เรียนรู้พิธีทำขวัญนาค ตอนที่ 5 บทร้องเพลงประกอบพิธีทำขวัญนาค


ทำให้เกิดความผสมผสานกลมกลืนไม่น่าเบื่อ เมื่อมีการปรับเปลี่ยนท่วงทำนองเป็นร้องเพลงประกอบ

เรียนรู้พิธีทำขวัญนาค

ตอนที่ 5 บทร้องเพลง

ประกอบพิธีทำขวัญนาค

โดย นายชำเลือง มณีวงษ์

ผู้มีผลงานดีเด่น รางวัลราชมงคลสรรเสริญ ด้านเพลงพื้นบ้าน ปี 2547 

          คำว่าเพลงประกอบในพิธีทำขวัญนาค ผมหมายถึงเพลงร้องรับ-ส่งแบบไทยเดิม หมอทำขวัญนาครุ่นเก่า ๆ ท่านจะมีเพลงเอาไว้ใช้ร้องประกอบในตอนทำขวัญนาค เป็นเพลงที่มีเนื้อหาสัมพันธ์กันกับบทร้องทำนองเสนาะ เมื่อว่าทำนองเสนาะมาได้ช่วงหนึ่งก็แยกไปร้องเพลงไทยเดิมบรรยายเรื่องราวที่ต่อเนื่องกัน แต่เป็นอีกท่วงทำนองหนึ่ง ทำให้เกิดความผสมผสานกลมกลืนไม่น่าเบื่อเมื่อมีการปรับเปลี่ยนท่วงทำนองเป็นร้องเพลงบ้าง แล้วก็วกกลับมาว่าทำนองเสนาะหรือทำนองอื่น ๆ ต่อไป

          มีเกือบทุกบททุกตอนที่หมอทำขวัญนำเอาเพลงมาร้องประกอบกับการร้องทำนองเดินเนื้อหาที่เรียกว่า ทำนองธรรมวัตร เนื่องจากทำนองธรรมวัตร เป็นการร้องแบบพูดเพียงแต่มีเอื้อนเอ่ยเสียงในตอนลงท้ายโดยยืดเสียงให้ยาวออกไป (ลากเสียง) ขอยกเอาบทร้องในตอนนามนาคมาให้เห็นว่า หมอทำขวัญจะแทรกบทร้องเพลงลงไปในตอนใดอย่างไร ดังต่อไปนี้

          

บทร้อง ตอนนามนาค

          ศรี ศรี สิทธิวิเศษ ท่านทิศาปาโมกข์สังเกตประกอบฤกษ์ เอกเกริกทำการกุศลพิธี เทพเจ้าทุกทิศรีพร้อมสะพรั่ง ทั้งหมู่ญาติของพ่อนาคก็มานั่งอเนกใน  ล้วนแต่มีน้ำจิตเลื่อมใสศรัทธาด้วย  ชวนกันมาช่วยอนุโมทนา  ท่านทั้งหลายที่มานั่งกันพร้อมหน้า ข้าพเจ้าขออภัยด้วย  คำโบราณท่านกล่าวไว้นั้นมีมากว่า พยานาคนั้นฝากชื่อ เป็นแต่คำเล่าลือ  บางท่านก็ยังสงสัยว่าเหตุไฉนจึงได้ชื่อว่านาค ดูนี่ก็หลากหนักหนาหนอ หรือใครตั้งต่อแต่เดิมมา ข้าพเจ้าจะขอวิสัชนาให้แจ้งประจักษ์  มีอยู่ในคัมภีร์มหาวรรค  แต่เดิม..มา แต่ครั้งเจ้าจอมนาคาภุชงคราช เมืองบาดาล  อเนกนับทรัพย์สฤงคารเอกอุดม  พร้อมด้วยเหล่าสาวสนมทุกถ้วนหน้า ทั้งอำหมาด นาตยา ก็เนืองนอง  ทั้งแก้วแหวนเงินทองก็มากมีแต่น้ำจิตคิดหนทางที่ตัดกิเลส  อยากจะใคร่บรรพชาเพศตัดราคี  หมดอาลัยใยดีในพื้นภพ  อยากบวชตนไปจนครบ  7 ทิวา ดำริแล้ว เจ้าจอมนาคาภุชงคราช  จึงเอื้อนอัฐตรัสประภาษณ์แก่นักสนม  ว่า เราจะลาจากนิคมนคเรศ ขึ้นไปบรรพชาเพศจะเรียนธรรม  พอครบถ้วน 7 ทิวาจะกลับมา  ฝ่ายเจ้าจอมนาคาภุชงคราชเสด็จจากปรางค์ปราสาทอันรุจี พอถึงปากฝั่งพระธรณีก็แปลง..กาย

แยกไปร้องส่ง เพลงนาคแปลงกาย โดยนำเอาเนื้อและทำนองที่เหมาะสม

เพลงนาคแปลงกาย โดยพ่อคุณวัน มีชนะ (ได้มาเมื่อปี พ.ศ. 2513) ทำนองกลองโยน (ตัด)

             รูปก็หาย  กลายกลับ          จากนาคา

          เป็นมนุษย์  สุดโสภา            งามเฉิดฉัน  (ดนตรีรับ)

             นาคหนุ่ม  กรุ้มกริ่ม           กระหยิ่มจิต

          คงสมคิด  ดังมาตร              ปรารถนา    (ดนตรีรับ)

             คราวนี้คง  สมจิตร            ที่คิดไว้

          จะได้ครอง  ผ้าไตร              ดังเจตนา     (ดนตรีรับ)

             รีบลัดตัดเดิน                   ดำเนินมา

          ถึงองค์..ศาสดา                  ด้วยทันใด    (ดนตรีรับ)

 กลับไปร้องทำนองเสนาะ (ธรรมวัตร) ต่อไป 

          อันเพศนาคร้ายก็สิ้นสุด กลับกลายเป็นบุรุษสุดโสภา จึงเดินตัดมรคา ละแวกบ้านมาครู่หนึ่ง ถึงสถานพระเชตุพล อันมีปริมณฑลงามโอฬาร  ฝ่ายเจ้าจอมนาคาก็ลินลาศ  เข้านอบนบอบภิวาทพระเถรทิศ  พระเถรเจ้าก็ตั้งจิตแสดงธรรม จึงถามด้วยพระคาถาว่า (โพ มา นะ วะ) ดูก่อนมานพอันน้อยนารถ (กิง อะหิอา วาโส) เข้ามาในอาวาสด้วยเหตุใด มานพนาคจึงทูลไขสนองอรรถ มากราบเท่าโดยสัจสุจริต ตั้งใจหมายจิตโดยจำนง มาขอรับเพศทรงบรรพชา พระเถระก็ทรงพระเมตตา อนุญาตให้ เหตุบัญญัติไว้ในสิกขาบท พระเถระจึงปรากฏเป็นพระอุปัชฌาย์ ยังกุมารนาคาให้ถือศีล เอาธุระของสงฆ์พระองค์สิ้นสำเร็จ  ศีล 227 เข้าสู่ทรง นาคเลยกลายเป็นสงฆ์สำเร็จกิจ  ยามเมื่ออาบัติถกรรมมาตามติด วาสุกรี

          (บรรยาย) วันหนึ่งพยานาคเกิดประมาทรูปที่ตนนิมิตขึ้นมา ก็กลับกลายจากพระสงฆ์ เป็นพยานาคตัวใหญ่ยาว นอนหลับอยู่ในกฏิ พระสงฆ์ทั้งหลายมาเห็นเข้าก็ตกใจว่าทำไม พยานาคซึ่งเป็นสัตว์เดรัจฉานจึงมาบวชได้ ความทราบถึงหูของพระพุทธเจ้า จึงประชุมกันสร้างสนทนา ด้วยญาณวิเศษ ทำให้รับรู้รับทราบวิวากกรรมของพยานาคตั้งแต่ชาติก่อน เคยได้ทำบาปเอาไว้ เมื่อตายไปจึงมาเกิดเป็นสัตว์เดรัจฉาน คือ พยานาค แต่อนิจจังนั้นไม่เที่ยง อย่าประมาทถึงความตาย จึงทรงดำรัส เป็นคำสิกขา ว่าผิดมนุษย์จะอุปสมบทมิได้  จึงจำต้องเนรเทศ พยานาคออกจากวัดไป

แยกไปร้องส่ง เพลงนาคลา  โดยนำเอาเนื้อและทำนองโศก (ทำนองสร้อยเพลง) มาใช้

          พยานาคเสียใจ  ร้องไห้โฮ        อภิโถเวรกราม  จะทำไฉน   (ดนตรีรับ)

          พยานาคเสียใจ  ร้องไห้ฮือ        จะขอฝากไว้แต่ชื่อ  ให้ลือชา (ดนตรีรับ)

          พยานาคมีกรรม  ต้องจำลา       กราบบาทอุปัชฌาย์  ขอลาไป (ดนตรีรับ)

          ศิโรราบกราบงาม  ลงสามครา    สบพักตร์โศกา   น้ำตาไหล   (ดนตรีรับ)

กลับไปร้องบทเดิมต่อด้วยทำนองเสนาะ

          พยานาคจึงกราบบาทแล้วทูลว่า  พระพุทธเจ้าข้า บุญของข้าน้อยเสียหนักหนา นับว่าจะห่างจากฝ่าธุลี ข้าพเจ้าขอฝากนามของข้านี้  เอาไว้ในศาสนา  ข้าพเจ้าชื่อนาคา ใครจะบวช ขอให้สวดไปตารมเกณฑ์  องค์พระดิษเถระเป็นพระอุปัชฌาย์  เกศของข้าพเจ้านาคาขออุทิศไว้เป็นถุงตะเคียว หงอนของข้าพเจ้าหงอนเดียวขออุทิศไว้เป็นกรวยทองของบูชา  หนังของข้าพเจ้านั้นหนาของอุทิศเป็นอาสนะ  เกล็ดของข้าพเจ้านั้นนะขออุทิศไว้เป็นตลกบาตร เขี้ยวแก้วของข้าพเจ้าข้างซัายและข้างขวาหนักข้องละบาท  ขออุทิศเป็นเทียนธรรมชาติไว้บูชา  หางของข้าพเจ้านั้นหนาฝากไว้เป็นตาลปัตร  พระพุทธองค์ทรงพระกรุณาจึงได้รับฝาก  จึงได้เรียกกันว่าเจ้านาคตามประเพณี

          ท่านทั้งหลายที่มานั่งอยู่ตรงนี้  อย่าวิมุต และสงสัย  หนึ่งกระเทย สองบ้า สามไบ้ ท่านห้ามมิให้บวช  ศาสนาอันยิ่งยวดของพระตถาคต  นามเจ้านาคก็หมดลงเพียงนี้

ให้ลั่นฆ้องขึ้น 3 ที  แล้วโห่ร้องเอาชัย  

            

บทร้อง “เรียกขวัญนาค”

          ศรี ศรี วันนี้วันดี เป็นศรีพญาวัน จะขอเรียกมิ่ง เชิญขวัญพ่อ เป็นหน่อเนื้อมณีนารถ  ขวัญเจ้าเอ๊ย  จงมาอยู่สุขไสยาสน์ให้ยาวยื่น  ขวัญของพ่อนาคอย่าพะวง  อย่าหลงใครไปเป็นอื่น หรือซอกซอนในไพรสี  พุ่มพงพีพิภพและภัยพาล แดนดงกันดานดาษดา ขวัญเจ้าเอ๊ย  มาเถิดหนา  อย่ามัวหมองเชิญขวัญเจ้ามาชมบายศรีทองกรองด้วยแก้ว  งามประเสริฐเลิศแล้วล้วนสลักเสลา  ด้วยแก้วเก้าตระกาล  สร้อยสนสังวาลแหวนนพรัตน์  ผ้าโขมพัตร์ที่เลิศแล้ว ด้วยลายทอง  ขวัญเจ้าเอ๊ย  มาเถิดหนาอย่าเที่ยวท่องในท้องทุ่งหิมพาน  อย่าไปชมห้วยละหารและหุบเหว  เห็นปล่องเปลวอย่าปลื้มใจ  เห็นมาลัยอย่าเลิงหลง  อย่าไปชมมนุษย์บุษบง  อย่าไปหลงระห้อย  เมื่อตอนที่เจ้ายังเล็ก ๆ น้อย ๆ เคยนอนหวาด  แม่ซื้อผี  ปีศาจท้วงทักทาย  มิ่งขวัญหาย ร้องไห้อ้อน เพื่อนเล่นซ่อนเคยหลอกให้  ขวัญเจ้าเอ๊ย... อย่าไป  จงกลับมา  มาอยู่ยืนชื่นเชยอย่าเฉยชา  มานะมิ่งขวัญมา  อย่าถือดี  รุ่งพรุ่งนี้ขวัญพ่อจะบริสุทธิ์  เป็นบุตรพระพุทธเบื้องบาทบงสุ์  ศีลพระอริยสงฆ์ทรงสิกขา พ่อจะได้โปรดพระบิดรและมารดาพรุ่งนี้แน่.....

                         

แยกไปร้อง เชิญขวัญทำนอง  (ทำนองลาวทุงดำ) 

              ขวัญเจ้าเอยจงมาสู่     จงมาอยู่กับเนื้อกับตัว

          ขวัญเจ้าอย่าหวั่นกลัว      ว่าเพศภัยใดจะพาน

          ให้ขวัญเจ้ามีมนต์มิ่ง        อายุยิ่งอยู่นาน ๆ

          ได้ฟังพ่อหมอเรียกขวัญ   ให้พ่อนาคเบิกบาน อย่าได้หวั่นได้กลัว

             ขวัญเจ้าเอย อย่าหลง   อยู่ในดง ในพงไพร

          ขวัญพ่ออย่าอาศัย           ในที่อื่นนอกจากตัว

          หรือขวัญนาคมัวหลงทาง  ตามหาขวัญจนทั่ว

          ได้ยินหมอเรียกแล้วทูนหัว กลับมาหาตัว เจ้าของเอย..

             ขวัญนาคลอยละล่อง    ผ่านลำคลองผ่านหนองบึง

          ขวัญพ่อตกตลึง              ไม่เห็นคนรัก อยู่หรือไร

          หรือขวัญพ่อจวนจะล่ม      รักแฟนห่วงหา อาลัย

          ขวัญเจ้าเอยอย่าไปไหน    กลับมาสู่กาย เจ้านาคเอย...

              ขอให้พ่อนาคตั้งจิต      จะนึกจะคิดในสิ่งใด ๆ

          สติปัญญาของพ่อจงได้    ว่องไวกว่าที่เคย

          อีกทั้งจำราตำรับ             จงหยิบจับอย่างนิ่งเฉย

          พ่อนาคจ๋าพ่อนาคเอ๋ย       บวชเรียนชดเชยคุณบิดา มารดา..

ให้ลั่นฆ้องขึ้น 3 ที  แล้วโห่ร้องเอาชัย  

 

ติดตาม เรียนรู้พิธีทำขวัญนาค ตอนที่ 6  บทร้องเพลงกล่อมนาคนอน

 

หมายเลขบันทึก: 346551เขียนเมื่อ 23 มีนาคม 2010 20:37 น. ()แก้ไขเมื่อ 6 กันยายน 2013 22:38 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (6)

ดนตรีจะดังกว่าเสียงร้อง ฟังไม่ค่อยได้ยินเสียงคนร้อง

  • ขอบคุณ ที่ได้ให้ข้อเสนอแนะมา เรื่องของเสียงร้อง-ดนตรี (บันทึกสด ณ สถานที่จริง)
  • เนื่องจากเป็นเพลงร้องรับ-ส่ง เมื่อผู้ร้องลงเพลงดนตรีจึงจะสอดรับต่อเนื่องกันไป
  • เสียงร้องกับเสียงดนตรีอยู่คนละช่วงกันคงพอที่จะรับฟังคำร้องได้

ชื่นชมอาจารย์ที่ช่วยให้การทำขวัญนาคเป็นสิ่งที่ไม่หายไปจากสังคม

ผมมีโอกาสได้ไปทำขวัญนาค ได้พูดถึงชื่ออาจารย์และเวปที่จะสืบค้นข้อมูลครับ

สวัสดี มนัส

  • ช่วงนี้ผมได้พักงานระยะหนึ่ง ปล่อยให้เด็ก ๆ กลับไปอยู่กับผู้ปกครอง หลังจากที่พาพวกเขาออกไปรับใช้สังคมตั้งแต่วันที่ 9-18 เมษายน 2553 หลายงาน
  • คนสมัยก่อนเขาหวงวิชา เพื่อที่จะเก็บเอาไว้เป็นสมบัติให้ลูกหลานทำกินกันต่อไป
  • แต่มาถึงยุคนี้ ผมว่ายิ่งให้ยิ่งได้รับกลับคืนมา เป็นการแลกเปลี่ยนประสบการณ์กัน

ดีใจแทนลูกหลานที่จะมีภูมิปัญญานี้สืบต่อไป

อยากให้อาจารย์รวมเล่มเป็นหนังสือบ้างครับ/หรือเคยมีบ้างหรือไม่ครับ

สวัสดี คุณมนัส

  • ขอขอบคุณ ที่คุณมนัส ระยองติดตามเรื่องราวของพิธีการทำขวัญนาค
  • ผมไม่ได้ทำเป็นเอกสาร แต่คิดว่าขอมูลในเว็บไซต์นี้มีครอบคลุมเนื้อหาทำขวัญนาค มีบทความที่เป็นเรื่องราวทุกตอน รูปภาพ เสียงร้อง คลิบวีดีโอบันทึกสดทำขวัญนาคที่สามารถ Link ไปยังเว็บ youtube.com พิมพ์ที่ช่องค้นหาว่า "ทำขวัญนาค" ก็สามารถเข้าไปดูได้มีหลายตอน ครับ
  • ผู้ที่สนใจสามารถ Print out ออกไปได้ ครับ
พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท