เริ่มเข้าเนื้อเรื่องเรื่องดินแล้วนะครับ การจัดการความรู้เริ่มที่การสำรวจ “ทุนความรู้” ของตนเอง โดยนิยามความหมายของคำว่า “ความรู้” ว่าหมายถึงอะไรก็ได้ที่เอามาใช้ในการทำงานได้ ช่วยให้งานประสบผลสำเร็จ ซึ่งในที่นี้หมายถึงการทำนา อะไรที่ใช้ช่วยให้การทำนาได้ผลดีถือเป็นความรู้ทั้งสิ้น ดังนั้นดินที่ดีจึงถือเป็น “ความรู้” อย่างหนึ่งสำหรับ KM ชาวนา การทำความรู้จักสภาพดินของตน (และของเพื่อนนักเรียนชาวนา) จึงเป็นจุดเริ่มต้นของการจัดการความรู้เรื่องดิน
ตอนที่ 4 ดินนาของเรา
จะจับเข่าคุยกันเกี่ยวกับเรื่องดินๆ ก่อนอื่นใดนั้น นักเรียนชาวนาควรจะต้องเรียนรู้ดินในนาของตนเองเสียก่อน ถือเป็นจุดเริ่มต้นที่สำคัญของการเรียนรู้เรื่องดิน เพราะดินในนาเป็นสิ่งแวดล้อมที่อยู่ใกล้ๆตัว เรียนรู้เพื่อทำความรู้จักและทำความเข้าใจดินในนาของตนเอง ซึ่งนักเรียนชาวนาคลุกคลีกับดินมาโดยตลอด ในคราวนี้จะฝึกให้นักเรียนชาวนาได้ทบทวนเรื่องราวที่เกิดขึ้นกับดิน ทบทวนด้วยการจับเข่าคุยกันในกลุ่ม
วงเสวนากลุ่มนักเรียนชาวนาบ้านโพธิ์เปิดฉากด้วยการเปิดประเด็นเรื่องดินๆ โดยให้นักเรียนชาวนาแต่ละคนเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับนาข้าว ดิน ปุ๋ย เรื่องราวของแต่ละคนก็ถือเป็นข้อมูลที่สำคัญมาก ในวงเสวนาทุกคนจะได้เรียนรู้ดินจากแปลงนาของเพื่อนในกลุ่มไปพร้อมกัน เพราะนอกจากที่นักเรียนชาวนาแต่ละคนจะนำเสนอข้อมูลของตนเอง ซึ่งถือเป็นการเรียนรู้หรือการทบทวนสิ่งที่ตนเองได้รู้จักได้สัมผัสมาก่อน ในขณะเดียวกัน เรื่องราวของแต่ละคนที่ได้นำเสนอ เพื่อนๆนักเรียนชาวนาจะได้ข้อมูลไปด้วย หลายๆ คนคอยฟังเพื่อนเล่าเรื่องด้วยความอยากรู้อยากจะติดตามสภาพปัญหา พร้อมๆกับคิดเปรียบเทียบระหว่างเรื่องราวของตนเองกับเพื่อนๆด้วย ... นี่เป็นการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ประสบการณ์ร่วมกันของกลุ่ม
เวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ครั้งนี้ ได้มุ่งเน้นไปยังเรื่องดินกับปัญหาสภาพดินในนา จากการเล่าเรื่องดินๆของแต่ละคน ทำให้เราๆท่านๆได้เรียนรู้ข้อมูลชิ้นใหญ่เลยทีเดียว ข้อมูลดังกล่าวเป็น เบื้องต้นที่ได้มาจากการบอกเล่าของนักเรียนชาวนาแต่ละคน มีรายละเอียดดังต่อไปนี้
ลำดับที่ |
นักเรียนชาวนา |
ข้อมูลที่เกี่ยวกับเรื่องดิน |
1 |
นางทิ้ง ศรีสุข |
- ที่นาซื้อใหม่ - ดินสีดำ เหนียว นิ่ม - ได้ผลผลิตดี - ฤดูกาลที่ผ่านมาใส่ปุ๋ยอินทรีย์ |
2 |
นายสุรัตน์ เขียวฉอ้อน |
ที่นา 2 แปลง - นาดอน ดินเหนียวปนทราย นุ่ม ใส่ปุ๋ย 25 กิโลกรัมต่อไร่ - นาลุ่ม ดินเหนียวดำ ใส่ปุ๋ยไม่เกิน 50 กิโลกรัมต่อไร่ |
3 |
นางทองแย้ม ครุฑคำ |
- นาลุ่ม ดินดำ เหนียว - ได้ผลผลิตดี - ใส่ปุ๋ย 50 กิโลกรัมต่อไร่ |
4 |
นายประมูล อินยิน |
- ดินดำ - มีปัญหาเรื่องข้าวเหลืองเป็นแห่งๆ - ใส่ปุ๋ย 20 กิโลกรัมต่อไร่ |
5 |
นายกิตติ เรืองทอง |
- ข้าวดำเหนียวดำ ข้าวไม่ตาย แต่มีหญ้ามาก - ใส่ปุ๋ย 40 กิโลกรัมต่อไร่ เคยใช้ฟูไมค์ |
6 |
นายจำลอง นิลวงษ์ |
- ที่ดอน ดินร่วนทราย - ปลูกมะม่วงใหม่ตาย เพราะดินเป็นกรด |
7 |
นายบุญมา ศรีแก้ว |
ที่นา 2 แปลง - นาลุ่ม เหนียวร่วน ธาตุอาหารดีงาม ดินดำ - นาดอน ร่วนปนทราย ดินแน่น ทรายปนแดง สูบน้ำบ่อย มีคราบสนิม - ผลผลิตไม่ดี - ใส่ปุ๋ย 50 กิโลกรัมต่อไร่ |
8 |
นางลำจวน จันทาทอง |
ที่นา 2 แปลง - นาบ้าน ดินเหนียวปนทรายแดง ข้าวไม่ตาย ดินนุ่ม ผลผลิตดี 50 กิโลกรัมต่อไร่ - นาบึง ดินดี ดำเหนียว ข้าวไม่ตาย |
9 |
นายคง นุชพันธ์ |
- ดินเหนียวดำ - ผลผลิตดี |
10 |
นางสุรินทร์ ปิ่นเทศ |
- นาลุ่ม ดินเหนียว ดินนิ่ม มีปนทรายบางแห่ง - ใส่ปุ๋ยน้อยกว่า 50 กิโลกรัมต่อไร่ |
11 |
นายนคร แก้วพิลา |
- ดินไม่แข็ง - ใส่ปุ๋ย 50 กิโลกรัมต่อไร่ |
12 |
นายเสวก แก่นเชื้อชัย |
- ดินเหนียวดำ ข้าวไม่ตาย หญ้าขึ้น - ปลูกข้าวนาปี ได้ข้าว 50 กิโลกรัมต่อไร่ |
13 |
นางสาวปลั่ง คุณที |
ที่นา 2 แปลง - นาลุ่ม ดินดำ ข้าวตายเป็นหย่อมๆ ใส่ปุ๋ย 50 กิโลกรัมต่อไร่ - นาดอน ดินเหนียวปนทราย ใส่ปุ๋ย 50 กิโลกรัมต่อไร่ |
14 |
นางสว่าง ศรีสมพงษ์ |
- ดินนา ถ้าดินแห้ง ดินจะแข็ง - ใส่ปุ๋ย 50 กิโลกรัมต่อไร่ |
15 |
นางสำรวย บุญโสม |
ที่นา 2 แปลง - นาลุ่ม ดินดี - นาดอน ข้าวแดงตายเป็นหย่อมๆ น้ำขอด ข้าวแดง - ใส่ปุ๋ย 50 กิโลกรัมต่อไร่ |
16 |
นางสำรวย อินทร์บุญ |
- ดินเหนียว นิ่ม - ใส่ปุ๋ย 50 กิโลกรัมต่อไร่ |
17 |
นางบังอร พันธ์เผือก |
- ดินเหนียวดำดี เหนียวปนทรายดินดี - ใส่ปุ๋ยอินทรีย์กับปุ๋ยยูเรีย 3 : 1 |
18 |
นางทองคำ กายแก้ว |
- ดินเคยปลูกมะม่วงมาก่อน ดินเหนียวดำ - ใส่ปุ๋ยอินทรีย์ 50 กิโลกรัมต่อไร่ |
19 |
นายสน สว่างโลก |
- นาดอน ดินเคยปลูกข้าวโพดมาก่อน ข้าวไม่งาม ข้าวเหลือง - ใส่ปุ๋ย 50 กิโลกรัมต่อไร่ |
20 |
นายทองสุข วัฒนา |
ที่นา 2 แปลง - นาลุ่ม ดินนิ่มเหนียวดำ ตะกอนปุ๋ยธรรมชาติมาก ผลผลิตดี ใส่ปุ๋ย 50 กิโลกรัมต่อไร่ เคยใช้ฟูไมค์ - นาดอน ดินเหนียวดำ ดินมีคราบสนิม ใส่ปุ๋ย น้อยลง |
21 |
นายณรงค์ กันโต |
- ดินดำเหนียว - ถ้าดินเปียก ดินจะนุ่ม แต่ถ้าดินแห้ง ดินจะแข็ง เป็นคราบขาวแข็ง |
22 |
นายเปล่ง คุณที |
ที่นา 2 แปลง - นาลุ่ม ดินดำปนทราย ใส่ปุ๋ย 50 กิโลกรัมต่อไร่ - นาดอน ดินดำปนทราย ใส่ปุ๋ย 50 กิโลกรัมต่อไร่ ผลผลิตดีกว่า |
23 |
นายเสวก มาลัย |
ที่นา 2 แปลง - ดินทราย ดินนุ่ม ข้าวงาม - ดินเหนียว ดินเป็นสนิม ข้าวตาย ใส่ปุ๋ย 50 กิโลกรัมต่อไร่ |
24 |
นางจำเนียร อุ่นเจิม |
ที่นา 2 แปลง - นาลุ่ม ดินดำ นุ่ม ผลผลิตดีข้าวงาม ใส่ปุ๋ย 50 กิโลกรัมต่อไร่ - ดินดำร่วน แข็งแห้งเกือบขาว ข้าวแดง กาบแห้ง |
25 |
นางสาวประเทือง คชาชัย |
- ดินดำดี นาลุ่ม ดินนิ่ม - ได้ผลผลิตดี - ใส่ปุ๋ย 50 กิโลกรัมต่อไร่ |
26 |
นายวินัย วิไลชัยกุล |
ที่นา 2 แปลง - นาลุ่ม ดินดำนิ่ม - นาดอน ดินแดงปนทรายร่วน เคยทำสวนมะม่วง 2 ฤดู |
| ||
|
ภาพที่ 17 – 18 สภาพดินในนาจากแปลงนาของนักเรียนชาวนา |
หลังจากที่นักเรียนชาวนาได้จับเข่าคุยกันเรื่องดินๆแล้ว พบว่า ดินในแปลงนาของนักเรียนชาวนาบ้านโพธิ์ส่วนใหญ่เป็นดินเหนียว หากมีน้ำขัง ดินจะเหนียว และมีสีดำ ถ้าหากดินแห้ง ดินก็จะแข็ง ในบางรายนั้น ได้พบปัญหาเรื่องต้นข้าวเหลืองตายเป็นหย่อมๆ ดินเป็นสนิม และมีคราบสีแดงลอยอยู่บนผิวน้ำ และหากดินแห้ง ดินจะมีคราบสีขาวเกาะติดอยู่
ในด้านผลผลิตนั้น นักเรียนชาวนาส่วนใหญ่ได้ข้าวอยู่ในระหว่าง 80 – 100 ถังต่อไร่ ส่วนกรณีที่มีการใส่ปุ๋ยเคมี ส่วนใหญ่จะใช้ปุ๋ยสูตร 46-0-0 และ 16-20-0 ระหว่าง 25 – 50 กิโลกรัมต่อไร่
ดินนาของเรา นักเรียนชาวนาได้ให้ข้อมูลแก่เราๆท่านๆแล้วว่าดินเป็นอย่างไร ปลูกข้าวแล้วเป็นอย่างไร คำตอบในเบื้องต้นจึงเป็นข้อมูลที่มีประโยชน์สำคัญมาก เป็นจุดเริ่มต้นที่ดีในการเรียนรู้และทำความเข้าใจเกี่ยวกับสภาพปัญหาดินของนักเรียนชาวนาแต่ละคน ข้อมูลดังกล่าวจะนำไปสู่กระบวนการปรับปรุงบำรุงดินต่อไป
ข้อมูลเกี่ยวกับเรื่องดิน จะเป็น “ความรู้” สำหรับการทำนาก็ต่อเมื่อมีความรู้เกี่ยวกับผลผลิตมาประกอบ ข้อมูลจะไม่เป็นความรู้ถ้าไม่มีบริบทเข้ามากำกับ จะเห็นว่านักเรียนชาวนาได้ฝึกการจัดการความรู้เรื่องดินโดยเอาข้อมูลเรื่องดินจากการสังเกตของตนมาประกอบกับข้อมูลการทำนาและข้อมูลผลผลิต ได้เป็นความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับดินเพื่อการทำนาในระบบเกษตรกรรมยั่งยืน
วิจารณ์ พานิช
๑๗ สค. ๔๘
ไม่มีความเห็น