ประวัติเมืองสงขลา (23) โรงแรมรถไฟ

เช้าวันอาทิตย์ ผมมีโอกาสเดินชมตลาดหลังสถานีรถไฟสงขลา

มีคนกล่าวว่า ถ้าอยากรู้ว่าคนในบ้านในเมืองนั้นๆ มีสภาพความเป็นอยู่หรือคุณภาพชีวิตเป็นอย่างไร ดัชนีชี้วัดอย่างหนึ่งที่บอกได้คือ ให้ไปเดินดูตลาดเช้า

ตลาดรถไฟสงขลายังคึกคักเหมือนเดิม แม้ว่าพื้นที่จะคับแคบขยายตัวไม่ได้อีก ก่อนหน้าที่จะมีการสร้างอาคารพาณิชย์หนาแน่นเต็มพื้นที่ บริเวณนี้เป็นสนามหญ้า กว้างขวางกว่าปัจจุบันมาก

สิ่งที่เปลี่ยนไปจากเมื่อยี่สิบกว่าปีก่อน เห็นจะเป็นสิ่งของที่พ่อค้าแม่ค้านำมาขาย มีสินค้าพื้นเมืองลดน้อยลงไป ไม่ว่าจะเป็นอาหารอย่างข้าวยำปักษ์ใต้ เต้าคั่ว ไข่ครอบหรือขนมท้องถิ่นอย่างเช่น ขนมดู ก็หาซื้อได้ยาก

ร้านเสื้อผ้ามือสอง ซีดีเพลง ไส้กรอก ลูกชิ้นทอด อาหารจานด่วนเพิ่มมากขึ้น

อีกดัชนีชี้วัดภาวะเศรษฐกิจอย่างง่าย เห็นจะเป็นโรงแรม ในตัวเมืองสงขลาโรงแรมเล็กๆ มีห้องพักจำนวนน้อยใจกลางเมืองนั้นล้มหายตายจาก เลิกกิจการไปเป็นส่วนใหญ่หลายสิบปีแล้ว ส่วนโรงแรมที่สร้างขึ้นใหม่ก็ต้องปรับตัว มีรายได้จากการจัดประชุม สัมมนาของราชการและบริษัทเอกชน การจัดเลี้ยง นอกเหนือจากนักท่องเที่ยวที่เคยเป็นรายได้หลักในยุคก่อน

ก่อนที่การคมนาคมระหว่างสงขลากับหัวเมืองอื่นๆ หรือเมืองหลวงจะสะดวกสบายทั้งทางบกและทางอากาศอย่างเช่นทุกวันนี้ รถไฟเคยเป็นเส้นทางหลักทั้งการโดยสารและการขนส่งสินค้าที่นี่

การเดินทางด้วยรถไฟจากสงขลาไปกรุงเทพในสมัย พ.ศ. 2464 หรือสมัยรัชกาลที่ 6 นั้นใช้เวลา 3 วัน 2 คืน หากเป็นชาวบ้านที่อยู่แถบคาบสมุทรสทิงพระก็ต้องล่องเรือใบมาตามทะเลสาบสงขลา มาขึ้นที่ท่าเรือสงขลา

ขณะนั้นรถไฟเข้ากรุงเทพรวดเดียวยังไม่มี ออกจากสงขลาเช้า ต้องไปพักค้างคืนที่ทุ่งสง รุ่งเช้าไปได้ถึงชุมพร แล้วก็ต้องค้างคืนที่นั่นอีกคืนหนึ่งจึงจะออกเดินทางไปถึงสถานีบางกอกน้อย

กรมรถไฟหลวงจึงมีกิจการโรงแรมรถไฟขึ้นตามเมืองที่ต้องแวะพักค้างคืน อำนวยความสะดวกให้ผู้โดยสารที่มีฐานะดี เนื่องจากค่าที่พักก็สมกับความสะดวกสบายที่ได้รับ

โรงแรมรถไฟที่รู้จักกันดีในภาคใต้ ก็คือโรงแรมรถไฟหาดใหญ่ เดิมเป็นอาคารไม้ชั้นเดียวยกพื้น อยู่ที่ด้านตะวันออกเฉียงใต้ของสถานีชุมทางหาดใหญ่ ต่อมาในปี พ.ศ.2511 ได้สร้างอาคารสถานีและโรงแรมรถไฟขึ้นใหม่ เรียกชื่อว่าโรงแรมราชธานี ปัจจุบันเลิกกิจการโรงแรมไปนานแล้ว

แต่น้อยคนที่จะทราบว่า บริเวณตลาดรถไฟ ด้านหลังโรงเรียนอนุบาลสงขลานั้น เคยมีโรงแรมรถไฟสงขลาตั้งอยู่

โรงแรมแห่งนี้สร้างขึ้นเมื่อใดยังหาหลักฐานอ้างอิงที่ชัดเจนไม่ได้ แต่ปรากฏตำแหน่งที่ตั้งอย่างชัดเจนในชื่อ ที่พักรถไฟ ในแผนที่แนบท้ายพระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลเมืองสงขลา พ.ศ.2478

ลักษณะเป็นอาคารรูปแบบเดียวกับโรงแรมรถไฟหาดใหญ่หลังเดิม ยกพื้น มีหน้ามุขไม่ได้อยู่กึ่งกลาง แต่เยื้องไปทางด้านสถานีรถไฟ คาดว่าน่าจะมีห้องพักไม่เกิน 6 ห้อง มีห้องน้ำในตัว สะดวกสบายมากสำหรับสมัยนั้น

โรงแรมรถไฟ สงขลาดำเนินกิจการมาถึงเมื่อใด ก็ยังสืบค้นไม่ได้ แต่ในปี 2515-2516 ได้ให้กรมตำรวจเช่าเป็นที่พักของตำรวจ และคงถูกรื้อทิ้งไปหลัง พ.ศ. 2520 เหลือไว้เพียงตำนานและความทรงจำของคนรุ่นเก่า

[ดร. จันทวรรณ ปิยะวัฒน์]

เป็นลูกหลานชาวสงขลาเหมือนกันค่ะ ปัจจุบันกลายเป็นคนสงขลาโดยสมบูรณ์ แต่อยู่หาดใหญ่นะคะ ยังไม่เคยได้ยินใครพูดถึง "โรงแรมรถไฟสงขลา" เลยค่ะ มีแต่โรงแรมรถไฟหาดใหญ่