"จริต" แปลว่า นิสัย ความเคยชิน หรือบุคลิกภาพ เหตุผลสำคัญประการหนึ่งที่คู่ครองแต่ละคู่ต้องทอดระยะดูใจกันยาวนาน ก่อนจะตัดสินใจร่วมชีวิตก็เพื่อ "ศึกษา" กันและกันให้รู้ทัน "จริต" ที่แท้จริงของแต่ละฝ่าย เพราะเมื่อรู้ทันแล้วก็สามารถปรับตัวเข้าหากันได้ง่ายขึ้น แต่การศึกษากันและกันโดยไม่มีคู่มือเลยนั้นคงไม่เพียงพอ บางคนอาจถูกหลอก หรือโชคร้ายไปเจอคนที่จริตไม่สมพงศ์กัน แทนที่จะเป็นคู่รัก กลับกลายเป็นศัตรูคู่อริแทน

หนังสือ "จริต ๖ ศาสตร์ในการอ่านใจคน" (ซึ่งสรุปมาจากคัมภีร์วิสุทธิมรรคของพระพุทธศาสนา) งานเขียนเบสท์เซลเลอร์ของอนุสรณ์ จันทพันธ์ และบุญชัย โกศลธนากุล สรุปลักษณะนิสัย แนวโน้ม จุดอ่อน จุดแข็ง ของคนทั้ง ๖ จริตเอาไว้ให้เราดูเป็นแนวทางในการศึกษาคน ดังต่อไปนี้

๑. ราคจริต

ลักษณะ

บุคลิกดี มีมาด
น้ำเสียงนุ่มนวล ไพเราะ
ติดในความสวย ความงาม ความหอม ความไพเราะ ความอร่อย
ไม่ชอบคิด แต่ช่างจินตนาการเพ้อฝัน

จุดแข็ง

มีความประณีต อ่อนไหว และละเอียดอ่อน
ช่างสังเกต เก็บข้อมูลเก่ง
มีบุคลิกหน้าตาเป้นที่ชอบและชื่นชมของทุกคนที่เห็น
วาจาไพเราะ เข้าได้กับทุกคน
เก่งในการประสานงาน การประชาสัมพันธ์ และงานที่ต้องใช้บุคลิกภาพ

จุดอ่อน

ไม่มีสมาธิ ทำงานใหญ่ได้ยาก
ไม่มีเป้าหมายในชีวิต
ไม่มีความเป้นผู้นำ
ขี้เกรงใจคน
ขาดหลักการ
มุ่งแต่บำรุงบำเรอผัสสะทั้ง ๕ ของตัวเอง คือ รูป รส กลิ่น เสียง สัมผัส
ชอบพูดคำหวานหู แต่อาจไม่ใช่ความจริง
อารมณ์รุนแรง ช่างอิจฉาริษยา ชอบปรุงแต่ง

วิธีแก้ไข

พิจารณาโทษของจิตที่ขาดสมาธิ
ฝึกพลังจิตให้มีสมาธิเข้มแข็ง
หาเป้าหมายที่แน่ชัดในชีวิต
พิจารณาสิ่งปฏิกูลต่าง ๆ ของร่างกายมนุษย์เพื่อลดการติดในรูป รส กลิ่น เสียง สัมผัส

๒. โทสจริต

ลักษณะ

จิตขุ่นเคือง โกรธง่าย
คาดหวังว่าโลกต้องเป็นอย่างที่ตัวเองคิด
พูดตรงไปตรงมา
ชอบชี้ถูกชี้ผิด เจ้าระเบียบ เคร่งกฎเกณฑ์
แต่งตัวประณีต สะอาดสะอ้าน
เดินตรง ตัวตรงแน่ว

จุดแข็ง

อุทิศตัวทุ่มเทให้กับการงาน
มีระเบียบวินัยสูง ตรงเวลา
วิเคราะห์เก่ง มองอะไรตรงไปตรงมา
พูดคำไหนคำนั้น
มีความจริงใจต่อผู้อื่น สามารถพึ่งพาได้
ไม่ค่อยโลภ

จุดอ่อน

จิตขุ่นมัว ร้อนรุ่ม
ไม่มีความเมตตา
ไม่เป็นที่น่าคบค้าสมาคมคมของอื่น ไม่มีบารมี
สร้างวจีกรรมเป็นประจำ
ไม่มีความคิดสร้างสรรค์
มีโรคภัยไข้เจ็บได้ง่าย

วิธีแก้ไข

สังเกตดูอารมณ์ตัวเองเป็นประจำ
เจริญก้าวหน้าให้มาก ๆ
คิดนาน ๆ ก่อนพูด และพูดทีละคำ ฟังทีละเสียง
อย่าไปจริงจังกับโลกมากนัก
เปิดใจกว้างรับความคิดใหม่ ๆ
พิจารณาโทษของความโกรธความเสื่อมโทรมของร่างกาย

๓. โมหจริต

ลักษณะ

ง่วง ๆ ซึม ๆ เบื่อ ๆ เซ็ง ๆ
ดวงตาดูเศร้า ๆ ซึ้ง ๆ
พูดจาเบา ๆ นุ่มนวลอ่อนโยน
ยิ้มง่าย ๆ อารมณ์ไม่ค่อยเสีย ไม่ค่อยโกรธใคร
ไม่ชอบเข้าสังคม ไม่ชอบทำตัวเป็นจุดเด่น
เดินแบบลอย ๆ ขาดจุดหมาย ไร้ความมุ่งมั่น

จุดแข็ง

ไม่ฟุ้งซ่าน เข้าใจอะไรได้ง่ายและชัดเจน
มักตัดสินใจอะไรด้วยความรู้สึกได้ถูกต้อง
ทำงานเก่ง โดยเฉพาะงานประจำ
ไม่ค่อยทุกข์หรือเครียดมากนัก
เป็นคนดี เป็นเพื่อนที่น่าคบ ไม่ทำร้ายคน

จุดอ่อน

ไม่มีความมั่นใจ มองตัวเองต่ำกว่าความจริง โทษตัวเองเสมอ
หมกมุ่นแต่เรื่องตัวเอง ไม่สนใจคนอื่น
ไม่จัดระบบความคิด ทำให้เหมือนไม่มีความรู้
ไม่มีความเป็นผู้นำ ไม่ชอบเป็นจุดเด่น
สมาธิอ่อนและสั้น เบื่อง่าย
อารมณ์อ่อนไหวง่าย ใจน้อย

วิธีแก้ไข

ตั้งเป้าหมายชีวิตให้ชัดเจน
ฝึกสมาธิสร้างพลังจิตให้เข้มแข็ง
ให้จิตออกจากอารมณ์ โดยจัดให้ร่างกายเคลื่อนไหว หรือเล่นกีฬา
แสวงหาความรู้และต้องจัดระบบความรู้ความคิด
สร้างความแปลกใหม่ให้กับชีวิต อย่าทำอะไรซ้ำซาก

๔. วิตกจริต

ลักษณะ

พูดน้ำไหลไฟดับ
ความคิดพวยพุ่ง ฟุ้งซ่าน ไม่อยู่ในโลกความจริง
มองโลกในแง่ร้าย ว่าคนอื่นจะเอาเปรียบ กลั่นแกล้งเรา
หน้าบึ้ง ไม่ค่อยยิ้ม
เจ้ากี้เจ้าการ อัตตาสูง คิดว่าตัวเองเก่ง
อยากรู้อยากเห็นไปทุกเรื่อง
ผัดวันประกันพรุ่ง

จุดแข็ง

เป็นนักคิดชั้นยอด มองอะไรทะลุปรุโปร่ง
เป็นนักพูดที่จูงใจคนเก่ง เป็นผู้นำในหลายวงการ
ละเอียดรอบคอบ เจาะลึกในรายละเอียด
เห็นความผิดเล็กน้อยที่คนอื่นมองไม่เห็น

จุดอ่อน

มองจุดเล็ก ลืมภาพใหญ่
เปลี่ยนแปลงความคิดตลอดเวลา ไม่รักษาคำมั่นสัญญา
มีแต่ความคิด ไม่มีความรู้สึก ไม่มีวิจารณญาณ ลังเล มักตัดสินใจผิดพลาด
มักทะเลาะวิวาท เอารัดเอาเปรียบ ทำร้ายจิตใจผู้อื่น
มีความทุกข์ เพราะเห็นแต่ปัญหา แต่หาทางแก้ไม่ได้

วิธีแก้ไข

เลือกที่จะคิด อย่าให้ความคิดลากไป
ฝึกสมาธิแบบอานาปานสติเพื่อสงบอารมณ์
เลิกคิดอกุศลจิต คลายจากความฟุ้งซ่าน
สร้างวินัย ต้องสร้างกรอบเวลา
ฝึกมองภาพรวม คิคให้ครบวงจร
หัดมองโลกในแง่ดี

๕. ศรัทธาจริต

ลักษณะ

ยึดมั่นอย่างแรงกล้าในบุคคล หลักการ หรือความเชื่อ
ย้ำคิดย้ำพูดในสิ่งที่ตนเองเชื่อถือและศรัทธา
คิดว่าตัวเองเป็นคนดี น่าศรัทธา ประเสริฐกว่าคนอื่น
เป็นคนจริงจัง พูดมีหลักการ

จุดแข็ง

มีพลังจิตสูงและเข้มแข็ง
พร้อมจะเสียสละเพื่อผู้อื่น
ต้องการเปลี่ยนแปลงตัวเองและสังคมไปสู่สภาพที่ดีกว่าเดิม
มีพลังขับเคลื่อนมหาศาล
มีความเป็นผู้นำ

จุดอ่อน

หูเบา ถูกหลอกง่าย เรื่องของความเชื่ออยู่เหนือเหตุผล
ยิ่งศรัทธามาก ปัญญายิ่งลดน้อยลง
ไม่ประนีประนอม
จิตใจคับแคบ ไม่ยอมรับความคิดที่แตกต่าง
ทำได้ทุกอย่างแม้แต่ใช้ความรุนแรงเพื่อให้บรรลุเป้าหมาย

วิธีแก้ไข

นึกถึงกาลามสูตร ใช้หลักเหตุผลพิจารณาเหนือความเชื่อ
ใช้ปัญญานำทาง และใช้ศรัทธาเป็นพลังขับเคลื่อน
เปิดใจกว้างรับความคิดใหม่ ๆ
ลดความยึดมั่นในตัวกูของกู
ลดความยึดมั่นถือมั่นในตัวบุคคลหรืออุดมการณ์

๖. พุทธิจริต

ลักษณะ

คิดอะไรเป็นเหตุเป็นผล
พร้อมรับความคิดที่แตกต่างไปจากตนเอง
มองเรื่องต่าง ๆ ตามสภาพความเป็นจริง ไม่ปรุงแต่ง
ช่างสังเกต
มีความเมตตา ไม่เอาเปรียบคน
หน้าตาผ่องใส ตาเป็นประกาย ไม่ทุกข์

จุดแข็ง

เห็นเหตุผลชัดเจน และรู้วิธีการแก้ไขปัญหาต่าง ๆ อย่างถูกต้อง
อัตตาต่ำ เปิดใจรับข้อเท็จจริง
จิตอยู่กับปัจจุบัน ไม่จมปลักกับอดีต และไม่กังวลกับสิ่งที่จะเกิดในอนาคต
พัฒนาและปรับปรุงตัวเองอยู่เสมอ
เป็นกัลยาณมิตร

จุดอ่อน

มีความเฉื่อยชา ไม่ต้องการพัฒนาจิตวิญญาณ
ชีวิตราบรื่นมาตลอด หากต้องเผชิญพลังด้านลบอาจเอาตัวไม่รอด
ไม่มีความเป็นผู้นำ จิตไม่มีพลังพอที่จะดึงดูดคนให้คล้อยตาม

วิธีแก้ไข

ถามตัวเองว่าพอใจแล้วหรือกับสภาพความเป็นอยู่ในปัจจุบัน
เพิ่มพลังสติ สมาธิ พัฒนาจิตใจให้มีพลังขับเคลื่อนแรงขึ้น
เพิ่มความเมตตา พยายามทำประโยชน์ให้สังคมมากขึ้น

การเลือกคู่ครองก็เหมือนกับการปลูกบ้าน คือ ถ้าปลูกผิดแบบ สร้างออกมาแล้วไม่ได้ดั่งใจ ครั้นจะรื้อทิ้งก็เสียดายงบประมาณ ไม่รื้อหรือก็ทำลายจิตใจ ประการสำคัญคือ ถ้าเป็นบ้านซึ่งเป็นเรือนภายนอกยงพอจะรื้อได้ แต่ถ้าเป็นเรือนภายในคือ คู่รักของเรา เมื่อตัดสินใจแต่งงานไปแล้ว โอกาสที่จะรื้อปรับระบบรสนิยมและนิสัยไม่ต้องการเหมือนการรื้อบ้านทิ้งนั้นไม่ง่ายเลย

ดังนั้น วันไหนว่าง ๆ จึงควรชวนคนรักมานั่ง "ดูจริต" กันเสียบ้าง เผื่อว่ามีข้อไหนที่ไม่ถูกจริตกัน จะได้หาวิธีปรับตัวไว้แต่เนิ่น ๆ

"รู้เขา รู้เรา รบร้อยครั้ง ชนะร้อยคราว" ซุนวูกล่าวประโยคนี้ไว้ ไม่ใช่เพื่อใช้เฉพาะการสงครามเท่านั้น แต่ในการเลือกคู่ครองก็มาใช้ได้เช่นเดียวกัน

บูญรักษา ทุกท่านครับ ;)

ขอบคุณหนังสือธรรมะดี ๆ