เส้นทางสู่สวรรค์
“คุณยาย..ป่วยเป็นโรคที่ไม่มีใครอยากจะเป็น หมอตรวจพบว่า มันเป็นระยะสุดท้าย …”
เรื่องนี้เป็นประสบการณ์ การดูแลผู้ป่วย Palliative Care ที่อยากจะเล่าสู่กันฟัง
สิ่งที่น่าแปลกอยู่อย่างหนึ่งก็คือ คุณยายไม่มีอาการเจ็บปวดใด ๆ ในร่างกายเลย
นี่ละกระมัง..ที่เรียกกันว่าอานิสงค์ของการปฏิบัติดีปฏิบัติชอบมาตลอดชีวิต...
คุณยายเนาว์..เป็นแม่ของพี่พนักงานสถานีอนามัย (พสอ.) ที่รพ.สต. ที่ผู้เขียนทำงานอยู่ ผู้เขียนกับครอบครัวของคุณยายเนาว์จึงคุ้นเคยกันเป็นอย่างดี ผู้เขียนมักจะแวะเวียนไปเยี่ยมเยียน ทักทายคุณยายอยู่เป็นประจำ คุณยายเป็นผู้สูงอายุอารมณ์ดี มีรอยยิ้มจาง ๆ อยู่บนใบหน้าเสมอ ๆ การเป็นคนอารมณ์ดีของคุณยาย จึงทำให้พวกเรามีเสียงหัวเราะร่วนทุกครั้ง เมื่อได้มานั่งเล่นที่บ้านคุณยาย
ในยามเช้ามืดทุกวันพระ... ภาพคุณยายหาบคอนกระติบข้าวเหนียว ปิ่นโตอาหาร สำหรับถวายจังหันเช้าและสัมภาระสำหรับจำวัดของคุณยาย มีให้เห็นอยู่เป็นประจำ คุณยายเนาว์ เป็นผู้เฒ่าผู้แก่ที่ร่วมก่อร่างสร้างบ้านเชียงพิณมาตั้งแต่เริ่มแรก ปัจจุบันเป็นผู้นำผู้สูงอายุกลุ่มสารภัญญะ นำสวดมนต์เย็นในวันศิล(วันพระ) และสวดสาระภัญญะในงานศพของหมู่บ้าน
คุณยายเนาว์ อายุครบ 81 ปี เมื่อวันที่ 1 มกราคม 2556 มีสุขภาพแข็งแรง ไม่มีโรคประจำตัว เดินเหินไปมาสะดวก ช่วยเหลือตัวเองได้ตามอัตภาพ คุณยายเนาว์อยู่บ้านหลังเล็กกับตาทองสองคน ถัดออกไปด้านหน้าเป็นบ้านของลูกสาวทั้งสามคน ที่ปลูกในพื้นที่ที่คุณยายแบ่งปันให้ลูก ๆ ครบทุกคนได้อาศัยอยู่ในบริเวณเดียวกัน คุณยายเนาว์มีลูกทั้งหมด 8 คน ยังมีชีวิตอยู่ 5 คน เป็นชาย 2 คน หญิง 3 คน พี่อ้วน(พสอ.)เป็นลูกสาวคนกลาง ...สองสามวันก่อนคุณยายมีอาการปวดแสบทางเดินปัสสาวะ ลูก ๆ จึงพาไปพบแพทย์ที่โรงพยาบาลอุดรธานี แพทย์สั่งแอ็ดมิตให้นอนโรงพยาบาล คุณยายได้รับการตรวจวินิจฉัยหลายอย่าง ในระยะเวลากว่าสองสัปดาห์จึงได้กลับมานอนพักที่บ้าน
เมื่อความเจ็บป่วยถามหา ร่างกาย จิตใจก็ผันแปรตามความเจ็บป่วยนั้น คุณยายเนาว์เริ่มมีอาการหงุดหงิด เอะอะเป็นบางครั้งเมื่อลูก ๆ ปฏิบัติไม่ได้ดั่งใจและมักบ่นว่าอ่อนเพลียมาก รับประทานอาหารได้น้อยลง และมักจะนอนนิ่ง ๆ อยู่ตลอดเวลา เหมือนว่าคุณยายนอนหลับ แต่ลูก ๆ ก็รู้ว่าคุณยายไม่ได้หลับ ซึ่งอาการอ่อนเปลี้ยเพลียแรงมักพบบ่อยในผู้ป่วยโรคมะเร็งระยะสุดท้าย ถึงร้อยละ 70 และพบในหญิงมากกว่าชาย
เมื่อผู้เขียนไปเยี่ยมคุณยาย ก็ได้ประเมินสุขภาพทั่วไป ตรวจวัดความดันโลหิต ประเมินสภาวะจิตใจ ผู้ป่วยในระยะนี้ส่วนใหญ่จะมีอาการอ่อนแรงและนอนหลับมากขึ้น การรับประทานอาหารและดื่มน้ำลดลง การหายใจสั้นลงและหยุดเป็นพัก ๆ ริมฝีปากแห้ง สีหน้าไม่แสดงอาการเจ็บปวดใด ๆ ซึ่งคุณยายก็มีอาการต่าง ๆ ดังที่กล่าวมาเช่นกัน นอกจากนี้คุณยายยังมีตา ตัวเหลือง และท้องโตเล็กน้อยร่วมด้วย เมื่อประเมินสุขภาพคุณยายเสร็จแล้ว ก็ประเมินความรู้สึกของญาติ ๆ และปรึกษาญาติว่าจะบอกความจริงกับคุณยายหรือไม่ว่าป่วยเป็นโรคอะไร ซึ่งเป็นกระบวนการหนึ่งในการบอกความจริงกับผู้ป่วย ด้วยความที่คุณยายไม่เคยเจ็บป่วยด้วยโรคใด ๆ มาก่อน ญาติจึงตัดสินใจร่วมกันว่า จะปกปิดเรื่องโรคที่ป่วยกับคุณยาย เพราะคุณยายเป็นมะเร็งตับระยะสุดท้าย อยากให้คุณยายอยู่กับญาติ ๆ อย่างมีความสุขไปนาน ๆ นั่นคือการตัดสินใจร่วมกันของญาติและผู้ดูแล
ผู้ป่วยในช่วงสุดท้ายของชีวิตอาจมีการเปลี่ยนแปลงได้หลายอย่าง โดยแต่ละอาการมีสาเหตุมาจากร่างกายที่ทรุดลงจากโรคที่เป็นอยู่ เป้าหมายการดูแลผู้ป่วยในระยะนี้คือ การอธิบายธรรมชาติของกระบวนการตายให้ญาติและผู้ดูแลเข้าใจในแต่ละอาการ เพื่อจะได้ไม่ตกใจหรือรู้สึกผิดว่าไม่ได้ช่วยเหลือผู้ป่วยในระยะสุดท้าย ญาติและผู้ดูแลจะได้ลดความกังวลลงและดูแลผู้ป่วยอย่างถูกวิธี แม้การจากกันจะเป็นเรื่องเศร้า แต่การเตรียมการที่ดีจะทำให้ความโศกเศร้านั้นอยู่ไม่นานเกินไป และกลับสู่ภาวะปกติได้เร็วขึ้น ทุกคนในครอบครัวจะได้มีประสบการณ์ที่ดีในการเรียนรู้และเติบโตหลังจากการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้ายร่วมกัน
หลายวันมาแล้วที่พี่อ้วน เปิดเทปธรรมะให้แม่ฟัง ตามคำแนะนำของพยาบาลประจำบ้าน(ผู้เขียน) คุณยายมีอาการสงบลงอย่างเห็นได้ชัด ก่อนวันพระ คุณยายมีอาการอ่อนเพลีย รับประทานอาหารได้น้อยลงเรื่อย ๆ แต่ก็ยังมีแรงพูดคุยกับเพื่อนบ้าน ญาติธรรมที่แวะมาเยี่ยมให้กำลังใจอยู่ไม่ขาด ....ขณะที่คุณยายนอนหลับตา แวดล้อมไปด้วยลูก ๆ หลาน ๆ เหมือนคุณยายจะฝันแล้วละเมอร้องออกมาเสียงดัง พอที่ลูกสาวที่นั่งดูแลอยู่ข้าง ๆ จะได้ยิน...
คุณยายเนาว์ : ”หล่า ๆ เพิ่นมาแล้ว เพิ่นมาแล้ว...
พี่อ้วน (ลูกสาว) : ผู้ใด๋หละแม่..(พี่อ้วนนั่งถามอยู่ข้าง ๆ โดยไม่ได้ปลุกให้แม่ตื่น)
คุณยายเนา : ..ปู่ใหญ่... ปู่ใหญ่(หลวงปู่)ที่เพิ่นเป็นพระพุทธเจ้า เพิ่นมาแล้ว...
พี่อ้วน (ลูกสาว) : แม่.. แม่ทำใจให้สบายเด้อ บ่ต้องห่วงหยังอีก ทำใจให้สบายแล้วหย่าง (เดิน) ตามเพิ่น
ไป เพิ่นมาฮับ(รับ)แม่แล้ว ไปอยู่กับปู่ใหญ่เด้อบาดหนิ ( ((
(พี่อ้วนบอกว่ามีสติมากขึ้นเมื่อได้รับการเตรียมความพร้อมต่อกระบวนการตายและการจากไป ของชีวิตไปสู่อีกภพหนึ่งอย่างสงบ)
“ความตาย
เป็นวิกฤตทางร่างกาย
แต่ก็เป็นโอกาสทางจิตใจด้วย”
พระไพศาล วิสาโล
ในวันที่ฟ้ามัวหม่น...คุณยายเนาว์..จากไปอย่างสงบ ห้อมล้อมด้วยลูกหลาน อย่างอบอุ่น...
ช่วงเวลาชีวิต..ของชีวิตคน ๆ หนึ่ง ที่ได้กระทำคุณงามความดีต่อตนเอง ต่อครอบครัว และต่อสังคมมามากมาย ได้จบลงแล้ว เหลือไว้แต่ความทรงจำที่ดี ไว้เป็นอนุสรณ์ของคนดีแด่คนรุ่นหลังได้ปฏิบัติตามต่อไป
คุณยายเนาว์ เป็นผู้นำกลุ่มผู้สูงอายุในหมู่บ้าน ในการทำพิธีทางศาสนา และเป็นผู้นำกลุ่มสวดมนต์สารภัณญะทุก ๆ วันพระและทุก ๆ งานศพในหมู่บ้านมิได้ขาด แล้วบทสวดสารภัณญะในวันนี้ คุณยายก็เป็นผู้นอนฟังลูกศิษย์สวดให้ฟังอย่างสบาย ๆ ในมุมของคุณยาย
คุณยายเนาว์..จากไปอย่างมีความสุข พิสูจน์ผญาความสุขของไทอิสาน ที่กล่าวไว้ว่า
ชีวิตนี้ ขอแต่มีข้าวกิน
มีดินอยู่
มีคู่นอนนำ
มีเงินคำเต็มถงไถ
มีเฮือนหลังใหญ่ปูไม้แป้นกระดาน
ยามเจ็บไข้มีลูกหลานเฝ้าดูแล,,,
เมื่อครั้งที่คุณยายกลับมานอนพักที่บ้านคุณตาจะคอยดูแลคุณยายอยู่ข้าง ๆ ตลอดเวลา โดยมีพยาบาลประจำบ้าน ให้การสนับสนุนส่งเสริมสัมพันธภาพ กระตุ้นการสร้างความรักความอบอุ่นในครอบครัว
ในชีวิตของคน ๆ หนึ่งที่ได้เกิดมา ทำคุณงามความดี และเป็นคนดีของสังคม
....พฤษภกาษร อีกกุญชรอันปลดปลง
โททน เสน่ห์คง สำคัญหมาย ในกายมี
นรชาติวางวาย มลายสิ้นทั้งอินทรีย์
สถิตทั่วแต่ชั่วดี ประดับไว้ในโลกา
(ผู้เขียนได้รับเกียรติจากเจ้าภาพให้อ่านประวัติของคุณยาย จึงใช้กลอนบทนี้ จบประวัติของคนดี ...)
ความเห็น (9)
...ขอแสดงความเสียใจและร่วมไว้อาลัยในการจากไปของคุณยายเนาว์...ขอให้คุณยายจากไปอย่างมีความสุขสู่สัมปรายภพนะคะ...
ร่วมไว้อาลัยด้วยคนนะครับ เชื่อว่าท่านไปสู่สุคติอย่างแน่นอนครับ
เป็นบันทึกที่มีสาระดีมากทั้งทางโลกและทางธรรม ขอนำ "ค่าว" เกี่ยวกับงานศพแบบทางภาคเหนือมาร่วมไว้อาลัย "ยาวเนาว์" ในครั้งนี้ด้วยคนนะครับ
งัวควายจ๊างม้า ต๋ายแล้วเหลือหนัง ดูกเขาขนยัง เอาใจ๊ก๋ารได้
มาจ๋าตี้สุด แม้ปุ๋มและใส้ คนยังเอาไป เลี้ยงต๊อง
คนเฮาถ้าต๋าย สหายปี้น้อง ไผบ่ออ่วงข้อง อาลัย
สุดแต่ดูกพัวะ เอาขว้างแสนไกล๋ กลั๋วจักเป็นภัย ผีมาหลอกบ้าน
จะเป๋นป้อก๊า หรือว่าอาจ๋ารย์ ข้าราชการ คนดีบ้าใบ้
ความชั่วรีบหนี ความดีรีบใกล้ รีบหาเร็วไว ปี่น้อง
ความดีมีหลาย ใฝก็แซ่ซ้อง อยากจะเกี่ยวข้อง จ้วยงาน
เป็นคนขาวจั๊วะ หล่อสวยเอาก๋าน เลวเหลือประมาณ ไผอยากเข้าใกล้ ๆ
ขอบคุณบันทึกดี
คุณยายเนาว์ไปสบายแล้ว คุณตาทองล่ะคะท่านเป็นอย่างไรบ้างที่เพื่อนชีวิตเดินทางไปเสียก่อนแล้ว คงต้องช่วยกันดูแลจิตใตคุณตากันด้วยใช่ไหมคะ ดูท่านเศร้าจัง
มาขอบคุณที่ไปทักทาย และมาร่วมไว้อาลัยคุณยายเนาว์ด้วยจ้ะ เกิด แก่ เจ็บ ตาย
คือสัจธรรมจ้ะ
ขอร่วมไว้อาลัย และขอแสดงความเสียใจด้วยคนครับ
ขอบคุณกัลยาณมิตรทุกท่านค่ะ ...^_^
 |
ดร. พจนา แย้มนัยนา |
 |
ชยพร แอคะรัจน์ |
 |
|
 |
|
 |
คุณมะเดื่อ |
 |
เขียวมรกต |
ตอนนี้คุณตาทองได้รับการประเมินผู้พิการทางหูแล้วค่ะ สุขภาพทั่วไปสบายดีค่ะ พี่อ้วนทำอาหารให้คณตาไปวัดทุกวัน (บ้านอยู่ข้างวัด) ช่วงเย็น ลูก ๆ หลาน ๆ ก็มารวมกันที่บ้านรับประทานอาหารเย็นร่วมกัน ให้คุณตาคลายเหงา ...ขอบคุณทุกท่านอีกครั้งค่ะ..^_^
“ความตายเป็นวิกฤตทางร่างกาย
แต่ก็เป็นโอกาสทางจิตใจด้วย”
เหมือนที่บอกไว้ว่า มนุษย์เราไม่ว่าจะยากดีมีจนอย่างไรก็ตาม...ชีวิตไม่พ้นบนเชิงตะกอน...ความดีเท่านั้นที่อยู่คู่กับ
เปลือกโลกใบนี้
คุณยายไปแบบสงบนะครับ
สาธุๆชอบคำพูดนี้จังเลยครับ
พี่สีตะวันหายไปนาน
คิดถึงๆๆครับ