ปัจจุบันการทำงานกับเกษตรกรที่อยู่ในชุมชน จะต้องมองไปที่เกษตรกรผู้นำ หรือบางท่านก็อาจจะเรียกว่าปราชญ์ชาวบ้านสาขาต่างๆที่เกี่ยวข้องกับการประกอบอาชีพการเกษตรนั่นเองเกษตรกรผู้นำจะมีความไวต่อการรับข้อมูลข่าวสารที่รอบตัว โดยเฉพาะข้อมูลเกี่ยวกับการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต มีความสนใจที่จะพัฒนากิจกรรมการเกษตรของตนเอง ในการลดต้นทุนการผลิตและการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต เช่น สนใจการทดสอบ ทดลองสิ่งใหม่ๆ คอยสังเกตผลการทดลองมีการเก็บข้อมูล และพร้อมที่จะนำผลการทดลองไปแลกเปลี่ยนและแบ่งปัน กับเกษตรกรรายอื่นๆ ในขณะเดียวกันก็จะใช้แปลงกิจกรรมการเกษตรของตนเองเป็นแปลงทดสอบ ทดลอง อย่างต่อเนื่อง
คุณถวิล สีวัง เป็นเกษตรกรผู้นำด้านการทำนา ซึ่งอยู่บ้านสามง่าม ตำบลวังบัว อำเภอคลองขลุง จังหวัดกำแพงเพชร มีประสบการณ์ในการทำนามานาน ซึ่งสนใจการลดต้นทุนการผลิตข้าว และการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตข้าว โดยมีการเรียนรู้อยู่ตลอดเวลาไม่หยุดนิ่ง เมื่อเร็วๆนี้ผู้เขียนมีโอกาสไปเยี่ยมคุณถวิล สีวัง ได้พูดคุย แลกเปลี่ยนข้อคิดเห็นเกี่ยวกับการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตข้าว ซึ่งคุณถวิลได้เล่าให้ฟังว่า ในปัจจุบันนี้การทำนาก็ไม่ง่ายนัก หากเราอยากได้ข้าวที่มีคุณภาพ และมีผลผลิตที่น่าพอใจ ก็จะต้องให้ความสำคัญอยู่หลายประการเช่นกัน รวมทั้งการลดต้นทุนการผลิตก็มีความจำเป็น
แปลงนาที่มีการใช้จุลินทรีย์ย่อยสลายฟางข้าวให้ย่อยสลาย
จากการพูดคุยและแลกเปลี่ยนก็พอจะสรุปได้ว่า การทำนาของคุณถวิล สีวัง ได้ให้ความสำคัญอยู่หลายประการด้วยกัน ประการที่๑ ทำการปรับปรุงดิน เกษตรกรเจ้าของแปลงจะต้องรู้ว่าดินแปลงนาอยู่ในชุดดินชุดอะไร หากทำนามันเหมาะสมหรือไม่ ปริมาณธาตุอาหารมีธาตุอาหารหลักอะไรบ้าง เราจำเป็นที่จะต้องเพิ่มธาตุอาหารตัวไหนบ้าง สิ่งนี้เกษตรกรต้องรู้ หากมีการปลูกข้าวหลายๆครั้งติดต่อกันดินก็จะเสื่อมลง จึงจำเป็นต้องทำการปรับปรุงดิน แปลงนาของคุณถวิล ได้ใช้จุลินทรีย์จากหน่อกล้วย ฉีดพ่นลงแปลงนาเพื่อช่วยย่อยสลายฟางข้าว จากการสังเกตต้นข้าวมีการเจริญเติบโตดี แตกกอดี ผลผลิตข้าวดี ประการที่๒ ทำการคัดเลือกพันธุ์ข้าว ใช้พันธุ์ข้าวพันธุ์ดี ที่มีความต้านทานต่อเพลี้ยกระโดดสีน้ำตาลและเป็นพันธุ์ที่มีความเหมาะสมกับสภาพพื้นทีทำนาและเป็นเมล็ดพันธุ์ที่ไม่มีสิ่งเจือปน ประการที่๓ การดูแลรักษาจะต้องดูแลตั้งแต่ระยะเริ่มต้นหว่านเมล็ดพันธุ์(ซึ่งจะต้องรวมถึงอัตราเมล็ดพันธุ์ที่ใช้ต้องใช้ในอัตราที่เหมาะสม) การรักษาระดับน้ำในแปลง การใส่ปุ๋ยใช้สูตรตามค่าวิเคราะห์ดิน รวมถึงการสำรวจตรวจนับแมลงศัตรูข้าว หากพบในปริมาณที่ไม่เกินระดับเศรษฐกิจที่จะทำความเสียหายแก่ต้นข้าวได้ ก็ไม่จำเป็นต้องใช้สารเคมีกำจัดแมลงศัตรูข้าว แต่จำเป็นต้องใช้เชื้อราบิวเวอเรี่ย ผสมน้ำฉีดพ่นในช่วงเช้าหรือช่วงเย็นที่แสงแดดไม่ร้อนจัด หากทำการฉีดพ่นทุกๆสัปดาห์ๆละครั้ง ก็จะป้องกันเพลี้ยกระโดดสีน้ำตาลได้ดีพอสมควร
แปลงนาตัวอย่างของคุณถวิล สีวังที่มีการขอศึกษาดูงานอยู่เป็นประจำ
นอกจากนี้คุณถวิล สีวัง ยังได้ผลิตและใช้ฮอร์โมนจากปลา เพื่อนำไปฉีดพ่นต้นข้าว จากที่เคยใช้มา สามารถลดต้นทุนในการใช้ปุ๋ยเคมีได้มาก และยังทำให้ต้นข้าวเจริญเติบโตดี ในปีนี้ได้ผลิตฮอร์โมนไว้หลายพันลิตร มีเกษตรกรชาวนาข้างเคียงทั้งในและนอกชุมชน ได้มาขอแบ่งไปใช้จำนวนหลายรายแล้ว อีกทั้งเกษตรกรชาวนาเหล่านั้นได้เห็นแปลงนาของคุณถวิล สีวัง เจริญเติบโตงามดี ออกรวงดีเมล็ดเต่งสมบูรณ์ จึงได้ปฏิบัติตาม ปัจจุบันได้ขยายเป็นเครือข่ายชาวนาจำนวนหลายร้อยรายแล้ว
ทุกวันนี้ คุณถวิล สีวัง ยังได้ออกไปติดตามให้คำแนะนำ ในการดูแลรักษาแปลงนาแก่เกษตรกรในชุมชน และชุมชนข้างเคียงอยู่เป็นประจำ อีกทั้งมีเกษตรกรเครือข่าย และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง มาขอศึกษาดูงานอยู่เป็นประจำ หากเรามีการส่งเสริมและให้ความสำคัญแก่เกษตรกรผู้นำอย่างคุณถวิล สีวัง แห่งบ้านสามง่าม ให้มีจำนวนมาก โดยมีการจัดเวทีให้เขาได้มาแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกันได้ จะเป็นการขับเคลื่อนเครือข่ายเกษตรกรผู้นำในชุมชนสาขาทำนา ได้มีการผลิตข้าวที่มีคุณภาพและสามารถทำให้ต้นทุนการผลิตต่อไร่ต่ำลง ซึ่งพอมาถึงจุดนี้แล้ว เราพอจะมองเห็นได้ว่า จะเป็นการเตรียมความพร้อมเกษตรกรผู้ปลูกข้าวที่จะเข้าสู่ยุค AEC ในปี ๒๕๕๘ อย่างไม่ยากนัก
เขียวมรกต
๓๑ ม.ค. ๕๖
ชื่นชมภูมิปัญญาดีๆนี้ค่ะ..ขอบคุณที่นำมาเผยแพร่