เที่ยวพิพิธภัณฑ์ประเพณีผีตาโขน ที่ด่านซ้าย

หนึ่งเดียวในประเทศไทย

       

  สวัสดีครับ ท่านผู้มีเกียรติทั้งหลาย    

        ต่อจากนี้ไป กระผมขออนุญาตนำท่านทั้งหลาย มารับรู้เรื่องราวสถานที่ ที่น่าสนใจแห่งแรกของการเดินทางไปทัศนศึกษา ดูงานภาคเหนือ (12-16 ตค. 52 )ของครู ท. นะครับส่วนที่อื่นๆ  ก็จะตามมาเรื่อยๆจนไปสุดท้ายที่ "ท่าขี้เหล็ก" โน้นแหละครับ อย่างไรอย่าลืมแวะมาเยี่ยมชม รับรู้เรื่องราวต่างๆนะครับ 

        ประเพณีแห่ผีตาโขน   อ. ด่านซ้าย จ. เลย

     ประเพณีแห่ผีตาโขนจัดเป็นส่วนหนึ่งในงานบุญประเพณีใหญ่หรือที่เรียกว่า "งานบุญหลวง" หรือ "บุญผะเหวด" ซึ่งตรงกับเดือน 7 มีขึ้นที่อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย และจัดเป็นการละเล่นที่ถือเป็นประเพณีทุกปี เกี่ยวโยงกับงานบุญพระเวสหรือเทศน์มหาชาติประจำปีกับพระธาตุศรีสองรัก ปูชนียสถานสำคัญของชาวด่านซ้าย หน้าที่ว่าการอำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลยงานบุญหลวง เป็นประเพณีสำคัญ เพราะอยู่ในฮิตสิบสองเดือนสี่งานบุญผะเหวด (พระเวส)แห่ ผีตาโขนแม้จะมีเล่นในอีสานถิ่นอื่นบ้าง แต่ที่วัดโพนชัย อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลยเป็นที่รู้จักและจะยังคงอยู่คู่กับ "พระธาตุศรีสองรัก" ตลอดไป

ต้นกำเนิดผีตาโขน
    กล่าวกันว่า การแห่ผีตาโขนเกิดขึ้นเมื่อครั้งที่พระเวสสันดรและนางมัทรีจะเดินทางออกจากป่า กลับสู่เมืองบรรดาผีป่าหลายตนและสัตว์นานาชนิดอาลัยรักจึงพาแห่แหนแฝงตัวแฝงตน มากับชาวบ้านเพื่อมาส่งทั้งสองพระองค์กลับเมือง เรียกกันว่า "ผีตามคน" หรือ "ผีตาขน" จนกลายมาเป็น "ผีตาโขน" อย่างในปัจจุบัน

ชนิดของผีตาโขน
ผีตาโขน ในขบวนแห่จะแยกเป็น 2 ชนิดคือ ผีตาโขนใหญ่และผีตาโขนเล็ก
   - ผีตาโขนใหญ่ ทำเป็นหุ่นรูปผีทำจากไม้ไผ่สานมีขนาดใหญ่กว่าคนธรรมดาประมาณ 2 เท่าประดับตกแต่งรูปร่างหน้าตาด้วยเศษวัสดุที่หาได้ในท้องถิ่น เวลาแห่ คนเล่นจะต้องเข้าไปอยู่ข้างในตัวหุ่น แต่ละปีจะทำผีตาโขนใหญ่เพียง2 ตัว คือผีตาโขนชาย1ตัวและหญิง1ตัว สังเกตจากเครื่องเพศปรากฏชัดเจนที่ตัวหุ่น ผู้มีหน้าที่ทำผีตาโขนใหญ่จะมีเฉพาะกลุ่มเท่านั้น เพราะคนอื่นไม่มีสิทธิ์ทำ การทำก็ต้องได้รับอนุญาตจากผีหรือเจ้าก่อน ถ้าได้รับอนุญาตแล้วต้องทำทุกปีหรือทำติดต่อกันอย่างน้อย 3 ปี

   - ผีตาโขนเล็ก ผีตาโขนเล็กเป็นการละเล่นของเด็ก ไม่ว่าเด็กเล็ก เด็กวัยรุ่นหรือผู้ใหญ่ ทั้งผู้หญิงชาย มีสิทธิ์ทำและเข้าร่วมสนุกได้ทุกคน แต่ผู้หญิงไม่ค่อยเข้าร่วมเพราะเป็นการเล่นค่อนข้างผาดโผนและซุกซน

การแต่งกายผีตาโขน
    ผู้เข้าร่วมในพิธีนี้จะแต่งกายคล้ายผีและปีศาจใส่หน้ากากขนาดใหญ่ ทำจากกาบมะพร้าวแกะสลักและสวมศีรษะด้วยกระติ๊บ ข้าวเหนียว ในขบวนแห่จะประกอบไปด้วยการร้องรำทำเพลงอย่างสนุกสนาน

การละเล่นผีตาโขน
    เนื่องจากงานประเพณีผีตาโขนเป็นงานบุญใหญ่ซึ่งเรียกกันว่างานบุญหลวง จัดขึ้นที่วัดโพนชัย อ.ด่านซ้าย โดยมีการละเล่นผีตาโขน มีการเทศน์มหาชาติ มีการทำบุญพระธาตุศรีสองรักและงานบุญต่างๆเข้ามาผสมอยู่รวมๆกัน จึงมีการจัดงานกัน 3 วัน
    วันแรก เริ่มพิธีตอนเช้า 04.00-05.00 น. คณะแสนหรือข้าทาสบริวารของเจ้าพ่อกวนจะนำอุปกรณ์ มีด ดาบ หอก ฉัตร พานดอกไม้ ธูปเทียน ขันห้าขันแปด(พานดอกไม้ 5 คู่ หรือ 8 คู่) ถือเดินนำขบวนไปที่ริมแม่น้ำหมัน เพื่อนิมนต์
พระอุปคุตต์ พระผู้มีฤทธานุภาพมาก และมักเนรมิตกายอยู่ในมหาสมุทร เพื่อป้องกันภัยอันตราย และให้เกิดความสุขสวัสดี เมื่อถึงแล้วผู้อันเชิญต้องกล่าวพระคาถาและให้อีกคนลงไปในน้ำ งมก้อนหินใต้น้ำขึ้นมา ถามว่า "ใช่พระอุปคุตต์หรือไม่" ผู้ที่ยืนอยู่บนฝั่งตอบว่า "ไม่ใช่" พอก้อนหินก้อนที่ 3 ให้ตอบว่า "ใช่ นั่นแหละพระอุปคุตต์ที่แท้จริง" เมื่อได้พระอุปคุตต์มาแล้ว ก็นำใส่พาน แล้วนำขบวนกลับที่หอพระอุปคุตต์ ทำการทักขิณาวัฏ 3 รอบ มีการยิงปืนและจุดประทัดซึ่งช่วงเวลานั้นบรรดาผีตาโขนที่นอนหลับหรืออยู่ตามที่ต่างๆก็จะมาร่วมขบวนด้วยความยินดีปรีดา เต้นรำ เข้าจังหวะกับเสียงหมากกระแร่ง ซึ่งเป็นกระดิ่งผูกคอวัวหรือกระดิ่งให้ดังเสียงดัง
    วันที่สอง เป็นพิธีแห่พระเวส ในขบวนประกอบด้วย พระพุทธรูป 1 องค์ พระสงฆ์ 4 รูป นั่งบนแคร่หามตามด้วย เจ้าพ่อกวน นั่งอยู่บนกระบอกบั้งไฟ ท้ายขบวนเป็นเจ้าแม่นางเทียม กับบริวาร ชาวบ้าน และเหล่าผีตาโขน เดินตามเสด็จไปรอบเมือง ก่อนตะวันตกดิน สำหรับคนที่เล่นเป็นผี ตาโขนใหญ่ ต้องถอดเครื่องแต่งกายผีตาโขนใหญ่ ออกให้หมดและนำไปทิ้งในแม่น้ำหมัน ห้ามนำเข้าบ้าน เป็นการทิ้งความทุกข์ยากและสิ่งเลวร้ายไป รอจนปีหน้าฟ้าใหม่แล้วค่อยทำเล่นกันใหม่
    วันที่สาม เป็นการรวมเอางานบุญประเพณีประจำเดือนต่างๆของปีมารวมกันจัดในงานบุญหลวง ประชาชนจะมานั่งฟังเทศน์มหาชาติ 13 กัณฑ์ ที่วัดโพนชัย เพื่อเป็นการสร้างกุศลและเป็นมงคลแก่ชีวิตแก่ชีวิต

การเดินทางไปชมเทศกาลผีตาโขน

     โดยรถยนต์ส่วนตัว จากกรุงเทพฯ ( ห้างฟิวเจอร์ปาร์ครังสิต ) ใช้ถนนพหลโยธิน ( ทางหลวงหมายเลข 1 ) มุ่งหน้าสู่จังหวัดสระบุรี ประมาณ 75 กิโลเมตร จะถึงตัวเมืองสระบุรี จากนั้นขับตรงไปมุ่งหน้าสู่จังหวัดลพบุรี ประมาณ 16 กิโลเมตร จากนั้นเลี้ยวขวาไปทางจังหวัดเพชรบูรณ์ ( ทางหลวงหมายเลข 21 ) เมื่อเลี้ยวขวาแล้วขับตรงไปมุ่งหน้าอำเภอหล่มสัก จังหวัดเพชรบูรณ์ ประมาณ 269.4 กิโลเมตร จากนั้นเลี้ยวซ้ายเข้าถนนสาย 203 ขับตรงไปประมาณ55.8 กิโลเมตร จากนั้นเลี้ยวซ้ายเข้าถนนสาย 2014 ขับตรงไปประมาณ 10.6 กิโลเมตร จากนั้นเลี้ยวขวา ไปทางอำเภอด่านซ้าย แล้วขับตรงไปประมาณ 800 เมตร ทางด้านซ้ายมือ คือ งานผีตาโขน

 

 

 

 

 

                           

 

 

 

 

 คลิ๊ก http://www.imeem.com/people/YP_TLLY/music/RMXOLJ91/1mp3/

                                                เพลง  ผีตาโขน 

                                                                            เอก  ราษฎร   ขับร้อง 

....    เหนือสุดอีสานคือเมืองด่านซ้าย  ภูเขามากมายแฝงไว้ด้วยวัฒนธรรม ผีตาโขนคือชื่อเสียงเลื่องลือนาม  ช่างสวยงดงามฮาโรวีลเมืองไทย 

.....   จากหวดนึ่งข้าวเอามาทำเป็นหัวโขน  หน้ากากโคนก้านมะพร้าว สีสดใส  จมูกยาวแหลมคล้ายงวงช้างใหญ่ ตกแต่งแต้มลายหลากสีสัน ดูสวยงาม 

.....  สวมเสื้อผ้า ลุ่มล่ามงามหลากสี  เหมือนแฟนซี ลวดลายดู น่าขำ  เสียงกรุ้งกริ้ง  จากเอวส่าย ย้ายระบำ ช่างดูงดงาม น่าทึ่งตะลึงแล 

......  เที่ยวเมืองไทยร่วมใจกันประหยัด  ไปดูวัฒนธรรมที่งามแท้  เป็นศิลปะพื้นบ้านตื่นตาแล ดูของแท้ ของจริง อเมซิ่งไทยแลนด์...

          

 

 

                                                        ผีตาโขนเล็ก

 

 

                                

                                                  

 

                          ผีตาโขนใหญ่        

      

[สุ-มหาวิทยาลัยชีวิต ที่ไม่มีวันปิดทำการ]

มาชมผีตาโขน ไม่ได้มาเยี่ยมนานแล้วนะคะ คิดถึงคะ 

 เป็นหยังไปเห็นบ้านเฮาแล้ว เป็นหยังจังบอทักทายกัน  มาแอบดูเฮา  เฮากำลังเฮ็ดหยัง ตอนนั่น เฮาคือบอฮู้จักว่ามีคนแอบเบิ่งหละ ซำบายดีไป้ สุขภาพหนะ ตอนนั่นว่าบวช เซาบวชแล้วติ  บวชแต่งแก้เบาะ  ไปยามเฮาแนเด้อ  เฮาเขียนกลอน บออยากเขียนอันเฮ็ดให้คนอ่านและคิดยาก  เพราะช่วงนี่ เฮากะมีความคิดว่า อยากพักผ่อนสมอง ไป ไปเบิ่งนี่  กดตามเด้อทำบุญกฐินนักศึกษา กับปลงสัขารนำ

http://gotoknow.org/blog/lelaxy/305995  อนิจจังสังขารนั้นไม่เที่ยง

http://gotoknow.org/blog/lelaxy/305092  นักศึกษาทำบุญกฐิน สะสมบุญกัน

http://gotoknow.org/blog/lelaxy/304491  ลาภยศชื่อเสียงบอเที่ยงตรง คือความดี ดอก

[แดง]

สวัสดีค่ะ มาดูผีตาโขนค่ะ

 

[ท.ณเมืองกาฬ]

• กราบขอบพระคุณครับ คุณพี่ สุ (ขอสมัครเป็นน้องชายเลยนะพี่)
• ที่แวะมาเยี่ยม  มาถามไถ่
• โอ้ย! คนบ้านเฮา 
• สำบายดีเด้อ

 

[ท.ณเมืองกาฬ]

• ขอบคุณครับพี่แดง
• ผมพึ่งกลับจากศึกษาดูงานภาคเหนือครับ
• เลยถือโอกาสนำเที่ยวด้วยกันพี่ "ชมพิพิธภัณฑ์ ผีตาโขน" เป็นแห่งแรกนะครับ
• แล้วจะมีที่อื่นๆตามมา จนสุดท้าย  คือ " ท่าขี้เหล็ก" ของพม่าโน้นแหละพี่
• มีเวลาอย่าลืมแวะมาเยี่ยมอีกนะครับ

[Vij]

สวัสดีดีจ้าาา... เย้ เย้...กลับมาแล้ว เที่ยวสนุกไหมค่ะ...เจ้าของบ้านกลับมา Vij จูงเจ้าตูบกลับนะเจ้าค่ะ...เพราะเจ้าตูบกลัวผี อิ อิ อิ...นำดอกไม้มาฝากจ้าาาาา

[นงนาท สนธิสุวรรณ]

[ครู ป.1]

ผี แต่ไม่น่ากลัวเนาะ

วันนี้มีคนเขียนเรื่องนี้ 2 บันทึกแน่ะ

[ท.ณเมืองกาฬ]

• ขอบคุณมากๆนะครับคุณVij
• ที่นำเจ้าตูบมาดูแล บ้านครู ท. ช่วงไม่อยู่  3-4 วัน
• เจ้าตูบยิ้มฟันสวยจังเลย ...น่ารักจัง อยากได้สักตัว...อิ.อิ. ขอนะ
• ขอบคุณสำหรับช่อดอกไม้สวยๆ 
• สำหรับรูปไปเที่ยวครั้งนี้ กล้องครู ท. มีปัญหาเลยยังไม่มี เพราะส่วนมากจะอยู่ที่กล้องคนอื่นๆ ได้มาเมื่อไรจะรีบนำมาฝากนะครับ
• งานนี้ทั้งสนุกทั้งเหนื่อยครับผม

[ท.ณเมืองกาฬ]

• ขอบคุณมากๆนะครับ คุณนงนาท
• ที่ให้เกียรติแวะมาเยี่ยมมาทักทาย
• มีความสุขนะครับ

[ท.ณเมืองกาฬ]

สวัสดีครับ พี่ครู ป1. ที่คิดถึง

• ขอบคุณมากๆนะครับที่แวะมาเยี่ยม
• ไปเที่ยว หลายแห่งพี่ และที่นี่  "พิพิธภัณฑ์ผีตาโขน" เป็นแห่งแรกที่นำเสนอ
• เพราะเป็นแห่งเดียวในโลก  ผมคิดว่าน่าสนใจมาก
• ส่วนที่อื่นๆ จะนำเสนอตามลำดับครับ
• ได้มาหลายอย่าง หลายรูปแบบพี่
• โชคดีนะพี่