​ชีวิตที่พอเพียง 2624. ไปตากอากาศที่เขาค้อ

ผมเป็นคนชอบอากาศเย็น ดังนั้นเมื่อ ดร. เหม่ง (ประภาพรรณ จูเจริญ) ชวนไปเขาค้อ ไปเยี่ยมชื่นชมผลงาน บำบัดผู้ติดยาเสพติดโดยชุมชนชาวม้ง ผมก็เจียดหาวันว่างที่ตรงกับวันมาฆบูชาว่าเอาไหม คือวันที่ ๒๑ - ๒๒ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๙ ได้ตัวผมแล้ว ดร. เหม่งก็หว่านเสน่ห์ต่อ ด้วยดอกพญาเสือโคร่งที่ภูลมโล ให้ชวนสาวน้อยไปด้วย ซึ่งก็ได้ผลเช่นเดียวกันโดยเราขอออกค่าตั๋วเครื่องบินของสาวน้อยเอง

ดร. ประภาพรรณ เป็นนักวิทยาศาสตร์ทางกลไกสมอง เป็นผู้อำนวยการหลักสูตรศิลปศาสตร์มหาบัณฑิต สาขาวิทยาการเสพติด ของมหาวิทยาลัยมหิดล ซึ่งเป็นหลักสูตรเดียวในประเทศไทย และในอาเซียน มีโอกาสไปทำงานสนับสนุนวิชาการด้านการบำบัดผู้ติดยาเสพติด แก่พี่น้องชาวม้งที่อำเภอเขาค้อ จังหวัดเพชรบูรณ์ ติดต่อกันเป็นเวลา ๑๒ ปี เกิดความสนิทสนมไว้วางใจกันอย่างดีมาก และที่สำคัญทางผู้นำชาวม้งรู้สึกว่ากลุ่มตน มีผลงานที่ตนภูมิใจ ก็อยากให้มีผู้ใหญ่ไปรับรู้ชื่นชม ดร. เหม่งจึงมาจับตัวผม

ลงจากเครื่องบินเช้าวันอาทิตย์ที่ ๒๑ กุมภาพันธ์ เราไปกินอาหารเช้าเชิงวัฒนธรรมในตัวจังหวัดพิษณุโลก ที่ร้านศรีอนงค์ไข่กระทะ กินอาหารเช้าสไตล์เวียดนาม โดยผมกินก๋วยจั๊บญวน สาวน้อยกินข้าวต้มการดูกหมู อาหารอร่อย น้ำซุปหวาน

เราออกเดินทางด้วยรถตู้ที่ทีม ดร. เหม่งเช่ามาจากกรุงเทพ ไปตามถนนสาย ๑๒ ที่เป็นถนนสี่เลน ปรับปรุงใหม่กว้างขวาง และที่แปลกใหม่สำหรับผมคือมีสะพานลิงข้ามเป็นระยะๆ ถนนสาย ๑๒ นี้เป็นถนนเชื่อม ฝั่งตะวันตกและฝั่งตะวันออกของไทย เชื่อมออกไปยังพม่า และเวียดนาม

บนรถมีคน ๗ คนรวมทั้งคนขับ นอกจากสาวน้อย ผม และ ดร. เหม่งแล้ว ก็มีลูกทีมเป็นนักศึกษาของ ดร. เหม่งอีก ๓ คน เขาเตรียมพาเราไปเที่ยววัดผาซ่อนแก้ว แล้วจึงไปเยี่ยมชมกิจการของศูนย์บำบัดคนติดยาเสพติด เขาค้อ

วัดผาซ่อนแก้วใหญ่โตกว้างขวาง มีพระพุทธรูปนั่งองค์ขาวซ้อนกัน ๕ องค์ ชื่อ “พระพุทธเจ้าห้าพระองค์” มีพระเจดีย์ที่สร้างเป็นศิลปะแปลกใหม่ มีคนขึ้นไปเที่ยวมาก รถติดยาว ในแบบค่อยๆ เคลื่อนไป เราเที่ยวแบบผ่านๆ เพราะสถานที่ต้องขึ้นลงบันไดมาก สาวน้อยเดินไม่สะดวก จำได้ว่าเมื่อกว่าสิบปีก่อนผมเคยไปที่นั่นครั้งหนึ่ง และได้กราบท่านเจ้าอาวาสด้วย จำได้รางๆ ว่าท่านเป็นศิลปิน

จากนั้นเราไปยังศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิต หรือศูนย์บำบัดผู้ติดยาเสพติด ดำเนินการโดยชนเผ่าม้ง แต่รับบำบัดให้แก่คนทุกชนเผ่า และมีคนม้งมารับบริการไกลถึงจังหวัดตาก กินอาหารเที่ยงไปพร้อมกับ ชมการแสดงของเด็กๆ ชนเผ่า โดยเขาให้เกียรติเด็กชนเผ่าลีซูแสดงก่อน ตามด้วยที่เด็กเผ่าม้ง

ดาวเด่นของอาหารคือไก่ดำต้ม ที่ผู้ใหญ่ในงาน คือสาวน้อยกับผม จะได้รับการเสิร์ฟน่องไก่ ส่วนที่เป็นน่องบน ซึ่งถือเป็นส่วนที่ดีที่สุด หลังจากนั้นเขาจะเอากระดูกไปล้าง เอาไม้จิ้มฟันจิ้มลงในรูที่กระดูก ที่เป็นรู้ทางผ่านของเส้นเลือดและเส้นประสาท แล้วเอามาทำนายลักษณะของผู้ใหญ่แต่ละท่าน ผมสังเกตว่า เขาจะทำนายไปในทางสร้างความสัมพันธ์

หลังการแสดง และอิ่มหนำ ก็เป็นรายการเสวนา เล่าเรื่องความเป็นมาของคนม้งเขาค้อ ที่บรรพบุรุษอพยพมาจากเชียงราย เวลานี้อาศัยอยู่ในพื้นที่เขารอยต่อ ๓ จังหวัด คือพิษณุโลก เลย และเพชรบูรณ์ จำนวนสองสามหมื่นคน ช่วงความขัดแย้งทางลัทธิ มีคนไปปลุกระดม ทำให้คนม้งแตกเป็นสองกลุ่ม กลุ่มหนึ่งขึ้นเขาไปเป็นกองกำลังปลดปล่อยคอมมิวนิสต์

ต่อมาช่วงคุณทักษิณปราบยาเสพติด ช่วงปี ๒๕๔๙ มีคนม้งหายตัวไปจำนวนหนึ่ง เท่ากับว่าสองวันนี้ เราไปอยู่ในป่าเขาที่เคยเป็นสมรภูมิต่อสู้กันทางลัทธิ และต่อมาเป็นเส้นทางค้ายาเสพติด แม้ปัจจุบันก็กล่าวกันว่า ยังเป็นเส้นทางส่งต่อยาเสพติด

พี่น้องชาวม้ง นำโดยกำนันตำบลเข็กน้อย, คุณนิรันดร์ วจนะผาสุข, และอาจารย์ฟอง เล่าเรื่องราวเกี่ยวกับฝิ่น สรุปได้ว่าสมัยก่อนฝิ่นเป็นวิถีชีวิต เป็นของต้อนรับแขก เป็นยา และเป็นเครื่องผ่อนคลาย หรือที่ผมตีความว่า เป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมชาวเขา และการเปลี่ยนวัฒนธรรมนี้ นำโดยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ประสบความสำเร็จดีเยี่ยม แต่ก็มีกลุ่มคนจำนวนน้อยที่ตกเป็นเหยื่อ เพราะ “สมองติดยา”

สิ่งที่น่าชื่นชมคือ การที่ผู้นำชุมชนลุกขึ้นมาร่วมกันจัดดำเนินการบำบัดผู้ติดยาเสพติดเอง ถึงขนาดซื้อที่ดินตั้งศูนย์ มีอาคารที่พักแบ่งเป็นห้องหญิง ชาย หรือใครจะสร้างกระท่อมอยู่แยกต่างหากก็ได้ นอกจากใช้ยา Methadone ในการถอนอาการเสี้ยนยา แล้วค่อยๆ ลด Methadone จนหมด ยังใช้การบำบัดสนับสนุนอีกหลายอย่าง ได้แก่ วจนะวาจาบำบัด (ใช้ถ้อยคำให้กำลังใจ ให้การยอมรับ), วิถีบำบัด (ใช้วัฒนธรรม ความเชื่อ ตามวิถีของแต่ละชนเผ่า), โภชนะบำบัด, และอื่นๆ

ยา Methadone ได้จาก รพ. ธัญญารักษ์ ขอนแก่น ซึ่งทำงานร่วมกับ ปปส. ได้รับทุนสนับสนุนจาก สสส. ด้วย

ตอนท้ายเป็นพิธีเดินข้ามสะพาน จากดินแดนแห่งความยากลำบาก สู่ดินแดนชีวิตที่ดี ทุกคนถือสายสิญจ์ที่ทำด้วยใยกัญชง ซึ่งเหนียวมาก (ผมเอามาลองดึงให้ขาด ผลคือไม่ขาด) เริ่มจากกำนัน กล่าวปราศัยให้กำลังใจเป็นภาษาม้ง ตามด้วยคำแปลเป็นภาษาไทย พอคนสุดท้ายเดินข้ามสะพาน กำนันก็ไปยืน ขวางทาง (ป้องกันไม่ให้ผีร้ายข้ามสะพานตามมา) เขาบอกว่า พิธีศักดิ์สิทธิ์นี้ให้ผลทางใจแก่ผู้มารับการบำบัดมาก

อาหารเย็นที่ รีสอร์ท ต้นกาแฟเขาค้อ ที่กาแฟอร่อยมาก เป็นกาแฟพันธุ์ อะราบิก้า ที่ปลูกเองและคั่วเอง อาหารก็อร่อย

ดร. เหม่งจัดให้สาวน้อยกับผมนอนที่ เขาค้อไฮแลนด์ ที่พื้นที่กว้างขวางมาก มีทั้งที่พักเป็นโรงแรม เป็นรีสอร์ท และมีที่ดินจัดสรรขาย ให้สร้างบ้านตามแบบ ดร. เหม่งว่าหลังละ ๘ ล้านบาท ยังมีที่ดินเหลืออีกมาก เรานอนที่อาคารรีสอร์ทหลังแรกๆ หลังผ่านประตูด้านหน้า

เช้าวันที่ ๒๒ ผมรอให้สว่างจึงออกไปวิ่ง อุณหภูมิประมาณ ๒๐ องศา กำลังสบาย วิวสวย ให้ความสดชื่น ผมไปวิ่งรอบทะเลสาบ พร้อมทั้งถ่ายรูป ได้รูปสวยๆ มากมาย แล้วกลับมารับสาวน้อยไปเดินเล่น และไปกินอาหารเช้า วันนี้เป็นรายการขึ้นเขา ไปดูดอกพญาเสือโคร่งที่ภูลมโล ที่จะเล่าในบันทึกหน้ารูปของรีสอร์ท เขาค้อไฮแลนด์ จะเอาไปรวมกับรูปในบันทึกต่อไป เรื่องชมดอกพญาเสือโคร่งที่ภูลมโล

ร้านศรีอนงค์ไข่กระทะ

หน้าอาคาร Reception เขาค้อไฮแลนด์

พระพุทธรูปพระพุทธเจ้าห้าพระองค์ในวัดผาซ่อนแก้ว

อาคารที่ฐานพระพุทธรูป

พระเจดีย์

พระเจดีย์

บันไดขึ้นพระเจดีย์

ทางเดินขึ้นอีกทางหนึ่ง

ทางเข้าด้านในพระเจดีย์

ถ่ายจากด้านบนของพระเจดีย์

ถ่ายจากพระเจดีย์

อาคารเอนกประสงค์ในศูนย์บำบัดฯ

ซ้ายมือเป็นอาคารเอนกประสงค์ ขวามือเป็นอาคารที่พัก

คุณนิรันดร์กำลังอธิบายพิธีทำนายขาไก่ดำ

ความห่างของรู และ1ความเอียงของรูเป็นดัชนีสำหรับทำนายลักษณะคนกิน

เต้นรำซึง เผ่าลีซู

รำกระด้ง เผ่าม้ง

วงเสวนา

ซ้ายมือ กำนันตำบลเข็กน้อย

ตั้งแถวเดินข้ามสะพานสู่ชีวิตใหม่

วิจารณ์ พานิช

๒๓ ก.พ. ๕๙