"รากเหง้าของกิเลส" ... (กิเลส Management : ว.วชิรเมธี)
ท่าน ว.วชิรเมธี เขียนเรื่อง "รากเหง้าของกิเลส"
เอาไว้ในหนังสือ "กิเลส Management"
เล่าเรื่องความทุกข์ของมนุษย์ไว้อย่างง่าย ๆ ดังนี้
รากเหง้าของกิเลส
กิเลส ๓ ตัวแรกที่จะต้องรีบบริหารจัดการ ได้แก่ ความโลภ ความโกรธ ความหลง
ซึ่งกิเลส ๓ ตัวนี้ พระพุทธเจ้าทรงเรียกว่า อกุศลกูล แปลว่า รากเหง้าของความชั่ว
รากเหง้าของความเศร้าหมองแห่งจิต รากเหง้าของความทุกข์ โลภ โกรธ หลง
เป็นรากเหง้าของบรรดากิเลสทั้งปวง ฉะนั้น ถ้าจะต้องบริหารจัดการกิเลสให้เบาบางลง
ก็จะต้องเริ่มที่กิเลสระดับรากเหง้า ๓ ตัวนี้ก่อน เพราะกิเลสทั้งสามนี้เป็นกิเลสที่เป็นเหตุให้เกิดทุกข์
ความทุกข์ทั้งหลายทั้งปวงบรรดามีในโลกนี้ ล้วนเกิดขึ้นเพราะความโลภ ความโกรธ ความหลง ทั้งนั้น
ถ้าเราปล่อยให้ความโลภ ความโกรธ ความหลง ครอบงำได้
ความสุขก็จะหายไปจากใจเรา แต่ถ้าเราเป็นฝ่ายบริหารจัดการกิเลสเหล่านี้ก่อน
พื้นที่ในจิตใจเราก็จะเป็นพื้นที่แห่งความสุขมากกว่าเป็นพื้นที่แห่งความทุกข์
หลังจากเรารู้แล้วว่ากิเลสพื้นฐาน คือ ความโลภ ความโกรธ ความหลง และรู้วิธีจัดการแล้ว
ต่อจากนั้น กิเลสที่เราควรจะทำความรู้จักให้มากขึ้น เพื่อบริหารจัดการกิเลสให้ลดน้อยลงไปอีก
ก็คือ ตัณหา คือ ความอยากได้ มานะ คือ ความอยากใหญ่ และ ทิฏฐิ คือ ความใจแคบ
ใครที่เคยอ่านคัมภีร์พระพุทธศาสนามาบ้าง จะพบว่า เมื่อกล่าวถึงกิเลส บางทีท่านก็ระบุลงไปว่า
กิเลส ๑,๕๐๐ ตัณหา ๑๐๘ (กิเลสพันห้าตัณหาร้อยแปด) นี่เป็นสำนวน แสดงว่ากิเลสมีมากมายจริง ๆ
แต่เมื่อกล่าวโดยเนื้อหาแท้ ๆ แล้วกิเลส ๑,๕๐๐ ตัณหา ๑๐๘ นั้น ก็เป็นเพียงการขยายความคุณภาพ
ของกิเลสออกไปให้ละเอียดยิ่งขึ้นจากกิเลสพื้นฐาน คือ ความโลภ ความโกรธ ความหลงนั่นเอง
แล้วเจ้าความโลภ ความโกรธ ความหลงนี้ บางทีท่านก็แสดงในอีกชื่อหนึ่งว่าเป็นตัณหา มานะ ทิฏฐิ
แม้จะต่างชื่อกัน แต่โดยเนื้อหาแล้ว ก็เป็นเรื่องเดียวกันนั่นเอง
ความโลภ ก็คือ ตัณหา
ความโกรธ ก็คือ มานะ
ความหลง ก็คือ ทิฏฐิ
ดังนั้น แม้เราจะเห็นว่ากิเลสมีชื่อมากมายหลายอย่าง แต่ก็ควรทราบไว้เป็นความรู้พื้นฐานว่า
กิเลสเหล่านั้นต่างก็งอกออกไปจากกิเลสสามตัวนี้ทั้งสิ้น
หลักการสังเกต ก็คือ
กิเลสที่แสดงอาการออกมาเป็นความอยากจะได้ ใคร่จะเอาทั้งหมด จัดเข้าในความโลภหรือตัณหา
กิเลสที่แสดงอาการออกมาเป็นโทสะ ความรุนแรง อาฆาต พยาบาท หรือความอยากเด่น อยากดี
อยากมีตัวตน จัดเข้าในความโกรธหรือมานะ
กิเลสที่แสดงอาการออกมาเป็นความหลง ไม่รู้จักสิ่งต่าง ๆ ตามความเป็นจริง จัดเข้าในโมหะ
ความหลง หรือ ทิฏฐิ
ความโลภ ความโกรธ ความหลง หรือตัณหา มานะ ทิฏฐิ บางทีนักปราชญ์ท่านก็แปลให้เข้าใจง่าย ๆ ว่า
"อยากได้ อยากใหญ่ ใจแคบ" (พระพรหมคุณาภรณ์ ป.อ.ปยุตโต)
อยากได้ ก็คือ ความอยากจะสนองประสาทสัมผัสทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ
อยากใหญ่ ก็คือ ความอยากจะเป็นนั่น เป็นนี่ อยากมีตัวตนโดดเด่น อยากครอบงำ
ใจแคบ ก็คือ ความหลงผิดยึดติดถือมั่นอยู่ในเงาของความจริงหรือในลัทธินิกาย ทฤษฎี ระบบความคิด
ระบบความเชื่อต่าง ๆ อย่างหน้ามืดตามัว
กิเลสพื้นฐานทั้งสามนี้ คือ รากเหง้าของกิเลสที่เหลือทั้งหมด
การจัดการกิเลสทั้งสามนี้ ก็มีคุณค่าเท่ากับว่า
กิเลสทั้งหมดได้รับการจัดการไปด้วย
.....................................................................................................................................................................
ช่องไฟในธรรม
หากเราอยากมีความสุขแท้ เราควรเร่งกำจัดความโลภ ความโกรธ ความหลงให้หมดไป
ถึงแม้เราจะเป็นมนุษย์ปุถุชนคนธรรมดาก็ตาม แต่ทุกคนสามารถทำได้ไม่มีข้อยกเว้น
หากยังไม่เข้าใจว่า สิ่งเหล่านี้มีจริงหรือไม่ หน้าตาเป็นอย่างไร
ให้ลองมองไปรอบ ๆ ตัว หลังจากนั้นมองกลับมาที่ตัวเอง
เราอาจจะพบว่า เราอาจจะไม่ต่างจากคนรอบ ๆ ตัวนั้นก็ได้
ขอให้ใช้ลมหายใจให้มีคุณค่าที่สุดนะครับ
อย่าปล่อยให้สิ่งเหล่านี้เข้ามาทำลายความสุขแท้ของชีวิตเราเลย
บุญรักษา ทุกท่าน ;)...
.....................................................................................................................................................................
ขอบคุณหนังสือธรรมะดี ๆ
ว.วชิรเมธี. กิเลส Management. นนทบุรี : ปราณ, ๒๕๕๕.
ความเห็น (16)
รากเหง้า..กิเลส..ตัด..(ไม่ขาด)..แต่..ควบคุมได้...อิอิ...จึงจะเป็นมนุษย์ที่ไม่ธรรมดาๆ...นะ...ยายธี
การจัดการกิเลสทั้งสามนี้ ก็มีคุณค่าเท่ากับว่า
กิเลสทั้งหมดได้รับการจัดการไปด้วย
โปรดชี้ทางสว่าง ว่าจะทำ " อย่างไร " ให้สัตว์ผู้ด้อยปัญญาด้วย เพราะ ยุคนี้เกิด วัฒนธรรม ที่
ผู้รู้ บอกแต่ว่า " อะไร " แล้วทิ้งค้างเติ่งเร่ือง จะทำ " อย่างไร " กับ " อะไร " นั้นๆ ถ้าไม่รู้ก็อย่า
เสนอ "อะไร " มายั่ว กิเลส ตัณหาของผู้อื่นเลย ถ้ารู้ก็ พูด เขียนให้ " หมดเปลือก " ให้
รู้เเล้วรู้รอดไป ได้โปรดเถิดครับ
เค้าเรียก "เหนือชั้น" ขึ้นไปอีกระดับใช่ไหมครับ คุณ ยายธี ;)...
ขอบคุณครับ
เพื่อความสุขแท้นะครับ พี่ ครู ป.1 ;)...
ขอบคุณครับ
ทางสว่างของที่นำเสนอไว้ คือ หนังสือเล่มนี้ครับ ท่าน Saengsuwan ;)...
เพราะจะกล่าวถึงแสงสว่างที่ว่านั้นทั้งหมด
โปรดลองค้นหานะครับ
ขอบคุณมากครับ ;)...
อ่านข้อความของท่า่น ว. แล้ว ไ้ด้ยินเสียงตามนั้นเลย
ขอบคุณครับ
ขอบคุณมากครับ ท่านอาจารย์ ธ.วั ช ชั ย ;)...
อ่านแล้ว มองเห็น เด่น ชัด ว่า ตัวเอง มีครบทั้ง 3 กิเลส ค่ะ แต่ก็ยังมีความโชคดี ที่มี ศีล สติ ปัญญา ครบทั้ง 3 เช่นกัน
ปัญหาก็คือว่า กิเลสของหนุ เกิดขึ้นเร็ว แบบอัติโนมัติ ทุกวินาที !! นี่สิคะ เฮ้อ
ต้นทุนด้าน ศีล สติ ปัญญา ที่สะสมมาก็น้อย เฮ้อ
กว่าจะดึงมาตัดกิเลสได้ ใช้เวลาดาวน์โหลดค่อนข้างนานนน..เลยที่เดียว ^ ^ """
ในการแลกเปลี่ยนเรียนรู้นั้น...เสมือนเป็นการส่งต่อพลังใจให้กันและกัน
ท้ายสุด ไอดินต้องจัดการตามรูปแบบ ตามวิถึของไอดิน .....ใครคงช่วยไม่ได้ ^ ^ """
ขอบพระคุณสำหรับบทความกระตุ้นเดือนใจค่ะ
จะพยายามค่ะอาจารย์ ขอบคุณมากค่ะ
โลภ โกรธ หลง...รากเหง้ากิเลสเหล่านี้คงจะยังตัดไม่ขาด ทำได้เพียงเฝ้าดู เรียนรู้ สังเกต เพื่อที่จะได้ manage ได้ค่ะ ดาวเป็นพวกโทสะจริต เลยต้องพยายามเจริญสติ เพราะโทสะนี้ มาเร็ว แต่พอรู้ตัวเค้าก็ไปเร็วเหมือนกัน ^_^
ขอบคุณค่ะ
ปล.ตรงหัวข้อช่องไฟในธรรม บรรทัดที่ 2 "..... แต่ทุกสามารถทำได้ไม่มีข้อยกเว้น" อาจารย์พิมพ์ตกหรือเปล่าคะ?
การได้มีโอกาสทบทวนตัวเองในเรื่อง "รากเหง้าของกิเลส" นั้น
จักทำให้ตนเองพัฒนาจิตใจได้สูงยิ่งขึ้นไปครับ คุณครู ไอดิน ;)...
หลับฝันดีนะครับ ;)...
สู้ สู้ นะครับ คุณ ถาวร ;)...
ขอบคุณมากครับ
คุณหมอดาว blue_star ยังเป็นวัยรุ่นอยู่ไงครับ ;)...
เจ้าโทสะมาไว ไปไว เช่นนั้น
หากจัดการได้เร็ว ความสุขก็จะมาเร็วนะเอออ
ป.ล. แก้ไขแล้วนะครับพิมพ์ตกไปนิดนึงครับ ยามดึกก็พลาดบ่อย 555
ฝึกให้ลด-ละ-เลิกกิเลศ นี่ยากมากจังค่ะอาจารย์
ค่อย ๆ เป็น ค่อย ๆ ไป ครับ kunrapee ;)...
ขอบคุณมากครับ