ศพที่หอมหวน: กระบวนการทำให้เป็นสินค้าของศพพระที่มีบารมีในสังคมไทย ตอนที่ 4

กรอบความคิดในการวิจัย

สังกัปเรื่องกระบวนการทำให้เป็นสินค้าจะถูกใช้มาอธิบายถึงเหตุใดศพของพระที่มีอาณาบารมีจะกลายเป็นสินค้าในสังคมไทยได้อย่างไร? หากคิดถึงทฤษฎีแบบมาร์กซิสม์ กระบวนการทำให้เป็นสินค้าคือการทำให้ของที่ขายไม่ได้กลายมาเป็นของที่ขายได้ได้อย่างไร? ไม่เพียงเป็นของที่ไม่มีชีวิตเท่านั้น แต่รวมถึงวิถีชีวิต เช่นความคิด สามารถกลายเป็นสินค้าได้ ศพของพระแน่นอนว่ามันไม่ใช่สิ่งของศักดิ์สิทธิ์ในเชิงศาสนา ที่ผู้บริโภคสามารถเก็บไว้ในบ้านได้ แต่เป็นชนิดหนึ่งของการบริการทางจิตวิญญาณ ซึ่งก่อให้เกิดโดยความคิดของการแสวงบุญ และการสะสมบุญกุศล

ตามที่ Mara Einstein กล่าวไว้ว่า ตลาดและศาสนาไม่ใช่สองสิ่งที่แยกขาดจากกัน จริงๆแล้ว ศาสนายังรับตรรกะของระบบตลาดมาใช้ ต่อมา ระบบตลาดก็จะใช้ศรัทธาทางศาสนามาสนับสนุนผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจของมัน กระบวนการทำให้ศาสนากลายเป็นสินค้า ที่ปฏิบัติโดยชาวพุทธ จะต้องไม่ถือว่าสิ่งนี้เป็นการลดทอนทางศาสนา แต่จริงๆแล้วเป็นกระบวนการหนึ่งของการปรับใช้ทางศาสนาในบรรยากาศที่แตกต่างกัน และ Robert Bellah กล่าวว่ากระบวนการแยกรัฐออกจากศาสนาเป็นความซับซ้อนและความหลากหลายของสังคมวัฒนธรรมสมัยใหม่ ยิ่งไปกว่านั้น กระบวนการดังกล่าวยังเป็นทางเลือกที่อยู่ในกระบวนการวิวัฒนาการที่ทำให้ปัจเจกบุคคลเลือกว่าโลกทัศน์ไหนที่ประชาชนจะยอมรับ เพื่อที่จะอยู่รอดในยุคสมัยใหม่แล้ว หลายศาสนาจะปรับตนเองให้เข้าถึงแรงจูงใจ และเข้าร่วมจากผู้บริโภคในตลาดเชิงจิตวิญญาณได้อีกด้วย การขนส่งมวลชนที่รวดเร็ว และเทคโนโลยีการสื่อสารทำให้เกิดกระบวนการทำให้ศาสนากลายเป็นสินค้า ดังนั้น กระบวนการทำให้ศาสนากลายเป็นสินค้าจะไม่ใช่เรื่องใหม่ แต่ดำรงอยู่ในเทคโนโลยีใหม่ๆเหล่านี้ ทุกศาสนาสามารถถูกขยาย และขายโลกทัศน์ของพวกเขา

งานวิจัยนี้นำเสนอพุทธที่บริสุทธิ์ ซึ่งที่มีความหลากหลายมาก นิยามของคำว่า “authentic” หรือ บริสุทธิ์ ถูกนำมาใช้อย่างกว้างๆตั้งแต่ปี 1833 เมื่อพระสายธรรมยุติเริ่มมีการแยกนิกายออกมา สายนี้จะเน้นไปตามการฝึกในพระไตรปิฎก อย่างไรก็ตาม จากการวิจัยเชิงชาติพันธุ์วรรณนาของฉัน กลุ่มชาวพุทธหลายกลุ่มก็อ้างความบริสุทธิ์ของตนเองทั้งนั้น ดังนั้นพระที่มีอาณาบารมีทั้งหมดจึงถือว่าบริสุทธิ์ตามทัศนะของผู้ศรัทธาทั้งสิ้น นอกจากนี้ตามที่ Macdonald ได้กล่าวไว้ กระบวนการทำให้วัฒนธรรมกลายเป็นสินค้าสามารถถูกใช้โดยคนในท้องถิ่นในฐานะที่เป็นเครื่องมือในการยืนยันอัตลักษณ์ของพวกเขา บอกถึงประวัติของตนเอง และสร้างความหมายของประสบการณ์ในท้องถิ่น

สุดท้ายกระบวนการทำให้สิ่งต่างๆกลายเป็นสินค้าหมายถึง การทำให้ศรัทธาในศาสนา วัตถุ ศพ กลายเป็นสินค้า ที่นำเสนอบุญโดยการเยี่ยมศพ และบริจาคเงินเพื่อทำให้งานภายในวัดได้ลุล่วง ดังนั้น นักแสวงบุญ หรือผู้บริโภค จะต้องจ่ายเงินเพื่อทำให้เกิดบุญทางจิตวิญญาณ โดยการหวังถึงชีวิตหรือโชคดีในเบื้องหน้า อย่างไรก็ตาม ฉันไม่ได้เสนอว่าสังคมใดก็ตามที่เชื่อในผู้นำที่มีบารมีจะมีการเก็บศพไว้ทั้งหมด จริงๆแล้ว ปรากฏการณ์ดังกล่าวถูกสนับสนุนโดยประเพณีโบราณ และถูกขับเคลื่อนโดยสังคมบริโภคเท่านั้น เช่น ประเทศไทย ที่ศาสนา วัฒนธรรมชุมชน และเศรษฐกิจแยกจากกันไม่ออก ดังที่ Peter Jackson เสนอไว้ การคิดคำนวณเชิงเหตุผลในระบบตลาดจะอยู่ในระดับของการฝึกปฏิบัติวัฒนธรรมเสมอ

แปลและเรียบเรียงจาก

Jesada Buaban. Fragrant Corpses: Commodification of Charismatic Monk’s Corpses in Thai Society