แนวทางการดูแลผู้สูงอายุที่เจ็บป่วยด้วยโรคเรื้อรังโดยชุมชน :
กรณีศึกษาในหมู่บ้านแห่งหนึ่งของจังหวัดพะเยา
วิจิตรา ปัญญาชัย* และคณะ
วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนีพะเยา
การวิจัยครั้งนี้มีเป้าหมาย คือ หาแนวทางดูแลผู้สูงอายุที่เจ็บป่วยด้วยโรคเรื้อรังโดยชุมชน ใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ ศึกษาในชนบทกึ่งเมืองแห่งหนึ่ง มี 3 ขั้นตอนคือ 1) การเตรียมการ เป็นการสร้างสัมพันธภาพกับคนในชุมชน กำหนดแนวคำถามการวิจัย และอบรมผู้วิจัยเกี่ยวกับการเก็บข้อมูล 2)การเก็บรวบรวมข้อมูล และ 3)การคืนข้อมูลให้ชุมชน การรวบรวมข้อมูลใช้การสัมภาษณ์และการสนทนากลุ่มเชิงลึก การสังเกตแบบมีและไม่มีส่วนร่วม ผู้ให้ข้อมูลหลักประกอบด้วยผู้นำชุมชน 12 คน บุคลากรด้านสุขภาพในชุมชน 4 คน ผู้สูงอายุที่เจ็บป่วยด้วยโรคเรื้อรังและปกติ ผู้ดูแลผู้สูงอายุ กลุ่มแม่บ้าน กลุ่มอาชีพ 114 คน การวิเคราะห์ข้อมูลเริ่มพร้อมกับการเก็บข้อมูล และทำคู่ขนานกับการตรวจสอบข้อมูลด้วยวิธีสามเส้า โดยใช้วิธีการเก็บ ผู้ให้ข้อมูลหลัก และผู้เก็บข้อมูลที่ต่างกัน การจัดทำข้อสรุปใช้การวิเคราะห์เนื้อหาและตีความ โดยมีการตรวจสอบข้อมูลกับคณะผู้วิจัยและผู้เชี่ยวชาญ**
ได้ข้อค้นพบสำคัญ 4 ประการ ได้แก่ 1)การเปลี่ยนแปลงวิถีชุมชน พบมีค่านิยมให้ลูกได้รับการศึกษาสูงเพื่อเปลี่ยนอาชีพจากทำนาเป็นงานที่มีเงินเดือนประจำ มีการอพยพย้ายถิ่น พบครอบครัวเดี่ยวมากขึ้น ไม่นิยมการทำนาเพราะต้องใช้สารเคมีมากค่าใช้จ่ายสูง ทำงานรับจ้างและค้าขาย ใช้สินค้าไม่จำเป็นในการกินอยู่มากขึ้น มีการออมน้อยแต่มีหนี้สินเกือบทุกบ้าน ความสัมพันธ์ในชุมชนลดลง 2)การเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตผู้สูงอายุ พบอยู่ตามลำพังกับคู่ชีวิตและอยู่คนเดียวมากขึ้น มีรายได้จากลูกแต่ไม่เพียงพอ ขาดความมั่นคงด้านอาหารหลักและเงินออม ต้องใช้เงินออมจัดหาสิ่งจำเป็นให้ลูกหลาน ต้องดูแลกันเองยามเจ็บป่วย 3)บทบาทองค์กรชุมชนพบว่าองค์การบริหารส่วนตำบลมีงบประมาณให้โดยสถานีอนามัยดำเนินการจัดหาวัสดุอุปกรณ์สร้างเสริมสุขภาพ แต่ขาดการกระตุ้นจึงไม่ยั่งยืน ชมรมผู้สูงอายุเน้นการจัดหารายได้ และอาสาสมัครสาธารณสุขมีบทบาทเป็นผู้นำข่าวสารจากสถานีอนามัยไปให้คนในชุมชน 4) ระบบสุขภาพมีศูนย์สุขภาพชุมชนที่มีพยาบาลวิชาชีพ ดูแลประชาชนในสัดส่วน 1: 5,000 คน การเยี่ยมบ้านไม่ต่อเนื่อง สำหรับการคืนข้อมูลให้ชุมชน ผู้เข้าร่วมประกอบด้วย ผู้สูงอายุ ผู้ดูแลผู้สูงอายุ ผู้นำชุมชน แม่บ้าน เยาวชน อสม. บุคลากรด้านสุขภาพ รวม 42 คน ได้ข้อตกลง คือ 1)ชุมชนจะจัดระบบอาสาสมัครดูแลสุขภาพผู้สูงอายุทุกหมวดของหมู่บ้าน 2) ชุมชนจะพัฒนาบทบาท อสม.ให้มีความรู้และทักษะดูแลการเจ็บป่วยเบื้องต้นได้ โดยขอให้วิทยาลัยพยาบาลฯ และสถานีอนามัยสนับสนุนด้านวิชาการ
คำสำคัญ : การดูแลสุขภาพโดยชุมชน ผู้สูงอายุ
* อาจารย์วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนีพะเยา สถาบันพระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสุข
** พันเอก นพ.ทวีศักดิ์ นพเกษร นักวิชาการอิสระ
สนับสนุนทุนพัฒนานักวิจัย โดย
สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)
ภายใต้โครงการพัฒนาต้นแบบการสร้างเสริมสุขภาพในบริบทพยาบาลชุมชน
ชมรมพยาบาลชุมชนแห่งประเทศไทย
ไม่มีความเห็น