ระบบต่อมไร้ท่อ

ระบบต่อมไร้ท่อ

หมายถึง ต่อมที่ทำหน้าที่สร้าง”ฮอร์โมน “ แล้วถูกลำเลียงไปออกฤทธิ์ที่ “อวัยวะเป้าหมาย”

-ต่อมมีท่อ “ไม่มีหลอดเลือดมาเลี้ยง อยู่ใกล้ “อวัยวะเป้าหมาย”

ชนิดของต่อมไร้ท่อ

๑.ต่อมไร้ท่อชนิดที่แยกอยู่เดี่ยว ผลิตฮอร์โมนเป็นหน้าที่หลัก

๒.ต่อมไร้ท่อ ชนิดที่อยู่ร่วมกับต่อมมีท่อ

ฮอร์โมน หมายถึง สารเคมีที่สร้างจากเซลส์จำเพาะของต่อมไร้ท่อ มีผลต่ออวัยวะเป้าหมายอย่างจำเพาะเจาะจง

บทบาทของฮอร์โมน

๑.ควบคุม ขบวนการแมตาบอริซึม

๒.ควบคุมภาวะสมดุล

๓.ควบคุมการเจริญเติบโต

๔.ควบคุมระบบอวัยวะสืบพันธุ์

๕. ควบคุมการปรับตัว กับสภาพแวดล้อม

ลักษณะทั่วไปของฮอร์โมน

            -สร้าง จากกลุ่มเซลส์พิเศษที่ไม่มีท่อ

            อาจถูกหลั่งสู่กระแสเลือดทันที หรือเก็บไว้ถึงระดับหนึ่งรอการกระตุ้น

            มีคุณสมบัติทางเคมี

            ใช้ปริมาณน้อยในการออกฤทธิ์

การควบคุมการทำงานของฮอร์โมน

            ๑.โดยระบบประสาท

            ๒.โดยฮอร์โมน

ความสัมพันธ์ระหว่าง ไฮโปธาลามัส กับต่อมใต้สมอง

-          ฐานของไฮโปธาลามัส มีก้านยื่น โดยที่ปลายคือ ต่อมใต้สมอง

-          ไฮโปทาลามัส หลั่งสาร เข้าสู่ต่อมใต้สมองส่วนหน้าทางเส้นเลือดดำ

-          ไฮโปทาลามัส เชื่อมต่อกับ ต่อมใต้สมองส่วนหลังโดยระบบประสาท

ต่อมใต้สมอง แบ่งเป็น ๒ ส่วน ได้แก่ ส่วนหน้า และส่วนหลัง

ต่อมใต้สมองส่วนหน้า ผลิตฮอร์โมน

           1.GH

            2.LH

           3.FSH

           4.LTH

           5.ACTH

            6.THS

            7.Prolaction “ฮอร์โมนของการเป็นแม่”

ต่อมใต้สมองส่วนหลังผลิตฮอร์โมน

1. OxYtocin : หลั่งน้ำนม / บีบตัวของมดลูก
2. Vasopressin
3. ADH ออกฤทธิ์ที่ Collecting duct / ดูดน้ำกลับสู่เซลส์ “ภาวะ Dehydration” ปัสสาวะน้อยลง

ต่อมไพเนียล ( Pineal gland) อยู่ในสมองส่วน Celebrum หลั่งฮอร์โมน

            -ควบคุมการเจริญเติบโตของอวัยวะเพศ ชาย / หญิง

            - ยับยั้ง FSH และ LH

            -ควบคุมการหลับ – ตื่น “Clock of life”

 

ต่อมไทรอยด์

-          ไทรอกซิน {T 4}

o   Matabolism

o   ช่วยให้กระฉับกระเฉง

o   การเจริญเติบโต

-          แคลซิโตนิน : ลดระดับCalcium ในกระแสเลือด “ สร้างกระดูก”

ต่อมพาราไทรอยด์

-          Parathormon ( PTH) : สลายCalcium สู่กระแสเลือด

ต่อมไทมัส (Thymus)

-          Thymosin กระตุ้นเนื่อเยื่อต่อมไทมัสให้สร้าง Lymphocyte ชนิด T – cell

ต่อมหมวกไต [ Adrenal gland]

1. ชั้นนอก ( Cotex) หลั่ง“ Mineralocorticoid”

-Aldosterone : ควบคุมแร่ธาตุ “สมดุลน้ำและเกลือแร่” ที่ Distal Tubular

2. ชั้นใน Medulla  หลั่งฮอร์โมน เกี่ยวกับ“ ระบบประสาทซิมพาเทอติก” = ตื่นเต้น ตกใจ

            - Adrenalin

            - Noradrenalin

ต่อมเพศ [ Gonad]

            -เพศชาย = อัณฑะ ( Testes )

                        -Testosteron

-ควบคุมลักษณะความเป็นชาย

-การสร้าง Splems

- การเจริญเติบโตของอวัยวะสืบพันธุ์

            - เพศหญิง = รังไข่ ( Ovary)

                        - Estogen

                                    - การพัฒนาของเพศหญิง ลักษณะความเป็นเพศหญิง

                                    - พัฒนาต่อมน้ำนม

                                    -วัยสาว

                        - Progesterone

                                    - กระตุ้นการคัดหลั่งของสารที่ผนังมดลูก ( Endometrim)

                                    - การเจริญของต่อมน้ำนม

                                    - รักษาสภาพการตั้งครรถ์

ฮอร์โมนจากระบบทางเดินอาหาร

1. Gastrin จาก “เนื้อเยื่อชั้นในของกระเพาะอาหาร” กระตุ้นการหลั่งกรด HCl
2. Secretin จาก “เนื้อเยื่อชั้นในของลำไส้เล็ก Duodenum “ กระตุ้นการหลั่ง ไปคาร์บอเนต,สนับสนุนการทำงานของ CCK
3. CCK ( Cholecystokinin) : กระตุ้นการหดตัวของถุงน้ำดี

ฮอร์โมนจาก ตับอ่อน

           1.แอลฟา เซลส์   สร้างGlucagon : เพิ่มระดับกลูโคส ในเลือด “ Gluconeo genesis”

            2. เบต้า เซลส์  สร้าง Insulin : ลดระดับกลูโคส ในภาวะที่ กลูโคสสูงกว่าปกติ

            3. เดต้า เซลส์ สร้าง Somatostatin : “ยับยั้งการหลั่ง Insulin และ Glucagon

ตัวอย่างความผิดปกติของต่อมไร้ท่อ 2 แบบ

1. Hypofunction : น้อยเกินไป
2. Hyper function : มากเกินไป

ของ GH ในเด็ก = Gigantism (ยักษ์)

             ในผู้ใหญ่ = Acromegaly