มงคล ใน มงคล ๓๘ ประการ

             คำว่า  "มงคล"  เป็นคำที่ได้ยินมาบ่อยครั้ง  โดยความหมายที่เข้าใจ ก็คือสิ่งที่ดี  สิ่งที่เป็นสิริมงคล  อะไรก็ตามที่ทำให้เกิดความเจริญงอกงามความดีงามนั่นแหละคือ มงคล ผู้เขียนอยากจะนำเสนอ  ในแนวของพระบาลี  ที่เป็นรากศัพท์เดิมแท้เป็นอย่างไรบ้าง

             ในพจนานุกรมไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน ได้อธิบายคำว่า "มงคล" ไว้ ว่า

"เหตุที่นำมาซึ่งความเจริญ  สิ่งซึ่งถือว่าจะนำสิริและความเจริญมาสู่ และป้องกันไม่ให้สิ่งที่เลวร้ายมากล้ำกราย" 

              ส่วนในพจนานุกรมพุทธศาสตร์ฉบับประมวลธรรม ได้อธิบายไว้  "มงคล คือสิ่งที่ทำให้โชคดี"  ตามหลักพระพุทธศาสนา  หมายถึงธรรมที่นำมซึ่งความสุขความเจริญ

              สรุปความว่า  มงคล  ก็คือ เหตุหรือสิ่งที่นำมาซึ่งความเจริญ  ในบาลี ท่านอธิบายไว้ว่า  "มงฺคลานิ  สพฺพสมฺปตฺติยา  วุฑฺฒิปฺปตฺการณานิ  เหตุที่ถึงความเจริญด้วยสมบัติทั้งปวง  ชื่อว่า มงคล" 

               พระอรรถกถาจารย์  ได้อธิบายให้เข้าใจเพิ่มเติมอีกว่า  "มงฺคนฺติ  อิเมหิ  สตฺตาติ  มงฺคลานิ  อิทฺธึ   วุฑฺฒิญฺจ  ปาปุณนฺตีติ  อตฺโถ"  เหตุเป็นเครื่องถึง  ความสำเร็จและความเจริญ แห่งสรรพสัตว์ทั้งหลาย  ชื่อว่า มงคล

               พระอัครวงศาจารย์  ได้อธิบายในลักษณะของรูปศัพท์  ไว้ในคัมภีร์สัททนีติ  ว่า "มงฺคลนฺติ  เอตฺถ  มคิ  คติยนฺติ  ธาตฺวตฺถํ  วตฺวา มงฺคตีติ  กิริยาปทํ  วุตฺตํ"   ในบทว่า  มงฺคลํ  นี้  ท่านอธิบายอรรถแห่งธาตุว่า  มคิ  ธาตุ  เป็นไปในความไป  แล้วกล่าวกิริยาบทว่า  มงฺคติ และว่า  อิการนฺโต  หิ  มคิธาตุ  เตน  นิปฺผนฺนรูเป  พินฺทาคโม  โหติ  (มคิ  ธาตุ  เป็น  อิ  การันต์ - เพราะฉะนั้น  ในรูปสำเร็จ  จึงลงนิคคหิตอาคม เป็น  มงฺคติ)

                เมื่อมาดูตามศัพท์ ว่า  "มงคล" แล้ว  ตามที่เป็นสำเนียงการพูด  การใช้ศัพท์ในปัจจุบันนี้  มักจะมีความคลาดเคลื่อนไปต่างๆ กัน  หลายลักษณะ  แต่อย่างไรก็ดี  เมื่อมาดูจากคำศัพท์ตามความหมายแล้ว  ก็จะได้ข้อสรุปว่า  "มงคล ก็คือ เหตุที่จะให้ถึงความสำเร็จ" นั่นเอง