สายน้ำในความหลัง โดย ต้นน้ำ


ชาวบ้านที่อยู่ต้นน้ำจะนำน้ำมันยางที่ใช้ผสมกับขี้ชันเพื่อนำไปอุดเรือไปขายกับคนปลายน้ำที่มีอาชีพประมง คนกลางน้ำมีอาชีพทำนาก็นำข้าวมาขายหรือแลกกับคนต้นน้ำหรือปลายน้ำ มีความสัมพันธ์กันแบบเครือญาติ ผูกความสัมพันธ์โดยใช้คำว่า เกลอ มาเชื่อมร้อย เป็นวิถีที่เรียบง่ายต่างพึ่งพิงอิงอาศัย มีความรักสามัคคี ถึงเวลาเก็บเกี่ยวก็มา "ซอมือ" กัน

           ฝนตกกระหน่ำ กระแทกกับใบไม้ กระเด็นลงพื้นดิน กระชากกรวดหินดินทรายใบไม้เศษซากพืชซากสัตว์ ยาฆ่าหญ้า ยาฉีดแมลงลงสู่ลำห้วยลำคลอง หนอง บึง ปลาน้อยปลาใหญ่ต่างแหวกว่ายหลีกหนี เพราะสารพิษตัวดี ต้องพาชีวีวอดวาย

               สายน้ำคลองท่าเชียด เป็นลำน้ำที่มีต้นกำเนิดจากเทือกเขาบรรทัดไหลสู่ชุมชนตะโหมดซึ่งอยู่ต้นน้ำ ผ่านพื้นที่นาในอำเภอบางแก้ว และลงสู่ทะเลสาบที่ตำบลจองถนน อำเภอเขาชัยสน จังหวัดพัทลุงที่มีอาชีพประมง

                สายน้ำแห่งนี้เป็นสายเลือดสำคัญของผู้คนที่อาศัยในบริเวณนี้ ด้านวิถีความเป็นอยู่ อาหาร อาชีพ และความเชื่อมร้อยทางฐานทรัพยากร ประเพณีวัฒนธรรมที่สืบทอดมาหลายชั่วอายุคน

                มาบัดนี้สายน้ำลำคลองที่เคยมีน้ำเต็มตลิ่งเกือบทั้งปีกลับหดหายทิ้งไว้แต่ความตื้นเขิน ก้อนกรวดหินดินทรายเต็มท้องคลอง ฝูงปลาที่เคยแหวกว่ายเติบโตเพื่อเป็นอาหารผู้คนก็สูญหายไป น้ำที่เคยอาบเล่นของเด็ก ๆ ก็อาบเล่นไม่ได้เพราะจะคัน 

                เมื่อ 35 ปีที่แล้ว  ผมอายุ 10 ขวบ ได้ตามพ่อกับลุงไปล่องไม้ให้ลุงเพื่อนำไปสร้างบ้าน โดยเอาไม้มาทำเป็นแพ จากบ้านตะโหมดที่ผมอาศัยอยู่ ซึ่งอยู่ต้นน้ำที่มีป่าไม้อุดมสมบูรณ์ไปยังบ้านของลุงอยู่บ้านจองถนน อำเภอเขาชัยสน ซึ่งอยู่ปลายน้ำ ระยะทางของสายน้ำที่เชื่อมกัน 42 กิโลเมตร ความลึกของน้ำขณะนั้นตลอดสายน้ำไม่ต่ำกว่า 1.5 เมตร ต้องใช้เวลาล่องไม้ถึง 2 วัน

                ขณะที่ล่องแพไม้ไป พ่อเอามือหักกิ่งไม้เล็ก ๆ ขนาดเท่านิ้วชี้ยาวประมาณ 1 เมตรใช้เป็นคันเบ็ด นำเชือกไนล่อนสีขาวมัดปลาย เกี่ยวเหยื่อด้วยตั๊กแตนตัวเล็ก ๆ ที่อยู่ริมคลอง แล้วหย่อนเบ็ดลงในลำคลอง แต่ละครั้งที่หย่อนเบ็ดลงไป 2 ถึง 3นาทีก็ได้ปลาขึ้นมาทุกครั้ง มีปลาแก้มช้ำ ปลาดุก ปลาขี้ขม ปลาโอน ปลากระดี่เป็นปลาประจำถิ่น นำมาร้อยพวงกับยอดผักริมคลองที่เก็บได้เพื่อนำไปฝากอาที่อยู่อำเภอบางแก้ว ซึ่งอยู่กลางน้ำเป็นอาหารมื้อเย็นนี้และเป็นที่พักของคืนนี้ก่อนจะเดินทางต่อในวันต่อไป 

                การไปมาหาสู่ชาวบ้านที่อยู่ต้นน้ำจะนำน้ำมันยางที่ใช้ผสมกับขี้ชันเพื่อนำไปอุดเรือไปขายกับคนปลายน้ำที่มีอาชีพประมง  คนกลางน้ำมีอาชีพทำนาก็นำข้าวมาขายหรือแลกกับคนต้นน้ำหรือปลายน้ำ มีความสัมพันธ์กันแบบเครือญาติ  ผูกความสัมพันธ์โดยใช้คำว่า เกลอ มาเชื่อมร้อย เป็นวิถีที่เรียบง่ายต่างพึ่งพิงอิงอาศัย มีความรักสามัคคี ถึงเวลาเก็บเกี่ยวก็มา ซอมือ[i] กัน ดั่งที่กล่าวไว้ว่า พริกอยู่บ้านเหนือ  เกลืออยู่บ้านใต้  น้องให้ไก่มา พี่เอาปลาไป  เรื่องราวเหล่านี้ได้หายไป เหมือนกับสายน้ำแห่งนี้

                การรักษาฐานทรัพยากรธรรมชาติ ป่าไม้ สายน้ำ วิถีชีวิตชุมชนคนลุ่มน้ำคลองท่าเชียด เป็นการรักษาฐานชีวิตของคนที่นี้ด้วย ดั่งที่ว่า  “น้ำคือชีวิต ป่าคือจิตวิญญาณ ดินคือแหล่งอาหาร ธรรมชาติคือลมหายใจ” 



ซอมือ คือ การลงแขก

 

ต้นน้ำ : รากเหง้าเป็นคนอำเภอเขาชัยสน ซึ่งถือเป็นพื้นที่ปลายน้ำ รุ่นพ่อแม่ไปมาหาสู่พี่น้องในพื้นที่ต้นน้ำจนมีครอบครัวและย้ายไปตั้งรกรากที่อำเภอตะโหมด พื้นที่ต้นน้ำสำคัญของลุ่มน้ำทะเลสาบสงขลา จึงมีโอกาสได้สัมผัส สัมพันธ์ และเข้าใจวิถีของคนตั้งแต่ต้นน้ำ ปลายน้ำ และกลางน้ำ

ปัจจุบัน เป็นแกนนำเครือข่ายของพื้นที่ป่าต้นน้ำ ที่ทำเรื่องการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมในพื้นที่ลุ่มน้ำทะเลสาบสงขลาอย่างแข็งขัน 

 

หมายเลขบันทึก: 451869เขียนเมื่อ 31 กรกฎาคม 2011 19:21 น. ()แก้ไขเมื่อ 31 พฤษภาคม 2012 10:23 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (8)

น้องดุลย์ครับคนนี้เราขับเคลื่อนเรื่องเลมาด้วยกัน

น้องดุลย์ เครือข่ายสภาลานวัดตะโหมด

น้องเก้า เครือข่ายเอดส์

น้องโกวิทย์ เครือข่ายสภาองค์กรชุมชน เหล่านี้คือกำลังแกนนำสำคัญของตะโหมด

วันนี้ผมก็ไปประชุมที่เทศบาลตำบลตะโหมดมา เรื่องการเข้าใจในเรื่องสิทธิตาม รธน.

แล้วขับรถมาทางสายโล๊ะบ้า ท่าเชียด แวะเข้าน้ำตกลาดเตย กะจะไปคุยกับนายหัวโทน

แต่แม่เขาที่ท่าเชียดป่วย เขาลงจากเขาไปเฝ้าแม่

คุณเหลามาไกล้ปากพะยูนแล้วครับ

ถอยทัพกลับเมืองกรุงแล้วครับ จะลงมาอีกครั้งก็คงเดือนหน้าโน่นเลย

บ้านอยู่หลังวัดตะโหมดพี่สบายดีไหม

มาตะโหมดเสียดายไม่เจอกัน

 

น้องดุลย์ ในเวทีสภาพัฒนาการเมือง น้องโกวิทย์จัด ไม่เห็นน้องดุลย์ กับทีม ในวันนั้น บังเที่ยวถามถึงอยู่

ผมไปงานศพยายฝ้ายด้วย ...แต่หลงวันเขาเผาเสียแล้ว

พี่สมปอง ไชยรักษ์ เพื่อนซี้ผม.....

คุณเหลาครับ ลงมาหนหลังอยากให้ลงมาปากพะยูนมาแลเลสาบ บัง วอญ่า จะคอยครับ

เป็นบันทึกที่งดงาม เห็นภาพชีวิตอันอุดมของคนรุ่นก่อน ไม่เกินฝันที่เราจฟื้นให้คืนกลับด้วยพลังและความมุ่งมั่นที่ทุกๆคนได้ร่วมใจ ท่านผู้เฒ่าวอญ่าฯอยู่ทั้งคน สักวันคงได้ตามไปแลเลสาบค่ะ

พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท