ตัวเลข80_____กับสุขภาพตับเรา

อ.นพ.ธีรวุฒิ คูหะเปรมะ ผู้เชี่ยวชาญด้านมะเร็ง ให้สัมภาษณ์ "วงการแพทย์" เกี่ยวกับตัวเลขง่ายๆ สบายๆ คือ '80' ที่จะช่วยให้เราเข้าใจสุขภาพตับได้เร็ว, ผู้เขียนขอนำมาเล่าสู่กันฟังครับ

.

ภาพที่ 1: ทางเดินอาหาร

• ตับ (Liver - สีแดงเลือดหมู) = อยู่ด้านบน-ทางขวา
• ระบบท่อทางเดินอาหาร: เริ่มจากปาก > หลอดอาหาร > กระเพาะอาหาร (Stomach - สีชมพู), อยู่ด้านบน-ทางซ้าย > ลำไส้เล็ก (Small Intestine) > ลำไส้ใหญ่ (Large Intestine) > ไส้ตรง > ทวารหนัก
• ไส้ติ่ง (Appendix) อยู่ด้านล่าง-ทางขวา

.

.

ภาพที่ 2: อวัยวะในช่องท้องส่วนบน

• Liver = ตับ (สีแดงเลือดหมู) อยู่ด้านบนทางขวา
• Gall bladder = ถุงน้ำดี (สีเขียวอ่อน) อยู่ด้านล่างตับ ค่อนทางด้านหน้า
• Spleen = ม้าม (สีน้ำตาล) อยู่ด้านบนทางซ้ายสุด 

ระบบท่อทางเดินอาหาร

• เริ่มจากปาก > หลอดอาหาร (Esophagus) > กระเพาะอาหาร (Stomach) > ลำไส้เล็ก > ลำไส้ใหญ่ > ไส้ตรง > ทวารหนักตามลำดับ

.

ภาพจาก 'Keynote'

.

มะเร็งตับพบเป็นอันดับ 3 ในผู้หญิง และอันดับ 1 ในผู้ชายไทย

ทว่า... ถ้านับเป็นสาเหตุการเสียชีวิตจากมะเร็งแล้ว, มะเร็งตับเป็นอันดับ 1 

.

เพราะการดูแลรักษามะเร็งหลายชนิดได้ผลดีขึ้นมาก โดยเฉพาะมะเร็งเต้านม - ปากมดลูก 

พบผู้ป่วยรายใหม่ในไทยประมาณ 20,000 ราย/ปี และมีอายุเฉลี่ยประมาณ 3-6 เดือนหลังพบโรค

.

องค์การอนามัยโลก (WHO) รายงานสถิติประเทศไทยว่า โรคนี้(มะเร็งตับ)ยังอยู่ในขาขึ้น

• ปี 2553 มีคนไข้ 23,410 ราย > เสียชีวิต 20,334 ราย
• ปี 2573 จะมีคนไข้ 33,517 ราย > เสียชีวิต 31,028 ราย

.

60% ของมะเร็งตับในไทยเป็นมะเร็งเซลล์ตับ (hepatocellular cancer / HCC)

รองลงไปเป็นมะเร็งท่อน้ำดีที่มีพยาธิใบไม้ตับ + สารไนโตรซามีนในเนื้อหมัก เช่น แหนม ไส้กรอก ฯลฯ ร่วมกันเป็นสารก่อมะเร็ง

.

.

กฎ 80% ของมะเร็งตับได้แก่

(1). 80% > เกิดในประเทศกำลังพัฒนา

ประเทศยากจน + ประเทศกลุ่มอาเซียนอยู่ในกลุ่ม "กำลังพัฒนา" หมด ยกเว้นสิงคโปร์เป็นพวก "พัฒนาแล้ว" (มาเลเซียก้าวไปไกล ใกล้จะเข้าสู่กลุ่มพัฒนามากขึ้นเรื่อยๆ)

(2). 80% > เกิดจากไวรัสตับอักเสบ B, C

ไวรัสตับอักเสบ B, C ถ่ายทอดทางเลือด-การร่วมเพศ

คนไทยรุ่นเก่า ไม่ได้รับวัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบ B ตั้งแต่แรกเกิด ส่วนใหญ่ได้รับเชื้อผ่านมาจากพ่อแม่ (ส่วนน้อยติดจากเลือด-การร่วมเพศ)

(3). 80% > เกิดในโรคตับแข็ง

(4). 80% > อยู่ในระยะลุกลาม (ผ่าตัดไม่ได้)

(5). 80% > ของคนไข้ที่ผ่าตัดได้ จะเป็นซ้ำภายใน 5 ปี

.

ยาที่คณะกรรมการอาหารและยาสหรัฐฯ (US FDA) รับรองว่า ยืดชีวิตผู้ป่วยได้ 44% คือ "โซราฟีนิบ (Sorafenib)"  

ยานี้ออกฤทธิ์ต้านการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็ง และยับยั้งการสร้างหลอดเลือดที่ไปเลี้ยงมะเร็ง

.

ผลคือ ยืดอายุได้นานถึง 2.8 เดือน

• ถ้าไม่ใช้ยา จะมีอายุเฉลี่ย = 7.9 เดือน
• ถ้าใช้ยา จะมีอายุเฉลี่ย = 10.7 เดือน

.

ค่ายายืดอายุตกประมาณ 2.4 ล้านบาท/ปี

เฉลี่ยอายุยืนขึ้น 2.8 เดือน

.

 

ทว่า... นี่เป็นค่าเฉลี่ย (น่าจะเป็นค่ากลาง = median), ถ้ามีคนไข้ 100 คน

• 50 คนจะมีอายุยืนขึ้นนานกว่านั้น = เกิน 2.8 เดือน
• 50 คนจะมีอายุยืนขึ้นน้อยกว่านั้น = ไม่ถึง 2.8 เดือน

.

มีช่วงหนึ่ง (สิงหาคม-กันยายน 2556) ที่บริษัทผู้ผลิต (ไบเออร์) ทำโปรโมชั่นลดราคา (โทร.09-2434-3681-2 วันจันทร์-ศุกร์, 8.30-17.30 น.) เป็นไม่เกิน 600,000 บาท/ปี โดยให้เฉพาะ

• ผู้ป่วยและญาติสายตรงที่มีรายได้รวมไม่เกิน 1.5 ล้านบาท/ปี
• ไม่มีสิทธิ์เบิกค่ายาดังกล่าว
• มีบัตรประชาชนไทย
• มีสำเนาใบเสร็จค่าไฟฟ้าที่บ้าน

.

ตรงนี้บอกเป็นนัยว่า ต่อไปท่านจะทิ้งใบรับรองรายได้ (เช่น สลิปเงินเดือน ฯลฯ) + ใบเสร็จฯ ค่าไฟที่บ้านไม่ได้เป็นอันขาด

ต่อไป คือ ค่าต่อลมหายใจ (ชีวิต) ของเรามีค่ามากกว่าที่คิด

• ถ้าใช้ยานี้ราคาเต็ม = 2,400,000 บาท/2.8 เดือน = 857,143 บาท/เดือน
• ถ้าใช้ยานี้แบบลดราคา = 600,000 บาท/2.8 เดือน = 214,286 บาท/เดือน 

.

สมมติคนเราหายใจ 14 ครั้ง/นาที = 14*60*24*30 ครั้ง/เดือน = 604,800 ครั้ง/เดือน

• ถ้าใช้ยานี้ราคาเต็ม = 1.42 บาท/1 ลมหายใจ
  
• ถ้าใช้ยานี้แบบลดราคา = 0.35 บาท/1 ลมหายใจ

.

ทางที่ดีกว่า คือ ป้องกันมะเร็งตับให้กับทุกคนที่ท่านรัก

ถ้าทำใจ... ป้องกันให้คนที่ท่านเฉยๆ หรือชิงชังได้, ยิ่งจะได้บุญมากขึ้น

.

(1). ฝากครรภ์ หรือฝากท้องแต่เนิ่นๆ > ถ้าตรวจพบพ่อแม่มีไวรัสตับอักเสบ B, ลูกจะได้วัคซีน (+/- เซรุ่มป้องกัน) อย่างดี

คนที่ไม่มีไวรัสตับอักเสบ B ลดเสี่ยงมะเร็งตับจากไวรัสนี้ได้ประมาณ 200 เท่า

(2). ท่านอาจพิจารณาฉีดวัคซีนตับอักเสบ B ถ้าไม่มีภูมิต้านทานโรค (ตรวจเลือดก่อน)

สมัยก่อนค่าวัคซีนแพง ทุกวันนี้ที่โรงพยาบาลรัฐประมาณ 170 บาท/เข็ม, 3 เข็ม

.

(3). หลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงโรคตับอักเสบ ตับแข็ง

• ไม่ดื่มแอลกอฮอล์ โดยเฉพาะไม่ดื่มหนัก
• หลีกเลี่ยงอาหารปนเปื้อนสารอะฟลาทอกซินจากเชื้อรา โดยเฉพาะถั่วเก่า พริกป่นเก่า ในก๋วยเตี๋ยว
• ระวังอ้วนลงพุงจากการกิน "ข้าวขาว-อาหารทำจากแป้ง-ขนมปังขาว-น้ำตาล-แอลกอฮอล์" มาก, ออกแรง-ออกกำลังน้อย หรือนั่งนาน 

ภาวะอ้วนลงพุง หรือการลดน้ำหนักเร็วมากๆ เพิ่มเสี่ยงไขมันเกาะตับ

.

(4). ไม่เสพเซ็กส์แบบเสี่ยง เช่น ใช้ถุงยางอนามัย ฯลฯ เพื่อป้องกันการได้รับไวรัสตับอักเสบหลายชนิด-เอดส์ (เสริมแรงกันได้)

(5). ไม่ใช้มีดโกนร่วมกัน เช่น เวลาตัดผม โกนผม ฯลฯ

.

(6). อย่ากินปลาดิบ สัตว์น้ำจืดดิบ และอย่าร่วมวงกับคนกินอาหารเหล่านี้

เพราะไข่พยาธิปนเปื้อนมากับอาหารอื่น เช่น ผักสด ฯลฯ ได้

ถ้าเดินทางไปเขตที่มีพยาธิใบไม้ตับสูง (ทางเหนือ-อีสาน),

การกินผักสุกแทนผักดิบชั่วคราว น่าจะเป็นทางเลือกที่ดี

.

(7). หลีกเลี่ยงเนื้อหมัก เพราะมักจะมีสารไนไตรท์ ไนเตรท (กลุ่มดินประสิว)

สารเหล่านี้เปลี่ยนเป็นไนโตรซามีนส์ หรือสารก่อมะเร็ง เพิ่มเสี่ยงมะเร็งท่อน้ำดีได้

.

(8). จ่ายค่าไฟ + เก็บใบเสร็จรับเงินค่าไฟ ใบรับรองรายได้-สลิปเงินเดือนไว้

เพราะชีวิตคนเรา... บางช่วงอาจต้องใช้โปรโมชั่น (แบบค่ายาในเรื่องนี้)

.

ถึงตรงนี้...​ ขอให้ท่านผู้อ่านมีสุขภาพดีไปนานๆ ครับ

.                                                                

ขอขอบพระคุณ > ต่อลมหายใจผู้ป่วยมะเร็งตับ หยุดตาย 2 คนต่อชั่วโมง. ใน: วงการแพทย์.16-31 สิงหาคม 2556; 13-15.