โรคนิ่วในถุงน้ำดี นิ่วในท่อน้ำดี ( โรคนิ่ว 3 )

ปวด ท้องรุนแรง

นอกจากมีสาเหตุมาจากเรื่องอาหารที่พบบ่อยแล้ว นิ่วที่อยู่ในถุงน้ำดีและท่อน้ำดีสามารถพบเป็นสาเหตุได้บ่อยอีกเช่นกัน ปวดแน่นท้องรุนแรงคล้าย ๆ กัน อาจเป็นครั้งคราวแล้วค่อยคลายหายไป วันหนึ่งอาจกลับมาปวดใหม่อีกได้ ตราบใดที่ก้อนนิ่วยังพลิกไปมาได้ หรือก้อนนิ่วที่มีหนามรอบไปเกาะบริเวณปากท่อน้ำดีติดแน่นจะทำให้ปวดมากไม่ ผ่อนคลายเลย

ถุงน้ำดี เป็นแหล่งเก็บน้ำดีผลิตมาจากตับ อาหารเมื่อกลืนลงสู่กระเพาะอาหารผ่านมาบังลำไส้ส่วนต้น จะเกิดสัญญาณให้หูรูดปากถุงน้ำดีคลายตัว ถุงน้ำดีถูกบีบให้น้ำดีค่อยไหลออกสู่ลำไส้เพื่อย่อยอาหาร

น้ำดี จะผลิตจากตับลงมาเก็บไว้ที่ถุงน้ำดี คอยไปย่อยสลายไขมันในอาหาร แล้วถูกดูดซึมเข้าร่างกาย องค์ประกอบของน้ำดีประกอบด้วย โคเลคซิทิน เกลือน้ำดี ฯลฯ อยู่ในภาวะสมดุล ถ้าไม่สมดุลจะทำให้เกิดเป็นก้อนนิ่วขึ้นมา

พบบ่อยในคนประเภทใด แต่ก่อนนานมาแล้ว มักกล่าวกันว่าจะพบมากในผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย รูปร่างเจ้าเนื้อหน่อย อายุราว 40 ปีขึ้นไป และร่างกายสมบูรณ์อยู่ดีกินดี แต่มายุคปัจจุบัน คนไทยกินอาหารแบบตะวันตกมากขึ้น ไขมันมากขึ้น จึงพบได้ทั้งชายหญิงพอกัน รูปร่างผอม ๆ ก็ยังพบนิ่วได้

อาการ จะ มีอาการอืด แน่นท้อง หลังอาหารไม่ย่อย จุกเสียดบริเวณชายโครงขวา อาจมีคลื่นไส้อาเจียนร่วมด้วย รายที่มีการติดเชื้อแทรกจะมีไข้ หนาวสั่น

นิ่วในถุงน้ำดี ถ้าเป็นก้อนเล็ก ๆ อาจมีหลายก้อน ไม่มีอาการก็พบบ่อยอยู่ไปเรื่อย ๆ หลายปี คนไข้ประเภทนี้มักตรวจพบโดยบังเอิญ เช่น ไปเอกซเรย์ปอดเข้า เห็นนิ่วในถุงน้ำดี หากไม่มีอาการอะไร และเป็นก้อนเล็ก ๆ จะปล่อยทิ้งไว้ก็ได้ บางคนบอกอยู่นานถึง 20 ปี หากขนาดเกิน 1 ซม. ก็ควรจะไปพบแพทย์เพื่อพิจารณาตัดออก หรือหากมีโรคประจำตัวอยู่ด้วย เช่น หัวใจ เบาหวาน ตับ ไต ขณะยังไม่มีอาการก็ควรเอาออกเสียดีกว่า ถ้าไปปวดตอนมีโรคแทรกซ้อนอยู่จะอันตรายเพิ่มขึ้น

นิ่วในท่อน้ำดี จะค่อยเคลื่อนจากถุงน้ำดีลงมา ขนาดแตกต่างกันจากเล็กไปใหญ่ ก้อนเล็กอาจผ่านหลุดเองลงไปในลำไส้ได้ หากเป็นก้อนโตเกิน 1 ซม. มักจะติดอยู่ในท่อน้ำดี ถ้าอุดตันน้ำดีผ่านไม่ได้จะทำให้เกิดตัวเหลืองตาเหลือง หากติดเชื้อร่วมด้วยจะมีไข้ หนาวสั่น

นพ.จีรศักดิ์ วรรณประเสริฐ ศัลยแพทย์ส่องกล้องทางเดินอาหาร รพ.ราชวิถี กรมการแพทย์

บอกว่านิ่วในท่อน้ำดียังพบอยู่เสมอ เล็กบ้าง ใหญ่บ้าง มักถูกส่งต่อมาจากต่างจังหวัด โดยทั่วไปนัดทำส่องกล้องเอาออกเลย ถ้าก้อนเล็กอาจขบแล้วใช้บอลลูนหรือเป็นตะกร้าไปสวมก้อน แล้วค่อยดึงออกมา ค่อย ๆ ทำตามวิธีการ เดี๋ยวนี้ไม่ต้องอยู่โรงพยาบาล ทำแล้วกลับบ้านได้

รายที่เป็นก้อนใหญ่มาก อาจพิจารณาใช้แสงเลเซอร์ยิงไปที่ก้อนให้สลายเล็กลง บางครั้งต้องใช้เวลานาน อาจใส่ท่อให้น้ำดีไหลผ่านได้ชั่วคราว แล้วนัดมาทำใหม่ 1-3 เดือน คนไข้บางคนใจร้อน ต้องเสียค่าใช้จ่ายที่ต้องมาบ่อย อยากให้ผ่าตัดออกครั้งเดียวเลย โรงพยาบาลเตียงว่างยาก ทำแบบคนไข้นอกสะดวกกว่า

คนไข้หญิงอายุ 45 ปี มาด้วยอาการปวดท้องบ่อย เป็น ๆ หาย ๆ มาบ่อยครั้ง เคยพบมีนิ่วในถุงน้ำดีจากการไปตรวจเอกซเรย์ปอด ไม่มีอาการเลยขอรอไปก่อน 5 ปีต่อมา เริ่มปวดท้องมากและตัวเหลือง จึงถูกส่งตัวมา ตรวจพบนิ่วก้อนใหญ่ในท่อน้ำดี แพทย์ได้ส่องกล้องใส่สายยางเข้าท่อน้ำดี ขับนิ่วให้เล็กลง ไล่ล้างนิ่วก้อนเล็ก ๆ ออกมา ทำอยู่ราว 1 ชม. เอาออกไม่ได้ มีคนไข้รออีก 6 คน จึงใส่สายยางคาไว้พอให้น้ำดีไหลผ่านได้ นัดอีก 1 เดือนมาทำใหม่ คนไข้มาตามนัด คราวนี้ใช้เลเซอร์ยิงช่วย ก้อนใหญ่แตกเล็กลง แล้วค่อย ๆ ดึงออกจนหมด น้ำดีไหลลงลำไส้สะดวก ไม่ปวด ตัวไม่เหลืองอีกแล้ว

ปวดท้องจากนิ่วในท่อน้ำดี หากก้อนไม่โตมาก จะส่องคล้องเอาออกได้เลย ก้อนโตจะสลายโดยใช้แสงเลเซอร์ช่วยให้เล็กลงแล้วค่อยดึงออก การรักษาพัฒนาขึ้นแต่การป้องกันยังไม่มีข้อกำหนดแน่นอน เข้าใจว่าเกิดจากอาหารไม่สมดุล

โดย นพ.สุวิทย์ เกียรติเสวี

( ขอบคุณ นิ่วในถุงน้ำดี จากหนังสือพิมพ์เดลินิวส์ )

         ด้วยความปรารถน่ดี กานดา แสนมณี