อ่านอนาคต 2: "Convenient Care" พลิกโฉมร้าน 7-11 ให้เป็นศูนย์พบปะดูแลผู้สูงอายุ

ร้านสะดวกซื้อญี่ปุ่น 3 อันดับแรก คือ 7-Eleven Lawson และ Family Mart นอกจากการขายสินค้าทั่วไปและอาหารญี่ปุ่นจำนวนข้าวกล่องเบนโตะ ข้าวปั้น แล้ว ร้านสะดวกซื้อในญี่ปุ่นยังเสนอบริการที่ทำให้ร้านกลายเป็นศูนย์กลางของชุมชนอีกด้วย ลูกค้าสามารถชำระค่าสาธารณูปโภค ซื้อตั๋วคอนเสิร์ต หรือถ่ายเอกสารได้ที่ร้าน

ที่น่าสนใจที่สุดคือ ทุกวันนี้ ในญี่ปุ่น เราสามารถพบผู้สูงอายุมาชุมนุมกันเป็นชั่วโมง ๆ ตามร้าน 7-Eleven ร้าน Lawson หรือร้านสะดวกซื้อกว่า 50,000 แห่งทั่วประเทศ นอกจากผู้สูงอายุจะมาซื้ออาหารสำเร็จรูปแล้ว พวกเขายังอาจร้องเพลงคาราโอเกะ เข้าร่วมในชั้นเรียนเพาะกาย จ่ายเงินค่าสาธารณูปโภค หรือเพียงแค่นั่งเล่น

ญี่ปุ่นเป็นประเทศที่คนมีอายุขัยเฉลี่ยสูงและมีอัตราการเจริญพันธุ์ต่ำ ญี่ปุ่นมีสัดส่วนประชากรที่มีอายุเกิน 60 ปีขึ้นไป 33 ล้านคน คิดเป็นร้อยละ 25 ของประชากรญี่ปุ่น กระทรวงสาธารณสุขและสวัสดิการของญี่ปุ่นคาดว่าสัดส่วนจะเพิ่มขึ้นเป็นประมาณ 40% ภายในปี 2040

ขณะที่ญี่ปุ่นพยายามปรับตัวให้เข้ากับโครงสร้างประชากรที่เปลี่ยนแปลงและความต้องการใหม่ๆ ของผู้สูงอายุ ร้านสะดวกซื้อของภาคเอกชนก็กำลังร่วมมือกับหน่วยงานของรัฐในการมีบทบาทเข้ามาดูแลผู้สูงอายุ

ร้าน Lawson ตั้งเป้าหมายที่จะกลายเป็นร้านค้าย่านเพื่อนบ้าน ซึ่งลูกค้าผู้สูงอายุไม่ต้องเดินทางไกลไปซื้อของ ให้สามารถมาซื้ออาหารและสินค้าอื่น ๆ ร้าน 7-Eleven ได้ขยายความกว้างของทางเดินและลดความสูงของชั้นวางของเพื่อให้รองรับลูกค้าที่มีความพิการได้ดีขึ้นและช่วยให้สามารถรถเข็นเข้าได้ง่ายขึ้น นอกจากนี้ยังเพิ่มขนาดของตัวอักษรของราคาเพื่อความสะดวกในการอ่านของผู้สูงอายุ

ร้าน Family Mart ซึ่งเป็นร้านขายของชำที่มีเครือข่ายใหญ่เป็นอันดับสามของญี่ปุ่น รองจาก 7-Eleven และ Lawson ก็ได้ใช้ระบบจัดส่งของไปที่บ้านสำหรับผู้สูงอายุ โดยเฉพาะอาหารสำหรับผู้ที่กังวลกับโรคเบาหวานหรือโรคไต

ร้านค้าสะดวกซื้อของญี่ปุ่นได้รับความไว้วางใจจากชุมชนจากความสามารถตอบสนองความต้องการชีวิตประจำวันของผู้คน และยังช่วยบรรเทาภัยพิบัติให้กับคนในท้องถิ่นด้วย โดยเมื่อเกิดแผ่นดินไหวร้ายแรงและเกิดสึนามิขึ้นนอกชายฝั่งของ Tohoku ในปี 2011 ร้านค้า 2,000 แห่งได้รับความเสียหาย แต่ 90 เปอร์เซ็นต์สามารถกลับมาเปิดใหม่ได้ใน 2 สัปดาห์เพื่อช่วยฟื้นฟูชุมชน เมื่อเกิดแผ่นดินไหวขึ้นสองครั้งที่จังหวัดคุมาโมโตะ ในเดือนเมษายนปี 2016 ทำให้ประชาชนจำนวนมากไม่มีที่อยู่อาศัย ขาดแก๊ส ไฟฟ้า หรือน้ำประปา ร้านสะดวกซื้อส่วนใหญ่ 593 แห่งได้มอบทั้งผ้าอ้อมเด็ก ข้าวปั้นและชา และอื่นๆ ให้กับผู้ประสบภัย

บทบาทของร้านสะดวกซื้อในการดูแลผู้สูงอายุกลายเป็นทางการมากขึ้น เมื่อหน่วยงาน Urban Renaissance Agency ของญี่ปุ่นซึ่งก่อตั้งโดยรัฐบาลหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 เพื่อจัดหาที่อยู่อาศัยให้กับประชากรได้ลงนามในข้อตกลงกับร้าน 7-Eleven, Lawson และ Family Mart เพื่อเปิดโอกาสให้ร้านค้าสามารถเปิดในอพาร์ตเมนต์ของหน่วยงานได้

หน่วยงานมีอาคารเกือบ 1,700 แห่งทั่วประเทศ และผู้สูงอายุมีสัดส่วน 40 % จาก 740,000 ครอบครัวที่อาศัยอยู่ในพื้นที่เหล่านี้ ร้านค้าจะเปิดใน 100 แห่งหลัก ๆ ที่โตเกียวและคันไซ รวมถึงเมืองโอซาก้าและเกียวโต บางร้านเพิ่มบริการเช่น การทำความสะอาดห้องพัก และการซ่อมบำรุง รวมทั้งสถานที่เพาะกายในร้านด้วย

นอกจากนี้ ร้านต่างๆ ยังจ้างผู้สูงอายุ ในเครือร้าน Lawson ที่มีพนักงาน 200,000 คน มีพนักงานมากกว่า 10,000 คนอายุเกิน 60 ปี และร้านค้าสะดวกซื้อส่วนใหญ่ยังได้เริ่มฝึกอบรมพนักงานให้สามารถรับรู้และช่วยเหลือกับผู้สูงอายุที่แสดงอาการเสื่อมและอาจจำไม่ได้ว่าตนเป็นใครและว่าอยู่ที่ไหน

การฝึกอบรมสร้างขึ้นจากการสังเกตว่าร้านสะดวกซื้อเคยเป็นที่พำนักของคนหนุ่มสาว โดยเฉพาะผู้หญิงที่ต้องการความช่วยเหลือ ค้นหาที่หลบภัย หรือไว้เรียกตำรวจ แต่ตอนนี้กับคนหนุ่มสาวจำนวนมากที่ตัดสินใจเลือกซื้อสินค้าทางออนไลน์

ดังนั้น ร้านสะดวกซื้อจำเป็นต้องปรับตัวให้เหนือกว่าเพียงความสะดวก โดยมุ่งไปที่การดูแลผู้คนโดยเฉพาะผู้สูงอายุแทน เป็นการตอบโจทย์สำคัญของประเทศและเป็นการปรับตัวทางธุรกิจที่เหนือชั้นทีเดียว

 

ที่มา:

Noel Duan, Convenient Care for the Elderly Stanford Social Innovation Review / Winter 2017

https://www.citylab.com/life/2016/08/how-7-elevens-are-becoming-lifelines-for-japans-elderly/493772/