ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับหน่วยงานในกระทรวงการต่างประเทศของประเทศไทย
โดย นายธนภัทร ชาตินักรบ
บทความเพื่อการถอดบทเรียนวิชาน.๗๔๙ ปัญหากฎหมายระหว่างประเทศว่าด้วยการทูตและการกงสุล ตามหลักสูตรนิติศาสตรมหาบัณฑิต สาขากฎหมายระหว่างประเทศ คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
เขียนเมื่อวันที่ ๒๙ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๕๕๖ เวลา ๐๓.๑๐ น.
แก้ไขเพิ่มเติมเมื่อวันที่ ๑๗ มีนาคม พ.ศ.๒๕๕๗ เวลา ๒๐.๔๘ น.
http://www.gotoknow.org/posts/554846
----------------------------------------------------------------------
--------------------------------------
๑. บทนำ
--------------------------------------
เพื่อทำความเข้าใจให้ทราบถึงงานระหว่างประเทศในสายตาของภาครัฐ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศไทย มีหน่วยงานที่ดำเนินการในทางระหว่างประเทศมากมาย ไม่เพียงแต่กระทรวงการต่างประเทศซึ่งมีกรม กองจำนวนมากแล้วนั้น ยังมีกระทรวงอื่นที่เกี่ยวข้องและดำเนินงานระหว่างประเทศด้วยเช่นกัน ผู้เขียนในฐานะผู้ศึกษารายวิชา น.๗๔๙ กฎหมายว่าด้วยการทูตและการกงสุล ในหลักสูตรการศึกษาระดับชั้นปริญญาโท สาขากฎหมายระหว่างประเทศ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ จึงขอนำเสนอข้อมูลเบื้องต้นในส่วนของงานระหว่างประเทศในสายตาของภาครัฐเฉพาะในส่วนของกระทรวงการต่างประเทศ (ในส่วนของภาครัฐอันประกอบด้วยกระทรวง กรม กองอื่นนอกเหนือจากกระทรวงต่างประเทศ ผู้อ่านสามารถศึกษาได้จากบทความของนางสาวนฤตรา ประเสริฐศิลป์ ผู้ร่วมศึกษาวิชานี้ร่วมกับผู้เขียน ในบทความเรื่อง “หน่วยงานของรัฐที่ดำเนินการเกี่ยวข้องกับการต่างประเทศ[๑]”
--------------------------------------
๒. หน่วยงานภายในกระทรวงการต่างประเทศของประเทศไทย[๒]
--------------------------------------
๒.๑ สำนักงานรัฐมนตรี
ตามกฎกระทรวงแบ่งส่วนราชการสำนักงานรัฐมนตรี กระทรวงการต่างประเทศ พ.ศ.๒๕๔๕ ได้ให้อำนาจของสำนักงานรัฐมนตรี กระทรวงการต่างประเทศ ให้มีภารกิจเกี่ยวกับราชการทางการเมืองเพื่อสนับสนุนภารกิจของรัฐมนตรี ประสานนโยบายระหว่างกระทรวง โดยได้แบ่งส่วนของสำนักงานรัฐมนตรี ออกเป็น ๓ ส่วน กล่าวคือ
(๑) งานบริหารทั่วไป มีอำนาจหน้าที่เกี่ยวกับงานเลขานุการและงานการประชุมของรัฐมนตรี งานบริหารทั่วไป และช่วยอำนวยการของสำนักงานรัฐมนตรี ปฏิบัติงานร่วมกับหรือสนับสนุนการปฏิบัติงานของหน่วยงานอื่นที่เกี่ยวข้องหรือที่ได้รับมอบหมาย
(๒) กลุ่มประสานการเมือง มีอำนาจหน้าที่เกี่ยวกับการประสานนโยบายระหว่างกระทรวงและประสานกับรัฐสภาตามที่รัฐมนตรีมอบหมาย การประชาสัมพันธ์ ชี้แจงทำความเข้าใจและให้ข้อมูลแก่สื่อมวลชน รับเรื่องราวร้องทุกข์ของประชาชน และงานรับข้อร้องเรียนหรือร้องขอความช่วยเหลือต่อรัฐมนตรี ปฏิบัติงานร่วมกับหรือสนับสนุนการปฏิบัติงานของหน่วยงานอื่นที่เกี่ยวข้องหรือได้รับมอบหมาย
(๓) กลุ่มสนับสนุนวิชาการ มีอำนาจหน้าที่เกี่ยวกับการประสานงาน วิเคราะห์ กลั่นกรอง และให้ความเห็นแก่รัฐมนตรีเกี่ยวกับการปฏิบัติภารกิจของรัฐมนตรี ศึกษาและวิเคราะห์สถานการณ์ ติดตามความเคลื่อนไหวทางการเมือง และรายงานเพื่อการวินิจฉัยสั่งการของรัฐมนตรีปฏิบัติงานร่วมกับหรือสนับสนุนการปฏิบัติงานของหน่วยงานอื่นที่เกี่ยวข้องหรือที่ได้รับมอบหมาย
๒.๒ สำนักงานปลัดกระทรวง
ตามกฎกระทรวงแบ่งส่วนราชการสำนักงานปลัดกระทรวง กระทรวงการต่างประเทศ พ.ศ.๒๕๕๐ แก้ไขเพิ่มเติมโดยฉบับที่ ๒ พ.ศ.๒๕๕๒ และฉบับที่ ๓ พ.ศ.๒๕๕๖ ได้ให้อำนาจสำนักงานปลัดกระทรวง กระทรวงการต่างประเทศ มีภารกิจเกี่ยวกับการพัฒนายุทธศาสตร์และแปลงนโยบายของกระทรวงเป็นแผนปฏิบัติ จัดสรรทรัพยากรและบริหารราชการประจำทั่วไปของกระทรวง เพื่อการบรรลุเป้าหมายและเกิดผลสัมฤทธิ์ตามภารกิจของกระทรวง
โดยได้แบ่งส่วนของสำนักงานปลัดกระทรวง ออกเป็น ๑๑ ส่วน กล่าวคือ (๑) กองกลาง (๒) กองบรรณสารและห้องสมุด (๓) ศูนย์เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (๔) สถาบันการต่างประเทศเทวะวงศ์ วโรปการ (๕) สำนักจัดหาและบริการทรัพย์สิน (๖) สำนักนโยบายและแผน (๗) สำนักบริหารการคลัง (๘) สำนักบริหารบุคคล (๙) คณะผู้แทนถาวรไทยประจำสหประชาชาติ ตามที่รัฐมนตรีประกาศกำหนด (๙/๑) คณะผู้แทนถาวรไทยประจำอาเซียน ตามที่รัฐมนตรีประกาศกำหนด (๑๐) สถานเอกอัครราชทูต ตามที่รัฐมนตรีประกาศกำหนด และ (๑๑) สถานกงสุลใหญ่ ตามที่รัฐมนตรีประกาศกำหนด
๒.๓ กรมพิธีการทูต
ตามกฎกระทรวงแบ่งส่วนราชการกรมพิธีการทูต กระทรวงการต่างประเทศ พ.ศ.๒๕๔๕ ได้ให้อำนาจกรมพิธีการทูต กระทรวงการต่างประเทศ มีภารกิจเกี่ยวกับพิธีการ ระเบียบแบบแผนและประเพณีปฏิบัติทางการทูต การให้การรับรองการเยือนของแขกสำคัญต่างประเทศในทุกระดับและการกำกับ ดูแลเอกสิทธิ์และความคุ้มกันทางการทูตเพื่อเสริมสร้างภาพลักษณ์ที่ดีต่อคนไทยและประเทศไทย
โดยได้แบ่งส่วนของกรมพิธีการทูต ออกเป็น ๔ ส่วน กล่าวคือ (๑) สำนักเลขานุการกรม (๒) กองแบบพิธี (๓) กองรับรอง และ (๔) กองเอกสิทธิ์และความคุ้มกันทางการทูต
๒.๔ กรมยุโรป
ตามกฎกระทรวงแบ่งส่วนราชการกรมยุโรป กระทรวงการต่างประเทศ พ.ศ.๒๕๔๕ ได้ให้อำนาจกรมยุโรป กระทรวงการต่างประเทศ มีภารกิจเกี่ยวกับการเสนอแนะนโยบายและดำเนินการเกี่ยวกับความสัมพันธ์ทวิภาคีและพหุภาคีกับประเทศ กลุ่มประเทศในภูมิภาคยุโรป และองค์การระหว่างประเทศของภูมิภาคยุโรป โดยการวิเคราะห์และประเมินสถานการณ์ทุกด้านในภูมิภาคยุโรปเพื่อเสริมสร้างความร่วมมือทวิภาคีและพหุภาคี และปกป้องรักษาผลประโยชน์แห่งชาติ
โดยได้แบ่งส่วนของกรมยุโรป ออกเป็น ๔ ส่วน กล่าวคือ (๑) สำนักงานเลขานุการกรม (๒) กองยุโรป ๑ (๓) กองยุโรป ๒ และ (๔) กองยุโรป ๓
๒.๕ กรมเศรษฐกิจระหว่างประเทศ
ตามกฎกระทรวงแบ่งส่วนราชการกรมเศรษฐกิจระหว่างประเทศ กระทรวงการต่างประเทศ พ.ศ.๒๕๔๕ ได้ให้อำนาจกรมเศรษฐกิจระหว่างประเทศ กระทรวงการต่างประเทศ มีภารกิจเกี่ยวกับการเสนอแนะแนวทางในการกำหนดและดำเนินนโยบายเศรษฐกิจระหว่างประเทศ เพื่อส่งเสริมและรักษาผลประโยชน์ด้านเศรษฐกิจของประเทศและเป็นหน่วยประสานงานกลางของรัฐบาลในการดำเนินความร่วมมือทางเศรษฐกิจกับรัฐบาลต่างประเทศและองค์การระหว่างประเทศ ในกรอบความร่วมมือระดับอนุภูมิภาค ภูมิภาค และพหุภาคี
โดยได้แบ่งส่วนของกรมเศรษฐกิจระหว่างประเทศ ออกเป็น ๔ ส่วน กล่าวคือ (๑) สำนักงานเลขานุการกรม (๒) กองสนเทศเศรษฐกิจ (๓) กองนโยบายเศรษฐกิจระหว่างประเทศ และ (๔) กองส่งเสริมเศรษฐสัมพันธ์และความร่วมมือ
๒.๖ กรมสนธิสัญญาและกฎหมาย
ตามกฎกระทรวงแบ่งส่วนราชการกรมสนธิสัญญาและกฎหมาย กระทรวงการต่างประเทศ พ.ศ.๒๕๔๕ ได้ให้อำนาจกรมสนธิสัญญาและกฎหมาย กระทรวงการต่างประเทศ มีภารกิจเกี่ยวกับปัญหากฎหมายระหว่างประเทศ กฎหมายอื่นที่เกี่ยวข้อง สนธิสัญญา และเรื่องเขตแดนของประเทศ รวมทั้งประมวลศึกษา วิจัย ติดตาม วิเคราะห์แนวโน้มและพัฒนาการของกฎหมายระหว่างประเทศในกรอบขององค์การสหประชาชาติ และองค์การระหว่างประเทศ
โดยได้แบ่งส่วนของกรมสนธิสัญญาและกฎหมาย ออกเป็น ๕ ส่วน กล่าวคือ (๑) สำนักงานเลขานุการกรม (๒) กองกฎหมาย (๓) กองเขตแดน (๔) กองพัฒนากฎหมายระหว่างประเทศ และ (๕) กองสนธิสัญญา
๒.๗ กรมสารนิเทศ
ตามกฎกระทรวงแบ่งส่วนราชการกรมสารนิเทศ กระทรวงการต่างประเทศ พ.ศ.๒๕๔๕ ได้ให้อำนาจกรมสารนิเทศ กระทรวงการต่างประเทศ มีภารกิจเกี่ยวกับงานสารนิเทศและการทูตเชิงวัฒนธรรม โดยการประชาสัมพันธ์ สร้างเครือข่ายกับสื่อมวลชนต่างประเทศและระหว่างสื่อมวลชนท้องถิ่นกับสื่อมวลชนต่างประเทศในไทย และส่งเสริมกิจกรรมทางวัฒนธรรมรวมทั้งแลกเปลี่ยนด้านวัฒนธรรมกับนานาประเทศ เพื่อเผยแพร่ภาพพจน์ที่ดีของประเทศไทยและปกป้องรักษาผลประโยชน์ของชาติ ตลอดจนสร้างเสริมภาพลักษณ์ของประเทศในทุกๆด้าน
โดยได้แบ่งส่วนของกรมสารนิเทศ ออกเป็น ๕ ส่วน กล่าวคือ (๑) สำนักงานเลขานุการกรม (๒) กองการสื่อมวลชน (๓) กองประมวลและวิเคราะห์ข่าว (๔) กองวัฒนธรรมสัมพันธ์ และ (๕) กองวิทยุกระจายเสียง
๒.๘ กรมองค์การระหว่างประเทศ
ตามกฎกระทรวงแบ่งส่วนราชการกรมองค์การระหว่างประเทศ กระทรวงการต่างประเทศ พ.ศ.๒๕๔๕ ได้ให้อำนาจกรมองค์การระหว่างประเทศ กระทรวงการต่างประเทศ มีภารกิจเกี่ยวกับการดำเนินการให้ความร่วมมือกับประชาคมระหว่างประเทศ ในการป้องกันและแก้ไขปัญหาที่จะมีผลกระทบต่อเสถียรภาพความมั่นคงในภูมิภาคและสังคมโลก โดยการมีบทบาทอย่างแข็งขันในเวทีระหว่างประเทศ รักษาพันธกรณีของไทยภายใต้กฎบัตรสหประชาชาติและสนธิสัญญาต่างๆ ที่ไทยเป็นภาคี เพื่อปกป้องผลประโยชน์ของไทยในเวทีระหว่างประเทศ และหาแนวทางในการใช้ประโยชน์จากการเป็นภาคีสนธิสัญญาและอนุสัญญาให้เกิดประโยชน์สูงสุด
โดยได้แบ่งส่วนของกรมองค์การระหว่างประเทศ ออกเป็น ๕ ส่วน กล่าวคือ (๑) สำนักงานเลขานุการกรม (๒) กองการสังคม (๓) กองกิจการเพื่อการพัฒนา (๔) กองงานบริหารองค์การระหว่างประเทศ และ (๕) กองสันติภาพ ความมั่นคงและการลดอาวุธ
๒.๙ กรมอเมริกาและแปซิฟิกใต้
ตามกฎกระทรวงแบ่งส่วนราชการกรมอเมริกาและแปซิฟิกใต้ กระทรวงการต่างประเทศ พ.ศ.๒๕๔๕ ได้ให้อำนาจกรมอเมริกาและแปซิฟิกใต้ กระทรวงการต่างประเทศ มีภารกิจเกี่ยวกับการเสนอแนะนโยบายและดำเนินการเกี่ยวกับความสัมพันธ์ทวิภาคีและพหุภาคีกับประเทศกลุ่มประเทศในภูมิภาคอเมริกาและแปซิฟิกใต้ และองค์การระหว่างประเทศของภูมิภาคอเมริกาและแปซิฟิกใต้ โดยการวิเคราะห์ ประเมินสถานการณ์ทุกด้านในภูมิภาคอเมริกาและแปซิฟิกใต้ เพื่อเสริมสร้างความร่วมมือทวิภาคีและพหุภาคี และปกป้อง รักษาผลประโยชน์แห่งชาติ
โดยได้แบ่งส่วนของกรมอเมริกาและแปซิฟิกใต้ กระทรวงการต่างประเทศ ออกเป็น ๔ ส่วน คือ (๑) สำนักงานเลขานุการกรม (๒) กองอเมริกาเหนือ (๓) กองลาตินอเมริกา และ (๔) กองแปซิฟิกใต้
๒.๑๐ กรมอาเซียน
ตามกฎกระทรวงแบ่งส่วนราชการกรมอาเซียน กระทรวงการต่างประเทศ พ.ศ.๒๕๕๖ ได้ให้อำนาจกรมอาเซียน กระทรวงการต่างประเทศ มีภารกิจเกี่ยวกับการดำเนินงานและการส่งเสริมความสัมพันธ์ระหว่างประเทศสมาชิกสมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้หรืออาเซียนในฐานะสำนักเลขาธิการอาเซียนแห่งชาติ เพื่อดำเนินงานความร่วมมือของอาเซียนให้สำเร็จและบรรลุผลตามมติที่ประชุมสุดยอดและเป้าหมายของการจัดตั้งอาเซียน ตลอดจนกฎบัตรอาเซียน และเสริมสร้างความเข้มแข็งและขีดความสามารถในการแข่งจันของอาเซียนในเวทีระหว่างประเทศ ตลอดจนเพิ่มอำนาจต่อรองของประเทศไทยในกรอบความร่วมมือระหว่างประเทศ
โดยได้แบ่งส่วนของกรมอาเซียน กระทรวงการต่างประเทศ ออกเป็น ๖ ส่วน กล่าวคือ (๑) สำนักงานเลขานุการกรม (๒) กองยุทธศาสตร์และความร่วมมืออาเซียน (๓) กองการเมืองและความมั่นคง (๔) กองเศรษฐกิจ (๕) กองสังคมและวัฒนธรรม และ (๖) กองความสัมพันธ์กับคู่เจรจาและองค์การระหว่างประเทศ
๒.๑๑ กรมเอเชียตะวันออก
ตามกฎกระทรวงแบ่งส่วนราชการกรมเอเชียตะวันออก กระทรวงการต่างประเทศ พ.ศ.๒๕๔๕ ได้ให้อำนาจกรมเอเชียตะวันออก กระทรวงการต่างประเทศ มีภารกิจเกี่ยวกับการเสนอแนะนโยบายและยุทธศาสตร์ในการดำเนินความสัมพันธ์ทวิภาคีและพหุภาคีกับประเทศ กลุ่มประเทศและดินแดนอื่นในภูมิภาคเอเชียตะวันออก และองค์การระหว่างประเทศของภูมิภาคเอเชียตะวันออก ยกเว้นสมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยการวิเคราะห์และประเมินสถานการณ์ทุกด้านในภูมิภาคเอเชียตะวันออก เพื่อสร้างเสริมความร่วมมือทวิภาคีและพหุภาคี และปกป้อง รักษาผลประโยชน์แห่งชาติ
โดยได้แบ่งส่วนของกรมเอเชียตะวันออก กระทรวงการต่างประเทศ ออกเป็น ๕ ส่วน กล่าวคือ (๑) สำนักงานเลขานุการกรม (๒) กองเอเชียตะวันออก ๑ (๓) กองเอเชียตะวันออก ๒ (๔) กองเอเชียตะวันออก ๓ และ (๕) กองเอเชียตะวันออก ๔
๒.๑๒ กรมเอเชียใต้ ตะวันออกกลางและแอฟริกา
ตามกฎกระทรวงแบ่งส่วนราชการกรมเอเชียใต้ ตะวันออกกลางและแอฟริกา กระทรวงการต่างประเทศ พ.ศ.๒๕๔๕ ได้ให้อำนาจกรมเอเชียใต้ ตะวันออกกลางและแอฟริกา มีภารกิจเกี่ยวกับการเสนอแนะนโยบายและดำเนินความสัมพันธ์ทวิภาคีและพหุภาคีกับประเทศ กลุ่มประเทศขบวนการทางการเมืองในภูมิภาคเอเชียใต้ ตะวันออกกลางและแอฟริกา โดยการวิเคราะห์และประเมินสถานการณ์ทุกด้านในภูมิภาคเอเชียใต้ ตะวันออกกลางและแอฟริกา เพื่อเสริมสร้างความร่วมมือทวิภาคีและพหุภาคี และปกป้อง รักษาผลประโยชน์แห่งชาติ
โดยได้แบ่งส่วนของกรมเอเชียใต้ ตะวันออกกลางและแอฟริกา กระทรวงการต่างประเทศ ออกเป็น ๔ ส่วน กล่าวคือ (๑) สำนักงานเลขานุการกรม (๒) กองเอเชียใต้ (๓) กองตะวันออกกลาง และ (๔) กองแอฟริกา
๒.๑๓ กรมการกงสุล
ตามกฎกระทรวงแบ่งส่วนราชการกรมการกงสุล กระทรวงการต่างประเทศ พ.ศ.๒๕๔๕ ได้ให้อำนาจกรมการกงสุล มีภารกิจเกี่ยวกับการดำเนินการด้านการกงสุล โดยการเสนอความเห็นเกี่ยวกับนโยบายและแผนงานด้านการกงสุล กำหนดระเบียบด้านการกงสุลประสาน สนับสนุนการทำงานของสถานเอกอัครราชทูต สถานกงสุลใหญ่ และสถานกงสุลกิตติมศักดิ์ของไทยในต่างประเทศ เพื่อปกป้อง คุ้มครอง ดูแลและช่วยเหลือคนไทยและผลประโยชน์ของคนไทยในต่างประเทศให้ทั่วถึง
โดยได้แบ่งส่วนของกรมการกงสุล กระทรวงการต่างประเทศ ออกเป็น ๕ ส่วน กล่าวคือ (๑) สำนักงานเลขานุการกรม (๒) กรมคุ้มครองและดูแลผลประโยชน์คนไทยในต่างประเทศ (๓) กองตรวจลงตราและเอกสารเดินทางคนต่างด้าว (๔) กองสัญชาติและนิติกรณ์ และ (๕) กองหนังสือเดินทาง
๒.๑๔ สำนักงานความร่วมมือเพื่อการพัฒนาระหว่างประเทศ
ตามพระราชกฤษฎีกาจัดตั้งสำนักงานความร่วมมือเพื่อการพัฒนาระหว่างประเทศ พ.ศ.๒๕๔๗ ได้ให้อำนาจสำนักงานความร่วมมือเพื่อการพัฒนาระหว่างประเทศ (โดยยุบกรมวิเทศสหการ กระทรวงการต่างประเทศ) มีภาระหน้าที่ในการปฏิบัติราชการที่เกี่ยวกับการบริหารความร่วมมือระหว่างประเทศ เพื่อพัฒนาด้านเศรษฐกิจ สังคม วิชาการ ตลอดจนการส่งเสริมการวิจัย การเผยแพร่ และการฝึกอบรม โดยร่วมมือกับต่างประเทศหรืองค์กรต่างประเทศเพื่อให้เกิดการพัฒนาทั้งภายในประเทศและต่างประเทศ
--------------------------------------
๓. สรุป
--------------------------------------
โดยที่กรม กอง และสำนักงานต่างๆ ที่กล่าวมาข้างต้น เป็นหน่วยงานภายใต้สังกัดกระทรวงการต่างประเทศ มีหน้าที่โดยตรงในงานระหว่างประเทศในสายตาของภาครัฐ เพื่อให้ผู้อ่านได้ทราบถึงข้อเท็จจริงพื้นฐานของอำนาจหน้าที่ และโครงสร้างของกรม กอง และสำนักงานต่างๆในเบื้องต้นเท่านั้น หากผู้อ่านประสงค์จะศึกษาถึงข้อมูลในเชิงลึกของแต่ละหน่วยงาน ศึกษาเพิ่มเติมได้ที่ www.mfa.go.th เพื่อความทันสมัยของข้อมูลและความละเอียดที่มากขึ้น หากมีข้อผิดพลาดในเนื้อหาส่วนใด ต้องขออภัยมา ณ ที่นี้ด้วยครับ
ขอบคุณข้อมูลจากกระทรวงการต่างประเทศ
[๑] นฤตรา ประเสริฐศิลป์, หน่วยงานของรัฐที่ดำเนินการเกี่ยวข้องกับการต่างประเทศ, สืบค้นเมื่อวันที่ ๒๙ พฤศจิกายน ๒๕๕๖, จากhttps://www.facebook.com/notes/natchez-creamfudge/หน่วยงานของรัฐที่ดำเนินการเกี่ยวข้องกับการต่างประเทศ/10152043679622660.
[๒] กระทรวงการต่างประเทศ, หน่วยงานภายในกระทรวงการต่างประเทศของประเทศไทย, สืบค้นเมื่อวันที่ ๒๙ พฤศจิกายน ๒๕๕๖, จาก http://www.mfa.go.th/main/th/organize/107.
ไม่มีความเห็น