กิจกรรมพัฒนาความเป็นครู

ผมตั้งคำถามสำหรับการวางแผน "กิจกรรมพัฒนาครู" เพื่อเป็นแนวทางในการเขียนบันทึกนี้ว่า ๑) ทำไมจต้องมีกิจกรรมเสริมหลักสูตรเพื่อพัฒนาความเป็นครู ๒) มาตรฐานข้อใดในมาตรฐานวิชาชีพครู (อ่านที่นี่) จำเป็นต้องมีกิจกรรมเสริมการเรียนรู้ ๓) กิจกรรมเสริมหลักสูตรฯ ควรจะมีกี่ประเภทอะไรบ้าง ๔) แต่ละประเภทควรจะมีกิจกรรมอย่างน้อยกี่กิจกรรม แต่ละกิจกรรมมีเป้าหมายอะไร ให้นิสิตรู้อะไร ทำอะไรได้ แต่ละกิจกรรมทำอย่างไร  ดังจะขอเสนอเป็นแนวทางดังต่อไปนี้ 

๑) ทำไมต้องมีกิจกรรมเสริมหลักสูตรเพื่อพัฒนาความเป็นครู

แน่นอนว่าเพื่อต้องการสร้างเรื่อง "เก่งคน" หรือ "Soft Skills" หรือที่ศัพท์บัญญัติเรียกว่า "จารยะสมรรถนะ" ซึ่งไม่สามารถทำได้ด้วยลำพังเพียงการจัดการเรียนรู้ในหลักสูตร จำเป็นต้องใช้กระบวนการปลูกฝังต่อเนื่องนานพอ โดยให้นิสิตได้เรียนรู้จากการทำงานร่วมกัน ได้ฝึกนำองค์ความรู้ที่ได้เรียนไปประยุกต์ใช้ ได้ศึกษาทดลอง ลองผิดลองถูกด้วยตนเองผ่านกิจกรรมหรือโครงการต่างๆ ทั้ง "ในรูปแบบ" และสถานการณ์จริง 

๒) มาตรฐานใดในมาตรฐานวิชาชีพครูที่จำเป็นต้องมีกิจกรรมเสริมการเรียนรู้ 

ลองพิจารณาภาพแสดง ๑๑ มาตรฐานต่อไปนี้ (ดูสาระและสมรรถนะที่ต้องการของแต่ละด้านได้ที่นี่)

ผมพิจารณาว่า มาตรฐานส่วนใหญ่สามารถบูรณาการไว้ในการจัดการเรียนรู้ได้ มีเพียง ๒ มาตรฐานเท่านั้นที่มีสาระหรือสมรรถนะที่จำเป็นต้องจัดกิจกรรมเสริมหลักสูตร ได้แก่ 

• ๑. ความเป็นครู 
  • สาระความรู้ ข้อที่ (๑) สภาพงานครู และ ข้อที่ (๒) การปลูกฝังจิตวิญญาณความเป็นครู ....นิสิตควรจะได้รู้และเห็น (ได้สัมผัส) สภาพงานของครูจริงๆ เรียนรู้จากครูต้นแบบจริงๆ ได้ศึกษาจากประสบการณ์ตรงของครูผู้เป็นต้นแบบของครูในสังคม (ครูเพื่อศิษย์) 
  • สมรรถนะ ข้อที่ (๔) มีจิตวิญญาณความเป็นครู ... เมื่อได้เรียนรู้แล้ว นิสิตจะต้องได้ฝึกฝนตนเองให้สามารถ "เป็นแบบอย่าง" ให้กับนักเรียนได้ เพื่อเป้าหมายนี้ กิจกรรมเสริมหลักสูตรจำเป็นต้องมีอย่างต่อเนื่องตลอดหลักสูตร  และต้องมีการสะท้อนการเรียนรู้หรือประเมินคุณลักษณะของตนเองเสมอๆ 

• ๑๑. คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณ
  • สมรรถนะข้อที่ (๑) ปฏิบัติตนเป็นแบบอย่างที่ดี มีจิตสำนึกสาธารณะและเสียสละให้สังคม ... จะเห็นว่าเป็นประเด็นต่อเนื่องและใกล้เคียงกับมาตรฐานด้าน "ความเป็นครู"  กิจกรรมเสริมหลักสูตรต้องสามารถทำให้นิสิตเข้าใจว่า "แบบอย่างที่ดี" เป็นอย่างไร ได้พบปะ แลกเปลี่ยน และเรียนรู้จากครูผู้เป็น "แบบอย่างที่ดี" ของสังคม
  • สมรรถนะข้อที่ (๒) ปฏิบัติตนตามจรรยาบรรณของวิชาชีพครู...  กิจกรรมเสริมหลักสูตรควรเน้นให้นิสิตรู้และตระหนักในจรรยาบรรณวิชาชีพครูทั้ง ๙ ประการ (ดังภาพด้านล่าง)  และได้รับการฝึกอบรมเกี่ยวกับแบบแผนพฤติกรรมตามจรรยาบรรณวิชาชีพ (เว็บไซต์ครูเชียงรายรวบรวมไว้ที่นี่)

๓) กิจกรรมเสริมหลักสูตรฯ ควรจะมีกี่ประเภทอะไรบ้าง

จากการพิเคราะห์ในหัวข้อที่ผ่านมา จะเห็นว่ามีคำสำคัญ (Keywords) ๔ ประการที่ควรจะเป็นงานหลักของกิจกรรมเสริมความเป็นครู ได้แก่ 

• สภาพงานครู (ชีวิตครู)
• จิตวิญญาณความเป็นครู
• เป็นแบบอย่างที่ดี มีจิตสำนึกสาธารณะ เสียสละให้สังคม
• มีจรรยาบรรณวิชาชีพครู 

ดังนั้นกิจกรรมเสริมหลักสูตรเพื่อพัฒนาความเป็นครูจึงควรจะมีองค์ประกอบอย่างน้อย ๔ ประการนี้เป็นสำคัญ หรือบางกิจกรรมอาจจะบูรณาการเป้าหมายเหล่านี้เข้าด้วยกัน นอกจากนั้นแล้วเป้าหมายเหล่านี้ควรจะบูรณาการเข้ากับจารีต ประเพณี ศิลปวัฒนธรรม หรือแนวปฏิบัติที่สืบสานสืบทอดกันต่อๆ มา เช่น วันไหว้ครู ปฐมนิเทศ ปัจฉิมนิเทศ เป็นต้น ... อาจเรียกว่า "กิจกรรมในรูปแบบ" ก็เป็นได้  

โดยใช้หลักคิดดังกล่าวมานี้ ผมขอเสนอกิจกรรมเสริมหลักสูตรเพื่อพัฒนาความเป็นครู ๕ ประเภท ได้แก่ 

(๑) กิจกรรม "การบันเทิงชีวิตครู" ... เพื่อส่งเสริมการเรียนรู้สภาพงานครู เป้าหมายของการเป็นครู เรียนรู้แบบอย่างที่ดีจากครูต้นแบบ

(๒) กิจกรรมส่งเสริมและปลูกฝังจิตวิญญาณความเป็นครู ... เพื่อบ่มเพาะจิตวิญญาณและอุดมการณ์การเป็นครู

(๓) กิจกรรมส่งเสริมจิตสำนึกสาธารณะและจิตอาสาเพื่อสังคม ... เพื่อส่งเสริมจิตอาสาเพื่อสังคมและพัฒนาทักษะการทำงานหรือทำโครงการต่างๆ  เช่น ค่ายอาสา โครงการบริการสังคม เป็นต้น 

(๔) กิจกรรมพัฒนาบุคลิกภาพครู ... เพื่อส่งเสริมคุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพครู

(๕) กิจกรรมพัฒนาภาวะผู้นำแห่งการเปลี่ยนแปลง ... เพื่อเตรียมความพร้อมไปสู่การเป็นผู้นำแห่งการเปลี่ยแปลงสังคมและปฏิรูปการศึกษา 

นอกจากนี้อาจจะมีกิจกรรมอื่นๆ ตามจังหวะ เวลา โอกาส ร่วมกับสาขาวิชาอื่น ทั้งในนามคณะและมหาวิทยาลัย ที่นิสิตควรจะเข้าร่วมอย่างต่อเนื่อง 

๔) แต่ละประเภทควรจะมีกิจกรรมอย่างน้อยกี่กิจกรรม แต่ละกิจกรรมมีเป้าหมายอะไร ให้นิสิตรู้อะไร ทำอะไรได้ ปลูกฝังนิสิตสัย

ขอนำเสนอรายละเอียดของกิจกรรมดังไฟล์นี้ครับ (ดาวน์โหลดได้ที่นี่ 20180923171339.docx หรือ  20180923171339.pdf ) ผิดถูกอย่างไร เชิญผู้รู้แนะนำจะเป็นพระคุณครับ 

ขอจบบันทึกเท่านี้ครับ