DBA : การคิดเชิงวิเคราะห์

การคิดเชิงวิเคราะห์

การคิดเชิงวิเคราะห์นับว่าเป็นพื้นฐานการคิดในมิติอื่นๆ ไม่ว่าจะเป็นการคิดเชิงกลยุทธ์ การคิดเชิงเปรียบเทียบ การคิดเชิงสร้างสรรค์ การคิดเชิงวิเคราะห์ทำให้เราทราบความเป็นไปเป็นเป็นมา รู้ว่าเรื่องนั้นมีองค์ประกอบอะไรบ้าง ดังนั้นในสังคมไทยควรมีการฝึกการคิดแบบการคิดเชิงวิเคราะห์ ความหมายของการวิเคราะห์ การวิเคราะห์ หมายถึง การจำแนก แยกแยะ องค์ประกอบของสิ่งใดสิ่งหนึ่งออกเป็นส่วนๆ เพื่อค้นหาว่าทำมาจากอะไร มีองค์ประกอบอะไร ประกอบขึ้นมาได้อย่างไร เชื่อมโยงกันอย่างไร และหากเราจะแจกแจงหน้าของการวิเคราะห์สามารถแจกแจงได้ดังนี้ แจกแจงเพื่อให้รู้ว่าสิ่งนั้นประกอบด้วยอะไรบ้าง การวิเคราะห์ทำให้เรารู้ว่าสิ่งนั้นทำมาจากอะไร มีองค์ประกอบอะไรบ้าง ดังนั้นการวิเคราะห์มความสำคัญมากทำให้เราสามารถยแกแยะประเด็นได้ การวิเคราะห์มีหลายประเภท เช่น การวิเคราะห์ข่าวทำให้เราสามารถเข้าใจที่ไปที่มาของข่าว การวิเคราะห์สถานการณ์ทางเศรษฐกิจทำให้เราสามารถเข้าใจสภาพทางเศรษฐกิจได้ สมองวิเคราะห์ได้อย่างไร โดยปกติแล้วการคิดวิเคราะห์ของคนเรานั้นจะเกี่ยวข้องกับความสามารถในการใช้เหตุผล มนุษย์เราใช้การวิเคราะห์ 2 แบบเพื่อหาข้อสรุป คือ การใช้เหตุผลแบบอุปนัย และการใช้เหตุผลแบบนิรนัย สมองเกี่ยวข้องกับการคิดวิเคราะห์โดยทำหน้าที่ดังนี้ - ตีความข้อมูลที่ได้รับเพื่อทำความเข้าใจ - หาเหตุผลเชื่อมโยงสิ่งที่เกิดขึ้นเพื่อสืบค้นความจริง - ประเมินคุณค่าของสิ่งต่างๆเพื่อการตัดสินใจ - แจงแจงองค์ประกอบเพื่อให้เห็นภาพรวมทั้งหมดของเรื่องนั้น ความหมายของการคิดเชิงวิเคราะห์ การคิดเชิงวิเคราะห์คือ ความสามารถในการแจกแจงองค์ประกอบต่างๆของสิ่งใดสิ่งหนึ่งหรือเรื่องใดเรื่องหนึ่ง และหาความสัมพันธ์เชิงเหตุผลระหว่างองค์ประกอบเหล่านั้น เพื่อค้นหาสาเหตุที่แท้จริงของสิ่งที่เกิดขึ้น การคิดเชิงวิเคราะห์ช่วยให้เราสามารถค้นพบข้อเท็จจริง และองค์ประกอบการคิดเชิงวิเคราะห์มีดังนี้ - ความสามารถในการตีความ เราจะไม่สามรถวิเคราะห์สิ่งต่างๆได้ หากเราไม่เข้าใจในสิ่งนั้น การที่เราจะเข้าใจในสิ่งนั้นจำเป็นอย่างยิ่งที่เราจะต้องวิธีการตีความ การตีความอาจจะเกิดจาก การตีความจากประสบการณ์ การตีความจากข้อเขียนเป็นต้น - ความรู้ความเข้าใจในเรื่องที่จะวิเคราะห์ เราจำเป็นจะต้องมีความรู้ในเรื่องนั้นเป็นอย่างดี เพราะจะช่วยให้เรากำหนดขอบเขตได้ - ความชั่งสัเกต ช่างสงสัยและช่างถาม นักวิเคราะห์จะต้องเป็นคนชั่งสัเกตุ ช่างสงสัย และช่างถาม เพื่อให้เราสามารถหาองค์ประกอบในการวิเคราะห์ได้อย่างครบถ้วน - ความสามารถในการหาความสัมพันธ์เชิงเหตุผล นักวิเคราะห์จะต้องมีความสามารถในการเชื่อมโยง รู้ว่าอะไรเชื่อมโยงกับอะไร เหตุใดจึงต้องคิดเชิงวิเคราะห์ การคิดเชิงวิเคราะห์เป็นการคิดในระดับพื้นฐานหากเราต้องการประสบความสำเร็จและลดความผิดพลาดที่อาจจะเกิดขึ้นในอนาคต เราจำเป็นจะต้องมีวิธีการคิดแบบนักคิดเชิงวิเคราะห์การคิดเชิงวิเคราะห์พอสรุปประโยชน์ที่เกิดขึ้นได้ดังนี้ - การคิดเชิงวิเคราะห์ช่วยส่งเสริมความฉลาดทางสติปัญญา - ช่วยให้คำนึงถึงความสมเหตุสมผลของขนาดของกลุ่มตัวอย่าง - ช่วยลดการอ้างประสบการณ์ส่วนตัวเป็นข้อสรุปทั่วไป - ช่วยขุดค้นสาระของความประทับใจครั้งแรก - ช่วยตรวจสอบการคาดคะเนบนฐานของความรู้ - ช่วยวินิจฉัยข้อเท็จจริงจากประสบการณ์ส่วนบุคคล - การคิดวิเคราะห์ เป็นพื้นฐานการคิดในมิติอื่นๆ - การคิดเชิงวิเคราะห์ช่วยในการแก้ไขปัญหา - การคิดเชิงวิเคราะห์ช่วยในการประเมินและการตัดสินใจ - การคิดเชิงวิเคราะห์ช่วยให้ความคิดสร้างสรรค์สมเหตุสมผล - การคิดเชิงวิเคราะห์ช่วยให้เข้าแจ่มกระจ่าง สำรวจสถานะการคิดเชิงวิเคราะห์ นักจิตวิทยาได้ค้นพบหลักการสำคัญในการอธิบายกระบวนการรับรู้ของมนุษย์ สมองจะถูกจัดระเบียบที่มีลักษณะแยกย่อย ๆ ให้เป็นสิ่งที่มีความหมาย โดยใช้ 4 หลักในการรวมองค์ประกอบย่อยๆ เพื่อแปลความหมาย ได้แก่ หลักการเปิดช่องว่าง หลักความใกล้ชิด หลักความคล้ายคลึง และหลักความเรียบง่าย ว่ากันตามเนื้อผ้า หลักการคิดเชิงวิเคราะห์โดยพื้นฐาน เป็นการจำแนกออกเป็นส่วนๆ และตรวจสอบรายละเอียดของส่วนต่างๆ นั้นเพื่อหาความสัมพันธ์เชิงเหตุผล นักคิดเชิงวิเคราะห์ที่ดีจะต้องฝึกการมองสิ่งนั้น ตามเนื้อผ้า หมายความว่า ฝึกมองสิ่งนั้นเท่าที่มันเป็นอยู่ ไม่ด่วนสรุปและหาปัจจัยต่างๆเพื่อเชื่อมโยงให้เห็นโดยกระจ่างชัด นักคิดเชิงวิเคราะห์ที่ดีจะต้องพยายามทำความเข้าใจกับสิ่งที่เกิดขึ้นโดย 1. รับข้อมูลอย่าด่วนสรุป ตีความให้กระจ่าง - กำหนดนิยามให้ตรงกัน คำบางคำอาจมีมความหมายที่แตกต่างกัน ดังนั้นเมื่อรับข้อมูลมาแล้ว สิ่งสำคัญจะต้องตรวจสอบความหมายให้ตรงให้ระหว่างคู่สนทนา - ตรวจสอบความสัมพันธ์เชิงเหตุผล นักคิดเวิเคราะห์จะต้องใช้ความใช้ความสามารถเชิงเหตุผล และพัฒนาทักษะการใช้เหตุผลขั้นพื้นฐาน ย่อมทำให้เราเข้าใจเรื่องนั้นได้อย่างถูกต้อง - พิจารณาสิ่งสื่อความหมายสัมพันธ์กัน ในการคิดเชิงวิเคราะห์นั้นสำคัญจะต้องมีการเชื่อมโยงความหมายที่สัมพันธ์กัน เช่น เมื่อกล่าวถึงพ่อ ย่อมทำให้เราทราบว่า มีความสัมพันธ์กับลูก 2. ปัญหาอย่าด่วนแก้ ตรวจสอบให้แน่ว่า อะไรคือปัญหา มีปัญหาจะทำอย่างไร - นักคิดเชิงวิเคราะห์นั้นเมื่อเกิดปัญหาขึ้นจะไม่ด่วนสรุปแก้ไขปัญหาทันที แต่จะต้องมีกระบวนการแก้ไขปัญหาดังนี้คือ เมื่อเกิดปัญหา ให้ทำการวิเคราะห์ปัญหา เพื่อให้พบปัญหาที่แท้จริง จากนั้นก็กำหนดเป้าหมายในการแก้ไขปัญหา และหาทางแก้ไขปัญหา 3. ฝึกตั้งคำถามเชิงวิเคราะห์ การคิดเชิงวิเคราะห์นั้นแท้ที่จริงคือการตอบคำถามเพื่อให้ได้คำตอบ ขอบเขตของคำถามที่เกี่ยวข้องพอจะจำแนกได้ดังนี้ ใคร ทำอะไร ที่ไหน เมื่อไหร่ อย่างไร เพราะเหตุใด และอย่างไร หากเราตอบคำถามเหล่าเราก็จะสามารถวิเคราะห์ประเด็นได้อย่างชัดเจน คิดเชิงวิเคราะห์ เรื่องอะไร อย่างไร การคิดเพื่อการตัดสินใจนั้นสำคัญจะต้องรู้ที่มาที่ไปของปัญหา รู้ผลดีผลเสีย รู้แนวโน้มของอนาคตที่จะเกิดขึ้น จากนั้นค่อยกำหนดเป้าหมายในการแก้ไขปัญหา และดำเนินการแก้ไขปัญหาในทีนี้หากเราจะวิเคราะห์เรื่องอะไร และอย่างไร นั้นจำเป็นต้องวิเคราะห์ดังนี้ - วิเคราะห์เพื่อจำแนกแจกแจงความคลุมเครือให้ชัดเจน - วิเคราะห์ความน่าจะเป็น - การวิเคราะห์ความเป็นไปได้ การพัฒนานิสัยนักคิดเชิงวิเคราะห์ การที่จะเป็นนักคิดเชิงวิเคราะห์ที่ดีนั้นจะต้องมีนิสัยดังต่อไปนี้ ช่างสังเกต ช่างสงสัย และช่างใคร่คราญ หากเราสามารถฝึกและพัฒนาลักษณะนิสัยเหล่านี้ก็จะทำให้เราเป็นนักคิดเชิงวิเคราะห์ได้เป็นอย่างดี

อ้างอิง : หนังสือชุดผู้ชนะ 10 คิด ศาสตาจารย์ ดร.เกรียงศักดิ์ เจริญวงษ์ศักดิ์

[Pojana Yeamnaiyana Ed.D.]

สวัสดีปีใหม่ ๒๕๕๕ ค่ะ ขอส่งความสุขด้วยคำกล่าวว่า สุขสันต์ วันปีใหม่ และทุกวันคืนตลอดไปนะคะ...

[ธนัณชัย สิงห์มาตย์]

ขอบคุณครับ ดร. พจนา แย้มนัยนา ขอให้มีความสุข สมหวัง ตลอดปี 2555 ครับ