​กระบวนการศึกษาชั้นเรียน (Lesson Study Process)

กระบวนการศึกษาชั้นเรียน (Lesson Study Process)

ในการกล่าวถึงการศึกษาชั้นเรียน นักวิชาการที่เกี่ยวข้องมักกล่าวถึงขั้นตอนหรือกระบวนการที่ดำเนินอยู่เมื่อครูเข้าไปสู่แนวทางในการศึกษาชั้นเรียน โดยขั้นตอนที่ว่านี้ นักวิชาการแต่ละคนจะเรียกชื่อแตกต่างกันไป บางคนก็เรียกว่ากระบวนการ (Process) บางคนก็เรียกว่าวงจร (Cycle) บางคนเรียกว่าขั้นตอน (Step) ในรายงานการศึกษาชั้นเรียนนี้ คณะผู้วิจัยขอนำเสนอมุมมองของนักวิชาการที่ได้คลุกคลีกับการนำการศึกษาชั้นเรียนไปใช้จนมีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักทั่วไปดังนี้
Lewis (2002 ถึงใน นฤมล อินทร์ประสิทธิ์, 2552) ได้กล่าวถึงการศึกษาชั้นเรียกว่า ครูญี่ปุ่นมีวัฎจักรการทำงานหรือวงจรการศึกษาชั้นเรียน(Lesson Study Process) ดังนี้

1)ตั้งเป้าหมายและวางแผน

วิเคราะห์เป้าหมายสำหรับการเรียนรู้ของนักเรียน และการพัฒนาระยะยาวออกแบบวางแผนการสอนร่วมกันเพื่อให้บรรลุเป้าหมายรวมทั้งสร้างแผนการวิจัยบทเรียน (Research lesson) ที่จะสังเกต

2)วิจัยการสอน

สอนด้วยแผนการสอนที่เตรียมไว้และสังเกตการสอนและเก็บข้อมูลเกี่ยวกับการคิดของนักเรียน การเรียนรู้ของนักเรียน การมีส่วนร่วม พฤติกรรม และอื่น ๆ

3)การอภิปรายเกี่ยวกับการสอน

แลกเปลี่ยนและวิเคราะห์ข้อมูลร่วมกันพิจารณาว่า หลักฐานที่แสดงว่านักเรียนไปถึงเป้าหมายคืออะไร และการพัฒนาเกิดขึ้นหรือไม่ ควรพัฒนาการสอนตนเองอย่างไร

4)สรุปผลการเรียนรู้ของครู

ถ้าจำเป็นก็ขัดเกลา และ สอนใหม่อีกครั้ง เขียนรายงานที่ประกอบด้วยแผนการสอน ข้อมูลของนักเรียน และสะท้อนได้ว่าเรียนรู้อะไร
ขั้นตอนของการศึกษาชั้นเรียน

ขั้นตอนที่ 1 จัดตั้งกลุ่มการศึกษาชั้นเรียน โดยมีกิจกรรมดังนี้ หาสมาชิก นัดหมายวันเวลาที่แน่นอน จัดทำแผนการพบกัน และตั้งกฎระเบียบในการทำงานกลุ่ม

ขั้นตอนที่ 2 ทำการศึกษาชั้นเรียน มีกิจกรรม 3 กิจกรรม คือ ตกลงเรื่องแนวการทำวิจัย เลือกเนื้อหาวิชา และคัดเลือกหน่วยที่จะทำ

ขั้นตอนที่ 3 วางแผนการทำวิจัย โดยการศึกษาแผนการวิจัย พัฒนาแผนการสอนและขอคำปรึกษาจากผู้เชี่ยวชาญ

ขั้นตอนที่ 4 สอนและสังเกตการสอน โดยการเก็บข้อมูลตามที่ตั้งเอาไว้

ขั้นตอนที่ 5 อภิปรายและวิเคราะห์ผลการวิจัยชั้นเรียน

ขั้นตอนที่ 6 สะท้อนผลและวางแผนขั้นตอนต่อไป

Yoshida (2005 อ้างถึงใน นฤมล อินทร์ประสิทธิ์, 2552) ได้กล่าวถึงวงจรการศึกษาชั้นเรียน (Lesson Study Cycle) ว่า คือกิจกรรมหลัก ๆ เป็นขั้นตอนต่าง ๆ ดังนี้
1. ขั้นตอนแรกของกระบวนการศึกษาชั้นเรียนเริ่มด้วยการนิยามหัวข้อการวิจัยทั้งระดับกว้างและระดับโรงเรียน ที่เน้นไปที่คุณลักษณะของนักเรียนที่ครูต้องการ ครูตั้งกลุ่มการทำแผนการสอน อาจเป็นกลุ่มตามระดับชั้น หรือกลุ่มตามวิชา แล้วคัดเลือกเป้าหมายของการศึกษาชั้นเรียนที่ตั้งอยู่บนหัวข้อการวิจัยระดับโรงเรียนแต่คำนึงถึงระดับชั้นหรือวิชา

2. กลุ่มครูเชิญผู้เชี่ยวชาญภายนอก เพื่อให้เข้ามาร่วมกันทำงานกับครูในกลุ่มเพื่อเพิ่มความเข้าใจด้านเนื้อหา แนะนำการคิดเกี่ยวกับการเรียนรู้ของนักเรียน และสนับสนุนการทำงานของกลุ่ม

3. กลุ่มการทำแผนแต่ละกลุ่มเลือกหน่วยการเรียนรู้ที่สอดคล้องกับเป้าหมายของการศึกษาชั้นเรียนและเลือกหัวข้อในหน่วยนั้นมาเป็นหัวข้อสำหรับการวิจัย สมาชิกในกลุ่มร่วมมือกันทำแผนการสอน

4. สมาชิกหนึ่งคนในกลุ่มนำแผนไปใช้สอน ในขณะที่ครูกลุ่มอื่นในกลุ่ม (มากกว่า 1 คน) และผู้สังเกตคนอื่น ๆ รวมทั้งผู้เชี่ยวชาญภายนอกสังเกตการณ์สอน ผู้สังเกตเหล่านี้เก็บข้อมูลเกี่ยวกับการคิดและการเรียนรู้ของนักเรียน ผู้สังเกตอาจรวมทั้งครูคนอื่น ๆ นอกกลุ่มหรือครูจากโรงเรียนอื่น ๆ

5. หลักจากการศึกษาชั้นเรียนจบสิ้นลง สมาชิกในกลุ่มอภิปรายเกี่ยวกับชั้นเรียนในช่วงที่จัดสำหรับการอภิปราย

6. ข้อมูลจากการอภิปรายถูกใช้เพื่อปรับปรุงชั้นเรียนในครั้งต่อไป หลังจากนั้นวงจรการสอน การสังเกต การอภิปราย จะเริ่มอีกครั้ง ข้อสรุปจากการอภิปรายที่เป็นสิ่งที่ครูเรียนรู้ในช่วงแรกของวงจรสามารถช่วยให้การวิจัยดำเนินไปในแนวทางที่ถูกต้อง

7. ในปลายปีการศึกษา กลุ่มการศึกษาชั้นเรียนสะท้อนผลการศึกษาและการเรียนรู้และเสนอรายงานเกี่ยวกับข้อค้นพบและผลที่เกิดขึ้นจากการวิจัย โดยเฉพาะในประเด็นที่เป็นเป้าหมายของกลุ่มและหัวข้อที่เป็นวิจัยของโรงเรียน โดยจุดมุ่งหมายปลายทางของกิจกรรมในกระบวนการนี้มีอยู่ 2 ประการ คือ การสร้างแนวคิดใหม่เกี่ยวกับการสอน และการเรียนที่มีพื้นฐานอยู่บนความเข้าใจเกี่ยวกับการคิดของนักเรียน