มาหัดอู้กำเมืองกั๋นดีกว่า ๒
๒๔/๐๙/๒๕๕๖
***********
มาหัดอู้กำเมืองกั๋นดีกว่า (แบบบ้านแพะ-น้ำลอก)๒
ความรู้หลักที่นำมาเขียนในที่นี้ส่วนใหญ่ได้มาจาก เว็บนี้ และจาก บล็อกนี้ บล็อกที่ผู้เขียนนำคำศัพท์มาเป็น “เมน” ไว้ หากแต่นำมาปรับให้ตรงกับเสียงและภาษาของที่บ้านแพะ-น้ำลอก มีการเพิ่มเติมและตัดออกหลายคำศัพท์ที่คำและความหมายที่ไม่ได้ใช้ มีความยาวมาก คงต้องแบ่งออกเป็นหมวด ๆ ตามความเหมาะสมของบันทึก บันทึกนี้ขอนำคำศัพท์หรือชื่อที่ใช้เรียกขานกันเกี่ยวกับ ผลไม้ ผัก พืช ดังต่อไปนี้...
กล้วย = ก้วย / โก้ย
“ผ่อโก้ยเคียนั้นดู้...ด๊กแต้ด๊กว่าหนะ” (ดูกล้วยเคลือนั้นซิ..ดกมากมากเลย)
กล้วยน้ำว้า = ก้วยอ่อง / ก้วยค้าว
“ตะคืนเฮามัดโก้ยอ่องแขวนไว้..เจ๊ามาค้างคาวเจาะกิ๋นหม๊ดเลย” (เมื่อคืนผมมัดกล้วยอ่องแขวนไว้..ตอนเช้ามามีแต่รอยเจาะของค้างคาวเต็มไปหมดเลย)
มะตูม = บะปิน/หมะปิน
“ได้ฮยินเขาว่าหมะปินตากแห้งต้มกิ๋นแก้กะหายได้แต๊อี้?” (ได้ยินเขาพูดกันว่ามะตูมตากแห้งต้มกินแก้กระหายได้จริงหรือ?)
แตงล้าน = หม่ะแต๋งซ้าง
“หม่ะแต๋งซ้างโหน่ยใหญ่..ขึ้นข้างไฮ่ปะเล่อปะเต๋อ” (แตงล้านลูกใหญ่..ขึ้นอยู่ข้างเขตแดนไร่เยอะแยะมากมาย)
น้อยหน่า = หม่ะแหน้
“หม่ะแหน้ต้นนั้น..สุกแตกเต๋มต้นหม๊ดเลย” (น้อยหน่าต้นนั้น..สุกแตกอ้าเต็มต้นหมดเลย)
บวบงู = หม่ะนอยงู
“กาดแลงวันนี่..เตวไปตางใดปะต๋ายแต่คนขายหม่ะนอยงู” (ตลาดเย็นวันนี้..เดินไปทางไหนพบแต่คนขายบวบงูเต็มไปหมด)
มะเขือเปราะ = หมะเขียผ่อย
“มีน้ำพริกฮ้าแล้ว...ไปเซาะเก็บหม่ะเขียผ่อยมากิ๋นกับสักน้อยก่อน” (มีน้ำพริกปลาร้าแล้ว...ต้องไปหาเก็บมะเขือเปราะมากินกับด้วยสักหน่อย)
มะเขือยาว = หม่ะเขียหำหม้า
“วันนี่อี่แหม่ต๋ำหม่ะเขียหำหม้าจัดลำดู้..” (วันนี้แม่ตำมะเขือยาวอร่อยมากเลย)
มะเขือขื่น = หม่ะเขียแจ้
"ถามอาใป้ว่ากิ๋นเข้าแลงกับหยัง...เปิ่นบอกว่ากิ๋นกับส้าหมะเขียแจ้อิ้หนะ"
มะระขี้นก = หม่ะห่อย
“เขาว่าหม่ะห่อยนี่..จ่วยหยุดการแพร่เจื้อเอดส์ได้ใจ่กะ?” (เขาว่ามะระขี้นกช่วยหยุดการแพร่เชื้อเอดส์ได้ไม่ใช่เหรอ?)
มะละกอ = หม่ะเต๊ด
“อากาศฮ้อน..ต๋ำหม่ะเต๊ดกิ๋นตอนกั๋นบ่อดีกะ?” (อากาศร้อนแบบนี้..เรามาตำมะละกอกินกลางวันกันไม่ดีเหรอ?)
ตะขบ = หม่ะเก๋น
“หม่ะเก๋นต้นนี่..เก๊ามีก่าหนาม” (ตะขบต้นนี้..ลำต้นมีแต่หนาม)
แตงกวา = หม่ะแต๋งขี้ไก่
“ผัดกะเพาเคี่ยงใน..หื้อเหมาะมันต้องมีหม่ะแต๋งขี้ไก่กับโตยก่อนหน่อ” (ผัดกะเพราเครื่องใน..ท่าจะให้ดีมันต้องมีแตงกวากินกับด้วยถึงจะเข้าท่า)
แตงโม = หม่ะเต้า
“หมะเต้าบ้านเฮานี่..ลูกน้อยเหนาะ...เบาะเหมือนหม่ะเต้าเจียงใหม่..ลูกใหญ่กว่ากั๋นนักเลย” (แตงกวาบ้านเรานะ..ลูกเล็กนิดเดียว...ไม่เหมือนแตงโมที่เชียงใหม่ซึ่งลูกใหญ่กว่าเยอะเลย)
พุทรา = หม่ะตัน
“ป่อกูหนะเล็วขนาดเลย...ขึ้นต้นหม่ะตันสว่ายลั่ง ๆ ฝั้งลงมาเอาโด้งไปไล่ฮับได้โหม๊ดกุลูก..บ่อตกปื้นสักโหน่ยเลยละ...เจื่อก็?” (พ่อกูนะรวดเร็วมากเลย...ขึ้นต้นพุทราเขย่าเสียงดังลั่ง ๆ รีบลงจากต้นเอากระด้งไปไล่รับลูกพุทราได้หมด...โดยไม่ตกถึงพื้นสักลูกเลย...เชื่อไม๊?)
คำศัพท์อื่น ๆ ก็มีลักษณะการใช้คล้าย ๆ กันกับตัวอย่างดังกล่าวมา หากแต่ว่าจะไม่ของแปลเป็นไทยกลาง เอาไว้ให้ผู้อ่านได้ฝึกทดลองแปลหรือทำความเข้าใจกัน ดังต่อไปนี้...
ละมุด = หม่ะมุด
“กิ๋นหม่ะมุดกะต้องหละวัง..เพราะเม็ดมันมื่น..จั่งหลุดเข้าคอได้ง่าย”
กระท้อน = หม่ะต้อง
“หม่ะต้องบ้านอาถิ่น..หยังมาหวานแต๊หวานว่าหนะ..มีแต่คนมาขอซื้อถึงบ้านเลยเหลาะ”
มะปราง = หม่ะผาง
“หม่ะผางบ้านเฮามันเบาะหวานเหมือนหม่ะผางบ้านน้ำฮอกเหนาะ..ตี่ตึงหวาน..ตึงโหน่ยใหญ่”
ฝรั่ง = หม่ะแก๋ว
“แม่เบาะอยู่...ไปห่อหม่ะแก๋วบ้านปู่หนานหล้าปุ้น”
ขนุน = หม่ะหนุน/บ่ะหนุน
“หม่ะหนุนต้นนี้...ยามดิบกะกิ๋นเบาะลำ..ยามสุกกะบ่อมีนวล”
นวล : เนื้อในขนุนที่ห่อหุ้มเม็ดภายใน เมื่อสุกแล้วนำมารับประทานได้
มะพร้าว = หม่ะป๊าว
“สวนนอกหั้น...หม่ะป้าวน้ำหอมเบาะมีโหน่ย..บ่อหู้ว่ามันเป๋นโรคอะหยัง”
มะกรูด = หม่ะขูด
“บ้านเฮาบะเด่ว...หม่ะขูดจะลาคาแปงเหลียหม่ะนาวแถมก่อนนะ”
มะรุม = หม่ะข้อนก้อม
“วันนี้..แก่งหม่ะข้อนก้อมใส่ป๋าแห้งจั๊ดลำ”
ส้มโอ = หม่ะโอ
“เสียดายหม่ะโอเก๊าบ้านป่อใหญ่จื่นแต๊ว่าเหนาะ..ต๋ายไปเหียหนะ”
ลูกสมอ = หม่ะนะ
“ถ้าไผไขหลับ..แนะนำหื้อกิ๋นหม่ะนะเน่อ...ต๋าแจ้งลึ่งเลยละ”
สะเดา = สะเลียม
“หันข้างตางตังก่อนถึงตุ่งกะโล่หั้น..มีหมู่บ้านจัดสรรจื่อว่า “บ้านสะเลียม” เพราะว่าเขาปลูกสะเลียมเป๋นฮ่มเงาของหมู่บ้านตึงหมด”
เพกา = ผักหมะหลิดไม้
“หันน้ำพริกฮ้าแล้วอดกี๊ดเติงหาผักหมะหลิดไม้เผาบ่อได้เหนาะ”
สับปะรด = หม่ะหนัด
“หม่ะหนัดบ้านเฮามันบ่อหวานหอมเหมือนหม่ะหนัดห้วยมุ่นเหนาะ” อุตรดิตถ์สับปะรดขึ้นชื่อที่ห้วยมุ่น,เชียงรายขึ้นชื่อที่นางแล
ฟักทอง = หม่ะน้ำแก้ว/ น้ำแก้ว
“ตะคืนแม่เฒ่าแก๋งยอดหม่ะน้ำแก้วใส่ป๋า...เจ๊านี่กะกิ๋นแก๋งขี้เก่าตะคืนหั้นนะ”
ฟัก = หม่ะฟัก
“บ้านงานเฮานี่...มีต๋ายก้าต้มหม่ะฟักหั้นนะ..บ่หู้จักฮยะกำกิ๋นอย่างอื่นกั๋นพ่อง”
หมวดผัก ผลไม้ที่เห็นสำคัญน่าจะมีประมาณนี้นะครับ ผู้เขียนเอง เขียนไปเขียนมาก็ชักจะสับสนและหลงไปกับการใช้ภาษาเหมือนกัน ขอท่านผู้อ่านที่เป็นคนเมืองช่วยเสริมเติมให้ด้วยนะครับ
ขอบคุณทุกท่าน
ขอบคุณโกทูโนว์
ความเห็น (5)
จ๋ำได้กู่กำเลยเจ้า
สิบปี๋ตี่อยู่เจียงฮาย ตั้งแต่ละอ่อน
ยะฮื้อน้องได้อู้กำเมือง
ขอบคุณตี่ทำฮื้อนึกถึงเจ้า
^___^
บทความชุดนี้มีคุณค่ามากค่ะ น่าจะให้เด็ก ๆลูกหลานล้านนาได้อ่านอย่างกว้างขวางซึ่งอาจทำได้หลายวิธี เช่นจัดพิมพ์เป็นเล่ม
ตีพิมพ์ในวารสารที่โรงเรียนซื้อเข้าห้องสมุด ให้วัฒนธรรมจังหวัดจัดพิมพ์ ศูนย์วัฒนธรรมของราชภัฏภาคเหนือทั้งหลายอาจสนใจนะคะ(อุตรดิตถ์ เชียงใหม่ เชียงราย ลำปาง พิษณุโลก)
สวัสดีอาจารย์ใหญ่ทั้งสี่ท่านครับ ขอบคุณมาลัยน้ำใจจากทุกท่านมากครับ
- อาจ๋ารย์ด๊อกเต้อร์จิตศิรินเป๋นคนเจียงฮายก๋าคับ กะว่าไปเฮียนหนังสือตี่หั้น...จ๊ะใดกะต้องขอขอบคุณหลาย ๆ หนาคับ ตี่หื้อความสนใจ๋ ถือว่ามาทบทวนความฮู้กะแล้วกั๋นเนาะ ถ้ามีกำผิดตั๊ดใด กะอย่าไปลืมบอกกั๋นโตยเน่อ...อาจจะพิมพ์ตกหรือผิดไปพ่องกะได้
- ขอบคุณอาจารย์ดร.GD อีกท่านนะครับที่ให้ความสนใจ พร้อมกับคำเสนอแนะที่เกิดประโยชน์ต่อองค์กรหน่วยงานการศึกษาต่างๆ รอให้วัฒนธรรมจว.อต.เข้ามาอ่านก่อน เผื่อเขาจะเห็นค่าบ้างครับอาจารย์
- ผมก็จะเขียนไปเรื่อย ๆ จนกว่าจะหมดคำศัพท์ที่ตั้งใจเอาไว้นั่นแหละ คอยติดตามอ่านกันต่อไปนะครับ วันละนิดวันละหน่อย...
ปี่หนานเจ้า น้องบ่อใจ่คนเจียงฮายเจ้า แต่ว่าต๋อนล่ะอ่อนไปอยู่ที่ฮั่นเจ้า กะเลยอู้ได้เจ้า ตี่ว่ากำผิดนี่น้องถ้าจะดูบ่อได้เจ้า น้องเองก็อู้ได้บ่อเหมือนแต้ ๆ บ่อได้ใจ้เมินแล้วเจ้า บางกำก่อลืม นึกบ่าออกเจ้า เกยลองอู้กับเปื่อนคนเหนือ เขาบอกน้องอู้ภาษากล๋างง่ายกว่าก๊า เพราะน้องอู้ได้แต่จ๊า แล้วสำเนียงก็แปลก บ่อไปตางใดซักตาง แต่น้องก็ฮักภาษาเหนือหนาเจ้า
ขอบคุณทุกก๋ำลังใจ๋ ขอบคุณอาจารย์จิตศิรินคับ
ผมได้หื้อข้อสังเกตไว่เผื่อจะมีคนแนะนำเพิ่มเติ๋ม..หรือลองสังเกตผ้องกะยังบ่หันมีไผมาแนะนำ เปิ่นอาจจะยังบ่ตันมาอ่านกั๋นเตื่อก้า...
กำตี่น่าจะผิดก็ "หม่ะตัน" ในข้อความตี่ว่า “ป่อกูหนะเล็วขนาดเลย...ขึ้นต้นหม่ะตันเขย่าลั่ง ๆ ฝั้งลงมาเอาโด้งไปไล่ฮับได้โหม๊ดกุลูก..บ่อตกปื้นสักโหน่ยเลยละ...เจื่อก็?”
กำตี่ถูกต้องใจ๊แตนตั๋วขีดเส้นใต้น่าจะเป๋น "สว่าย" คับ อ่านออกเสียง "สว" ควบกั๋นว่า "...ขึ้นต้นหม่ะตันสว่ายลั่ง ๆ .." หนาคับ...