ดิฉันได้มีโอกาสไปเยี่ยมโรงเรียนในความรับผิดชอบเมื่อวันที่ 2 ธันวาคม 2554 เมื่อคราวที่ไปนิเทศ ติดตามการจัดกิจกรรม “เดินตามรอยเท้าพ่อสู่ความพอเพียงเฉลิมพระเกียรติ 84 พรรษา”ตามโครงการขับเคลื่อนหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงสู่การปฏิบัติ ด้วยระยะเวลาเพียงวันเดียว จึงเดินทางไปถึงบางโรงเรียนในช่วงบ่ายถึงเย็น ซึ่งโรงเรียนได้จัดกิจกรรมเสร็จสิ้นไปแล้วในช่วงเช้า ที่โรงเรียนวัดโพธิ์ทองเจริญก็เช่นกัน เมื่อไปถึงประมาณ 14.30 น. นักเรียนเข้าเรียนตามปกติแล้ว ซึ่งดิฉันเดินไปพบกับนักเรียนชั้น ป.3 ที่กำลังเรียนรู้การนำซังข้าวโพดมาทำดอกไม้ประดิษฐ์ เห็นภาพนักเรียนได้ลงมือปฏิบัติจริงแล้วน่าชื่นใจ วันนี้จึงอยากจะพูดคุยกับคุณครูถึงเรื่องการจัดการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ
คุณครูหลายท่านออกแบบการเรียนรู้ที่เอื้อให้นักเรียนได้ลงมือปฏิบัติจริง เด็ก ๆ สนุกสนานกับการเรียนมาก ได้ทำงานร่วมกับเพื่อน ๆ ได้เรียนรู้ประสบการณ์ใหม่ ๆ ด้วยตนเอง หากคุณครูจัดการเรียนรู้ที่ส่งเสริมให้นักเรียนได้เรียนรู้ด้วยตนเองเช่นนี้บ่อย ๆ ก็จะทำให้นักเรียนมีทักษะจำเป็นสำหรับอนาคตได้ ซึ่งคุณครูเองสามารถตรวจสอบได้ว่าเราจัดการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญหรือยัง โดยดูได้จากพฤติกรรมการเรียนรู้ของนักเรียน 9 ข้อ ดังนี้
1. นักเรียนได้มีประสบการณ์ตรงสัมพันธ์กับธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
2. นักเรียนได้ฝึกปฏิบัติจนค้นพบความถนัดและวิธีการของตนเอง
3. นักเรียนได้ทำกิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้จากกลุ่ม
4. นักเรียนได้ฝึกคิดอย่างหลากหลายและสร้างสรรค์จินตนาการ ตลอดจนได้แสดงออกอย่างชัดเจนและมีเหตุผล
5. นักเรียนได้รับการเสริมแรงให้ค้นหาคำตอบแก้ปัญหาทั้งด้วยตนเองและร่วมด้วยช่วยกัน
6. นักเรียนได้ฝึกค้น รวบรวมข้อมูลและสร้างสรรค์ความรู้ด้วยตนเอง
7. นักเรียนได้เลือกทำกิจกรรมตามความสามารถ ความถนัด และความสนใจของตนเองอย่างมีความสุข
8. นักเรียนได้ฝึกตนเองให้มีวินัยและรับผิดชอบในการทำงาน
9. นักเรียนได้ฝึกประเมิน ปรับปรุงตนเองและยอมรับผู้อื่น ตลอดจนใฝ่หาความรู้อย่างต่อเนื่อง
ในทำนองเดียวกัน หากนักเรียนจะเกิดพฤติกรรมการเรียนรู้ข้างต้นได้ คุณครูเองก็ต้องมีพฤติกรรมการสอนที่สอดคล้องกันด้วยเช่นกัน พฤติกรรมการสอนที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญของครูมี 10 ข้อ ดังนี้
1. ครูมีการเตรียมการสอนทั้งเนื้อหา และวิธีการ
2. ครูจัดสิ่งแวดล้อมและบรรยากาศที่ปลุกเร้าจูงใจและเสริมแรงให้นักเรียนเกิดการเรียนรู้
3. ครูเอาใจใส่นักเรียนเป็นรายบุคคล และแสดงความเมตตาต่อนักเรียนอย่างทั่วถึง
4. ครูจัดกิจกรรมและสถานการณ์ให้นักเรียนได้แสดงออกและคิดอย่างสร้างสรรค์
5. ครูส่งเสริมให้นักเรียนฝึกคิด ฝึกทำ และฝึกปรับปรุงด้วยตนเอง
6. ครูส่งเสริมกิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้จากกลุ่มพร้อมทั้งสังเกตส่วนดีและปรับปรุงส่วนด้อยของนักเรียน
7. ครูใช้สื่อการสอนเพื่อฝึกการคิด การแก้ปัญหา และการค้นพบความรู้
8. ครูใช้แหล่งเรียนรู้ที่หลากหลายและเชื่อมประสบการณ์กับชีวิตจริง
9. ครูฝึกฝนกิริยามารยาทและวินัย ตามวิถีวัฒนธรรมไทย
10. ครูสังเกตและประเมินพัฒนาการของนักเรียนอย่างต่อเนื่อง
ตัวบ่งชี้พฤติกรรมการเรียนรู้ของนักเรียน และพฤติกรรมการสอนของครูนี้ เป็นข้อมูลที่ผ่านการวิจัยโดยสำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา (สกศ.) มาแล้ว ครูสามารถนำไปใช้เป็นแนวทางเตรียมการวางแผน จัดบรรยากาศ จัดกิจกรรมและจัดกระบวนการเรียนการสอนต่าง ๆ ให้ถูกทางได้ ตลอดจนเป็นแนวทางการประเมินการสอนของตัวครูได้ด้วยอีกส่วนหนึ่ง