การออกเสียงคำสมาสควรปรับให้คล้อยตามความนิยมในการออกเสียงของคนไทย คนไทยนิยมออกเสียงพยางค์ท้าย และไม่นิยมออกเสียงหนักหรือเบาติดต่อกันหลายพยางค์ การออกเสียงเชื่อมกลางคำสมาสเป็นวิธีที่ทำให้มีพยางค์เสียงเบาอยู่ท่ามกลางพยางค์เสียงหนัก ถ้าคำสมาสใดมีพยางค์เสียงเบากลางคำอยู่แล้ว ก็ไม่จำเป็นต้องเพิ่มเสียงพยางค์เบาเข้าไปอีก หากเพิ่มเสียงเชื่อมกลางคำตามกฏการออกเสียงคำสมาส พยางค์ที่เพิ่มมักต้องออกเสียงหนัก ไม่ใช่เสียงเบา หรือถ้าไม่เช่นนั้นก็ต้องอกเสียงพยางค์อื่นให้หนักยิ่งไปกว่าเดิม
คำที่ไม่อ่านออกเสียงเชื่อมเพรามีเสียงกลางคำอยู่แล้วเช่น
อินทรธนู อิน-ทะ-นู ไม่ใช่อิน-ทะ-ระ-ทะ-นู
จิตรลดา
ชาตินิยม
เทพนิยาย
วิสุทธิกษัตริย์
พสกนิกร
ปัจฉิมลิขิต
ปฐมนิเทศ
ชลประทาน
นามสกุล
คำที่มีรูปคำหน้าเหมือนกัน ต่างที่คำหลัง อ่านออกเสียงเชื่อมต่างกันเช่น
เกียรติยศ เกียด-ติ-ยด เกียรตินิยม เกียด - นิ - ยม
เพชรบูรณ์ เพ็ด -ชะ-บูน เพชรเกษม เพ็ด - กะ - เสม
ธนบัตร ทะ-นะ-บัด ธนบุรี ทน - บุ - รี
จิตรกรรม จิด-ตรฺะ-กำ จิตรลดา จิด - ละ -ดา
ชลธาร ชน- ละ ทาน ชลบุรี ชน- บุ - รี
เทพบุตร เทบ- พะ- บุด เทพธิดา เทบ - ธิ - ดา
คำสมาสไม่ใช่คำประสม เพราะคำสมาสต้องมาจากภาษาบาลี และสันสกฤตเท่านั้น ถ้ามีคำอื่นมาประกอบไม่ถือว่าเป็นคำสมาส
กรรมวิบาก (ผลของกรรม) เป็นคำ สมาส
แต่ วิบากกรรม (ผลของกรรม) เป็นคำประสม ตามวิธีการของไทย
ที่มา: หนังสืออุเทศภาษาไทย ภาษาไทยน่าศึกษาหาคำตอบ
สำนักวิชาการและมาตรฐานการศึกษา
สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน
กระทรวงศึกษาธิการ