบคุณค่ะ