ตัวอย่างผู้อาบน้ำร้อนมาก่อน

ปัจจุบันประชากรผู้สูงอายุเริ่มมีจำนวนเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ ในอนาคตประเทศเราจะกลายเป็นสังคมผู้สูงอายุ ดังนั้นทุกคนจำเป็นจะต้องรู้ถึงการเปลี่ยนแปลงเมื่อเข้าสู่วัยสูงอายุของแต่ละคน ว่ามีการเปลี่ยนแปลงอย่างไร และมีปัจจัยใดบ้างที่เกี่ยวข้อง วันนี้จึงของนำเสนอตัวอย่างผู้สูงอายุที่ถือว่ามีความประสบความสำเร็จในชีวิต สุขทั้งกายสุขทั้งใจ ว่ากว่าเขาจะมาถึงวันนี้เขาผ่านอะไรมาบ้าง แล้วมีปัจจัยใดที่ทำให้เขามีชีวิตอย่างทุกวันนี้

ประวัติทั่วไป

ชื่อ นางมาลี เกษมชาญ เกิดปี 2489 อายุ 71 ปี

พ่อ แม่ เสียชีวิตแล้ว เป็นบุตรคนที่ 1 มีน้องชาย 5 คน น้องสาว 3คน

สถาณภาพ เป็นหม้าย (สามีเสียชีวิต) มีบุตรชาย 1 คน อายุ 38 ปี

ที่อยู่ 32/66 ซอยจอมทอง10 ถนนจอมทอง กทม.

คุณยายมาลี เกิดที่ซัวเถา ประเทศจีน มีชื่อจีนว่า " หมุยเอ็ง" เป็นพี่คนโต มีน้องชาย 5คน และน้องสาว 3คน เมื่อคุณยายอายุได้ 9 ปี ครอบครัวก็ได้อพยพเข้ามาอยู่เมืองไทย คุณยายเล่าว่า ช่วงนั้นมีโจรขโมยชุกชุมมาก ที่เรียกกันว่า "อั้งยี่" ซึ่งบ้านคุณยายก็โดนโจรขึ้นบ้าน ทำให้ต้องย้ายที่อยู่ไปหลายหลักแหล่ง ก่อนที่คุณยายจะมีชีวิตอย่างทุกวันนี้ อดีตจะต้องผ่านอุปสรรคมามากมาย

ด้วยความที่คุณยายเป็นพี่คนโตจึงไม่ได้เรียนหนังสือ ต้องมาทำงานช่วยหาเงินเพื่อมาดูแล ส่งน้องๆเรียน คุณยายได้ผ่านการทำงานมาแล้วหลายอย่าง เริ่มแรกเลยก็ช่วยแม่ซึ่งทำอาชีพทอผ้า ต่อมารายได้ไม่ค่อยจะสู้ดีนัก จึงไปรับจ้างขัดหินอ่อน ซึ่งต้องใช้กำลังแขนเยอะมาก ต้องขัดจนขึ้นลายหิน ขัดด้วยมือตัวเองไม่มีเครืองทุ่นแรงหรือเครื่องจักรเหมือนในปัจจุบัน ตอนนั้นได้ค่าจ้างเพียงวันละ 10บาท เมื่ออายุได้ 35 ปี คุณยายก็แต่งงานกับคนจีน และย้ายไปอยู่ด้วยกันที่ฮ่องกง และมีลูกชาย 1 คน จากนั้นไม่กี่ปี สามีก็ป่วยเป็นมะเร็งจนเสียชีวิต คุณยายจึงขายบ้านที่ตนอยู่และพาลูกย้ายกลับมาอยู่ที่ประเทศไทยกับพ่อแม่และพี่น้องคนอื่นๆ จากนั้นก็ส่งลูกเรียนจนจบปริญญาตรีด้วยเงินเก็บจากการทำงานของคุณยายเอง

ภาพถ่ายครอบครัวของคุณยาย

ในปัจจุบัน คุณยายได้ย้ายออกมาอยู่บ้านกับลูกชายเพียงสองคน ถึงแม้คุณยายจะอายุ 71 ปีแล้ว แต่คุณยายก็ สามารถทำกิจกรรมการดำเนินชีวิตได้ด้วยตนเองอย่างอิสระ สามารถเดินเหินไปไหนมาไหนได้ตามต้องการ หรือแม้กระทั่งจะเดินทางโดยรถโดยสารประจำทางก็ไม่มีหลงทาง ในแต่ละวัน คุณยายจะตื่นมาทำกิจกรรมการดูแลตนเอง (อาบน้ำ แปรงฟัน แต่งตัว)ได้ด้วยตนเอง และจะมาเตรียมกับข้าวให้กับลูก หลังจากนั้นก็จะสวดมนต์พระญี่ปุ่นที่ตนนับถือมาตั้งแต่สมัยสาวๆ ซึ่งสวดทุกวันเช้าเย็น ระหว่างวันคุณยายก็จะอยู่บ้านทำงานบ้าน ดูโทรทัศน์ บางวันก็จะออกไปสวดมนต์ร่วมกับเพื่อนบ้านคนอื่น และในช่วงเย็นก็จะไปออกกำลังกายเต้นแอโรบิคที่สนามกีฬาของชุมชน คุณยายเป็นคนชอบท่องเที่ยว ในทุกเดือนคุณยายจะมีนัดไปเที่ยวต่างจังหวัดกับญาติๆหรือเพื่อนๆ ทำให้คุณยายเป็นคนอารมณ์ดี จิตใจแจ่มใส ซึ่งเป็นไปตามทฤษฎีกิจกรรม [Activity Theory] ที่บอกว่า บุคคลที่มีการทำกิจกรรมมาเรื่อยๆอย่างสม่ำเสมอ ก็จะทำให้สามารถปรับตัวได้ดี ทั้งร่างกาย จิตใจ และสังคม สามารถใช้ชีวิตได้อย่างมีความสุข

สำหรับประวัติด้านการรักษาทางการแพทย์ คุณยายเคยรับการผ่าตัดต้อกระจกตั้งแต่ 5 ปีที่แล้ว จนตอนนี้ก็หายเป็นปกติดี แต่เมื่อออกไปนอกบ้านจะต้องสวมแว่นดำเพื่อป้องกันไม่ให้แสงแยงตามากไป
คุณยายมีโรคประจำตัว คือ โรคเบาหวาน และความดันสูง ทุกวันนี้จะรับประทานยาตามที่หมอสั่งและไปหาหมอตามนัด รวมถึงไปตรวจสุขภาพประจำทุกปี

การประเมินด้านการเคลื่อนไหวของรยางค์ส่วนบน ที่ข้อไหล่ ข้อศอก ข้อมือ และนิ้ว พบว่า คุณยายมีช่วงการเคลื่อนไหวที่ปกติ ไม่มีข้อติดใดๆ ส่วนด้านความแข็งแรงของกล้ามเนื้อก็อยู่ในระดับปกติเช่นกัน

ความต้องการในปัจจุบันของคุณยายคือต้องการให้ลูกชายคนเดียวแต่งงานมีครอบครัวเป็นของตัวเอง เพื่อที่ว่าตอนคุณยายไม่อยู่แล้วจะได้มีคนมาดูแล และความต้องการอีกอย่างคือ อยากจะกลับไปประเทศฮ่องกงเพื่อไปไหว้หลุมศพของสามี

จากการสัมภาษณ์คุณยายมาลีท่านนี้ก็ได้สรุปวิเคราะห์ปัจจัยต่างๆที่ส่งผลต่อผู้สุงอายุท่านนี้ได้ว่า

• 1.ด้านกิจกรรมทางร่างกาย(Physical activity) คุณยายจะไปออกกำลังกาย เต้นแอโรบิคในทุกๆเย็น และแต่ละวันก็จะทำกิจกรรมงานบ้านซึ่งได้เคลื่อนไหวร่างกายอยู่ทุกวัน จึงเป็นปัจจัยที่เอื้อทำให้สุขภาพของคุณยายแข็งแรง สามารถเดินเหินไปไหนมาไหนได้เอง
• 2.ด้านการรับประทานอาหาร คุณยายจะชอบทานผักผลไม้ ทานเนื้อปลา ไม่ค่อยชอบทานหมู และเป็นคนที่ดื่มน้ำเยอะมากในแต่ละวัน
• 3.ความเชื่อความศรัทธา คุณยายมีความศรัทธาต่อพระญี่ปุ่น จะสวดมนต์ทุกวันเช้าเย็น ทำให้คุณยายมีที่ยึดเหนี่ยวจิตใจ ด้วยเหตุนี้อาจเป็นปัจจัยหนึ่งที่ส่งผลให้คุณยายมีจิตใจที่มั่นคง เป็นคนอารมณ์ดี จิตใจแจ่มใส
• 4.การมีส่วนร่วมกับสังคม คุณยายได้เข้าร่วมเป็นสมาชิกของสมาคมสร้างคุณค่าแห่งประเทศไทย โดยสมาชิกทุกคนจะมีความศรัทธาในพระญี่ปุ่นเหมือนกัน การเข้าร่วมสมาคมนี้ทำให้คุณยายได้มีกิจกรรมทางสังคมทำร่วมกันกับสมาชิกเป็นประจำ ซึ่งเป็นปัจจัยเอื้อให้คุณยายมีบทบาทในสังคม
• 5.นโยบายชุมชน ชุมชนที่คุณยายอยู่สนับสนุนให้จัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพของคนในชุมชน จึงได้สนับสนุนให้จัดกิจกรรมการออกกำลังกายในสนามกีฬาชุมชน ทำให้เป็นปัจจัยเอื้อให้สุขภาพคนในชุมชนและคุณยายแข็งแรง

ทฤษฎีที่อธิบายการเปลี่ยนแปลงของผู้สูงอายุท่านนี้ คือ

• 1.การเปลี่ยนแปลงทางร่างกาย [Biological Theory] ในผู้สูงอายุจะมีการเสื่อมสลายมากกว่าการเจริญเติบโต ระบบต่างๆก็จะทำงานได้น้อยลง ในกรณีของคุณยายการที่คุณยายเป็นต้อกระจกก็เป็นการเปลี่ยนแปลงอย่างหนึ่งของผู้สูงอายุที่เมื่ออายุมากขึ้น เลนส์แก้วตาก็จะมีความขุ่นมัว จนทำให้การมองเห็นแย่ลง จนกลายเป็นต้อกระจก
• 2.ทฤษฎีกิจกรรม [Activity Theory] ที่บอกว่า บุคคลที่มีการทำกิจกรรมมาเรื่อยๆอย่างสม่ำเสมอ ก็จะทำให้สามารถปรับตัวได้ดี ทั้งร่างกาย จิตใจ และสังคม สามารถใช้ชีวิตได้อย่างมีความสุข ซึ่งก็ตรงกับการเปลี่ยนแปลงของคุณยายที่ได้ทำกิจกรรมต่อเนื่องมาโดยตลอด จนทำให้ทุกวันนี้ใช้ชีวิตได้อย่างปกติสุข
• 3.ทฤษฎีบุคลิกภาพ/จิตสังคม [Psychosocial development] ของ Erikson อธิบายถึงการพัฒนาของคนทั้ง 8 ขั้น โดยผู้ที่มีอายุ 60ปีขึ้นไปหรือในวัยสูงอายุ จะมีพัฒนาการ 2 แบบ คือ สิ้นหวังท้อแท้ และพึงพอใจในชีวิต (Despair & Integrity) ซึ่งคุณยายเป็นผู้สูงอายุที่พึงพอใจในชีวิต เพราะในอดีตประสบความสำเร็จ ขยันหมั่นเพียรทำงานจนมีเงินมาดูแลตัวเองและลูกได้

อ้างอิงตามกรอบทางกิจกรรมบำบัด Person Environment Occupation Performance Model [PEOP] ได้ดังนี้

P=Person

• –คุณยายอายุ 71 ปี เป็นคนอารมณ์ดี มีความศรัทธาต่อการสวดมนต์พระญี่ปุ่น

E = Environment

• –ด้วยวัฒนธรรมของชาวจีน ที่มีเทศกาลต่างๆที่ได้มีการรวมญาติพี่น้องอยู่บ่อยครั้ง จึงทำให้คุณยายได้มีโอกาสพูดคุย ถ่ายทอดประสบการณ์ให้หลานๆรุ่นหลังได้ฟัง
• –ชุมชนที่อาศัยอยู่มีการจัดกิจกรรมที่ส่งเสริมสุขภาพของคนในชุมชน

O = Occupation

• –คุณยายไม่ได้ทำงานแล้ว แต่ก็จะทำกิจกรรมอื่นๆแทน ส่วนใหญ่จะทำกิจกรรมยามว่าง เช่น สวดมนต์ หรือเข้าร่วมกิจกรรมทางสังคม เช่น กิจกรรมร่วมกับสมาคมฯที่คุณยายเป็นสมาชิกอยู่

P = Performance

• –การที่คุณยายเป็นคนที่ขยัน มักจะไม่อยู่เฉย ชอบหากิจกรรมทำอยู่ตลอด จึงทำให้คุณยายมีความสามารถในการดำเนินชีวิต สามารถทำกิจกรรมการดำเนินชีวิตได้ด้วยตนเอง อย่างมีความสุข และมีคุณภาพชีวิต