ตำนานขึดล้านนาตอน"ขึดป้ะแม่มาน"
อันว่าแม่มานหรือผู้หญิงตั้งท้องต้องรักษาตนเองให้รอดปลอดภัยก็ยากนักหนาหนำอยู่แล้ว..แต่ผู้คนในสังคมยังมีข้อห้ามข้อถือขึดกล่าวกันอีกว่า "หากพบปะแม่มาน(หญิงตั้งท้อง)มักจะทำให้เกิดขึดหรือแก๋น(อับโชค)"
ผู้คนล้านนาถือกันว่าแม่มาน มักจะทำให้ผู้ที่พบเห็นอับโชค เพราะคำว่า มาน มีคำออกเสียงดั่งคำว่า มาร คือ ผู้ที่ให้แต่ความชั่วร้าย โดยเฉพาะผู้ที่ชอบเสี่ยงดวงจะไปยิงนก ตกปลา ไปเล่นการพนันหากพบแม่มานแล้วต้องถือว่า โชคร้ายนักหนา ผู้คนล้านนามักพูดว่า "แก๋น" คืออับโชค ไม่มีลาภ เกิดเสนียดจัญไรแก่ผู้พบเห็น หากพบกันจวนตัวก็ห้ามทักทายกัน ในข้อนี้ไม่ว่าผู้คนที่พบ หรือแม้แต่ตัวแม่มานเองก็รู้ๆกัน จะไม่ทักทายกัน ไม่พูดกัน ต่างคนต่างหลีกกันไปตามทางของตน แม้จะเป็นคนใกล้ชิดสนิทสนมกันอย่างยิ่งก็ตาม ตัวแม่มานเองก็รู้ตัวว่าตนเองกำลังมาน(เหมือนดั่งเป็นตัวมาร)จะทำให้ผู้ที่ทักทายอับโชคขณะที่ผู้พบเห็นก็นึกใจใจว่าซวยนักหนาหนำ... ในเรื่องนี้เป็นที่ยอมรับกันทั่วไปในผู้คนล้านนา
ส่วนผู้ที่พบปะกับแม่มานต้องหันหน้ากลับไปบ้านก่อนแล้วจึงออกบ้านไปหากินกันใหม่เป็นการแก้ขึด แก้อาถรรพ์ ถือเอาเคล็ดว่าไม่ได้พบกับแม่มานละเน้อ..ออกบ้านคราวนี้
แต่บทมันจะแก๋นหรืออับโชค แม้จะออกบ้านเป็นครั้งที่สองหากจู่ๆซวยซ้ำสองเกิดพบกับแม่มานอีกละก้อวันนั้นเขาจะไม่ไปหากินในทางเสี่ยงดวงกันอีกเลยรอวันใหม่กันดีกว่า
คำว่า "มาน" ออกเสียงเหมือนกับคำว่า "มาร"นั่นเองผู้คนจึงถือกันว่าขึดเรื่องนี้ลุงหนานเคยมีประสบการณ์ตอนเป็นหนุ่มกำลังถือคันเบ็ดจะไปตกปลา ระหว่างการเดินเท้าไปตามถนนจู่ๆพบแม่มานโผล่มาจากปากทางเข้าหมู่บ้าน วันนั้นตกเบ็ดไม่ได้ปลาซักตัวแม้เห็นตัวปลาอยู่ในวังน้ำเป็นฝูงๆ...
ใครมีประสบการณ์ก็ร่วมกันเล่าเข้ามาได้ทุกคนนะครับ....
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน...พรหมมา
ความเห็น (10)
คนต่างเมือง
ไหว้สาลุงหนานพรหมมาเจ้า
อ่านดูแล้ว แม่มานเลยเหมือนบุคคลที่น่ารังเกียจในสังคมล้านนาไปเลย
ข้าเจ้าเคยได้ยินคนเมืองเปิ้นเล่าว่า งานมงคลต่างๆ เช่นงานบวช บ่หื้อแม่มานไปร่วมงานด้วย เพราะมาน = มาร นั่นเอง เหมือนที่ลุงหนานเล่ามา แต่ข้าเจ้าคิดเห็นว่า เป็นกุศโลบายในการป้องกันอุบัติเหตุที่อาจเกิดขึ้นกับแม่มานและคนรอบข้างหรือไม่ เพราะหากแม่มานไปงานต่างๆ ซึ่งมีคนเยอะ เดินกันขวักไขว่ แม่มานก็ท้องใหญ่ หรือท้องยังเล็กอยู่ แต่ก็ต้องระวัง จะมีความเสี่ยงเกิดอุบัติเหตุได้มากกว่าอยู่บ้าน หรือใช้ชีวิตตามปกติ หรือหากครรภ์แก่ ก็อาจเจ็บท้องคลอดได้ นำมาซึ่งความวุ่นวายที่ผู้คนในงานต่างๆ โดยเฉพาะคนในงานมงคลต้องมาดูแลแม่มาน และงานอาจสะดุด แม้ไม่มาก แต่ก็อาจไม่ราบรื่นตามความตั้งใจของผู้จัดงาน
อย่างไรก็ตาม ข้าเจ้าก็ได้ยินคำบอกเล่าอีกว่าหากเป็นงานศพแล้ว ก็ให้แม่มานไปร่วมงานได้
ซึ่งคงใช้คำอธิบายข้างต้นไม่ได้ อาจเป็นเพราะงานศพเป็นงานที่ไม่คาดคิดมาก่อนว่าจะเกิดวันใด และเมื่อมีศพแล้ว ต้องใช้แรงงานคนในการดำเนินงานจำนวนมาก จึงยกเว้นให้แม่มานมาร่วมงาน มาช่วยงานได้
ที่ข้าเจ้าเข้าใจนี้ถูกต้องหรือไม่ อย่างไร ขอลุงหนานพรหมมาช่วยชี้แจงแถลงไขทีเต๊อะเจ้า
ยินดีเจ้า
จาก หินกลิ้งมาจากที่ไกล...คนต่างเมือง
สวัสดีเจ้าคนต่างเมือง...
ยินดีนักๆที่เข้ามาแว่อ่าน..ขึดแม่มานบ่ดีไปงานต่างๆที่ให้เหตุผลมานั้นถูกต้องเป็นการถอดองค์ความรู้ได้ดีมากครับ...สังคมต้องการป้องกันแม่มานจากอุบัติเหตุจึงกำหนดขึดห้ามแม่มานไปงานที่มีคนชุม อาจลื่นหกล้ม คนชกต่อยกันอาจถูกลูกหลง ฯลฯ.
ส่วนงานศพนั้นหากเป็นงานศพของญาติก็ต้องจำเป็นเกี่ยวข้องอยู่แล้วจึงไม่มีข้อห้ามในบางหมู่บ้าน แต่หมู่บ้านบางแห่งก็ถือว่าแม่มานต้องไม่ควรทำงานหนักงดเว้นมิให้แม่มานไปงานศพก็มี แล้วแต่ชุมชนครับ...
ยินดีนักๆที่ให้กำลังใจคิดว่าคนต่างเมืองคงสบายดี..ไม่เคยพบตัวจริงกันเลยแต่ก็เข้ามาทักทายอยู่เสมอ..ขอบคุณอีกครั้งครับ
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน.....พรหมมา
คนต่างเมือง
ไหว้สาลุงหนานพรหมมาเจ้า
ยินดีจั้ดนักสำหรับคำชมเนอเจ้า
ข้าเจ้ายังสงสัยในความเชื่อที่ลุงหนานเล่าว่า "...แม่มาน มักจะทำให้ผู้ที่พบเห็นอับโชค เพราะคำว่า มาน มีคำออกเสียงดั่งคำว่า มาร คือ ผู้ที่ให้แต่ความชั่วร้าย โดยเฉพาะผู้ที่ชอบเสี่ยงดวงจะไปยิงนก ตกปลา ไปเล่นการพนันหากพบแม่มานแล้วต้องถือว่า โชคร้ายนักหนา ผู้คนล้านนามักพูดว่า "แก๋น" คืออับโชค ไม่มีลาภ เกิดเสนียดจัญไรแก่ผู้พบเห็น..."
เพราะเหตุใดจึงเป็นเช่นนั้น...
ข้าเจ้าพิจารณาแล้วน่าจะเป็น มาน = ชนะมาร มากกว่า เพราะการไปเสี่ยงดวง ไปยิงนก ตกปลา ไปเล่นการพนัน ล้วนเป็นการทำบาป เป็นอบายมุข เมื่อพบแม่มานจึงทำบาปไม่ขึ้น ซึ่งน่าจะเป็นมงคลกับชีวิตมากกว่า เพราะแม้มีเจตนาทำบาป แต่ก็ทำไม่สำเร็จ หรือจะเป็นเพราะพลังบริสุทธิ์ที่ยิ่งใหญ่แห่งความเป็นแม่ที่อุ้มท้องเด็กน้อยผู้ไม่รู้เดียงสาและยังมิได้ออกมาลืมตาดูโลก แม่คือพระอรหันต์ของลูก ดังนั้น แม่มานจึงน่าจะเป็นสัญลักษณ์แห่งความดีงามความบริสุทธิ์
ในสังคมที่ข้าเจ้าคุ้นเคย และเติบโตมา ผู้คนจะให้ความเมตตากรุณาแก่แม่มาน ด้วยคุณธรรม มนุษยธรรมที่เห็นแก่เด็กน้อยในท้อง และความยากลำบากที่แม่มานต้องเผชิญในการอุ้มท้อง คนรอบข้างอาจซื้อของกินที่แม่มานชอบมาให้ เพื่อนร่วมงานก็อาจจะช่วยทำงานบางอย่างแทนให้ ซึ่งหากในเวลาที่ไม่ได้ตั้งครรภ์ งานนั้นๆ ก็อาจไม่มีใครเอื้อเฟื้อทำให้ ด้วยเห็นว่ามีศักยภาพในการปฏิบัติงานได้เต็มที่อย่างในภาวะปกติทั่วไป
จากที่กล่าวมาข้างต้น บัวรมวลแล้ว "แม่มานน่าจะเป็นสัญลักษณ์แห่งความดีงามความบริสุทธิ์และความเมตตากรุณา" มากกว่าที่จะเป็น "มาร หรือ ความอับโชค" เพราะผู้คนที่เห็นแม่มานก็จะให้ความเมตตากรุณาต่อแม่มาน ดังนั้นการพบแม่มานจึงน่าจะเป็นมงคลมากกว่าอับโชคและเสนียดจัญไร เพราะจิตที่มีเมตตากรุณา เป็นจิตใจที่ดีงาม อย่างที่พระท่านว่า "เมตตาธรรม ค้ำจุนโลก"
ข้าเจ้าขอแลกเปลี่ยนความคิดเห็นดังเช่นที่กล่าวมานี้ พ่อลุงหนานพรหมมาคิดเห็นจะใดพ่องเจ้า
ด้วยความนับถือ
จาก หินกลิ้งมาจากที่ไกล...คนต่างเมือง
สวัสดีครับคนต่างเมือง..
อย่างที่คุณว่าก็ถูกต้องตามความคิดของแต่ละคน..แต่ผู้คนล้านนาเก็บสถิติไว้และบอกต่อ..จึงมีการกำหนดไว้ในวิถีขึดแห่งล้านนา...
อาจเป็นไปได้เขาห้ามยุ่งเกี่ยวกับแม่มานโดยเฉพาะคนที่เคยรัก เคยรู้จักอยู่ใกล้เป็นพิเศษเมื่อไปแต่งงานกับผู้อื่นเขาผู้นั้น(คนรักเก่า)ไม่ควรไปยุ่งกับแม่มานอีกต้องปล่อยให้แม่มานเป็นอิสระอุ้มท้องแบ่งชีวิตใหม่อย่างสมบูรณ์ สาเหตุแห่งการข่มขืน ฉุดคร่าแม่มานจึงไม่เกิดในสมัยก่อนเป็นการป้องกันแม่มานหรือคนอุ้มท้องโดยแท้....นี่คือข้อดีของขึดแห่งล้านนา...
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน....พรหมมา
ได้ความรู้หลายขนาดเด้อ พ่ออุ้ยเน้อ ผมพูดถูก หรือ พูดผิดก็ไม่ทราบนะครับ
แต่ได้ความรู้มากเลยครับ คุณพ่อ รักษาสุขภาพครับผม
สวัสดีครับบ่าวบ้านนอก...(อิ.ๆๆ...อย่างลุงหนานแหละ)
ลุงก็อยู่บ้านนอกครับ..ม่วนดีเน้อหมู่เฮาสนุกสนานบ่มีมลพิษ บ่มีสิ่งรบก๋วนอยู่บ้านนอกคอกนา ไร่(ออกเสียงว่า ไฮ่)สวนมีความสุขแต๊ๆครับ..
ยินดีที่เป๋นห่วงลุงหนานฮักษาสุขภาพอยู่เสมอครับ..หลานๆก็ต้องฮักษาตั๋วเหมือนกั๋นครับ....
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน.....พรหมมา
สวัสดีค่ะ คุณลุง คำว่า ขึด แปลว่าอะไรคะ บันทึกของคุณลุงน่าอ่านมาก ได้ความรู้เยอะแต่หลายคำไม่รู้จักคำแปล ทำให้เดายากแต่อ่านแล้วสนุกได้ข้อคิด คุณลุงช่างเป็นคนใจดีเผื่อแผ่ความรู้แก่ผู้อื่นจริงนะ อยากไปเที่ยวเหนือเหมือนกันแต่ขาดโอกาสและเวลา
สวัสดีครับคุณณัฐิยา...
คำว่า"ขึด"ล้านนาแปลว่า "ข้อห้าม"คือห้ามกระทำในสิ่งที่เป็นอันตรายต่อตนและสังคม..
เช่น ขึด ที่ห้ามกระทำแก่ตนเอง คือ ขึดแม่มานนั่งบนหัวขั้นได สรุปว่า คนมีท้องห้ามนั่งบนหัวบันไดบ้าน อาจตกจากหัวบันไดเป็นอันตรายต่อตนเองฯ.
เช่น ขึด ที่เป็นอันตรายต่อสังคม ขึดม้างกระแส สรุปว่า หากผู้ใดไปขุดทำทางให้ปม่น้ำเปลี่ยนทิศ สายน้ำไม่เป็นไปตามที่เคยไหล จะทำให้ผู้ที่เคยใช้น้ำเดือดร้อนสังคมวุ่นวาย เป็นต้น
หากจะไปเที่ยวเมืองเชียงใหม่เชิญที่ แหล่งเรียนรู้ผะหญาล้านนา สวนชาปิ้งหินไฟ ขณะนี้เป้นสถานที่ดูงานของ อบต.หลายๆแห่ง สสส.ให้ความสำคัญนำผู้คนจากจังหวัดอื่นๆไปศึกษาดูงานครับ..
ในแหล่งเรียนรู้ให้ความรู้เกี่ยวกับ ภาษาและวรรณกรรมล้านนา สุขอนามัย การเกษตรธรรมชาติ การฟ้อนดาบฟ้อนเจิงล้านนา ยินดีต้อนรับทุกเมื่อครับ..
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน.....พรหมมา
สถานที่อยู่เหนือหัวสะพาน ถนนหน้าศาลากลางจังหวัดเชียงใหม่
มีคำแก้เคล็ด บ่ถ้าเข็ดขาม อย่าได้วู่วาม ประณามแม่เจ้า
อันแม่มานนั้น สตรีเพศเผ้า แม่เฮาแถมคน ก็ฮู้
ป๊ะเปิ๊นที่ไหน ไคร่บอกหื้อฮู้ ทักว่า อู้..ฮู.. หมานหมาน
นับแต่วันนี้ ไปหน้าน้อยหนาน ค้าขายมีงาน สำราญไจ๊ไจ๊
สำราญไจ๊ไจ๊
สวัสดีครับคุณสนั่น..
ยินดีที่มีคำมาแก้ขึดหื้อร้ายกล๋านเป๋นดี....
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน..พรหมมา