สวมแว่นส่องวิธีปลูกฝังคุณธรรมเด็กเวียดนาม : (6) โรงเรียนประถมในชนบท ฮาลอง

         

               อ่าวฮาลองยามอรุณรุ่ง                    สภาพโรงเรียน

         เดิมเราเข้าใจว่าจะได้ดูโรงเรียนมัธยม    ผมอยากเห็นวิธีจัดการปลูกฝังคุณธรรมในวัยรุ่นเป็นพิเศษ     แต่เอาเข้าจริง รร. บ๋ายใจ๋  (แปลว่า รร. ที่มีความสุข)  เขาเตรียมให้เราดูเฉพาะชั้นประถม   เราพยายามจะขอไปดูชั้นมัธยมก็ไม่เป็นผล    เขาไม่ได้เตรียมไว้  

                               

                                      หัดเขียน เรียนคุณธรรม 
         ผอ. รร. บรรยายสรุปว่าโรงเรียนนี้สอนชั้นประถม และมัธยมต้น   มีลักษณะพิเศษคือตั้งอยู่ในเมือง ท่องเที่ยว    มี นร. 700+  อจ. 34    อจ. จบมหาวิทยาลัยครู 100%   มี อจ. สอนเก่ง 30%    ได้รับรางวัล รร. ดีเด่นของ จว.    และในปี 2003 ได้เป็น รร. ดีเด่นของประเทศ    แต่เป็น รร. ที่อาคารด้อยที่สุดใน จว.   คณะบริหารต้องพัฒนาอาคารร่วมกับชุมชน  เพื่อยกระดับมาตรฐานการเรียน โดยต้องไดัรับอนุมัติจากกระทรวงศึกษาธิการ    มีแผนพัฒนาตามกระทรวงศึกษาธิการ ปี 2000 – 2010   ช่วงแรกปี 2000 - 2005   มี 23 ห้องเรียน    12 ห้องเรียนเรียนทั้งวัน   เนื่องจากชุมชนกว้าง ต้องเปิด 2 แห่ง   อีกแห่งหนึ่งอยู่ที่ท่าเรือ    ที่นี่ผู้ปกครองเป็นพ่อค้าและข้าราชการ   นร. มีความสามารถปานกลางของ จว.   เพราะเป็น รร. ที่มีพ่อแม่ย้ายจากที่อื่นมาทำการค้า   เด็กที่ย้ายมาการศึกษาสู้คนพื้นเมืองไม่ได้   นร. อายุ 11-13 เข้ากลุ่มอนุชน จว.    ทำกิจกรรมในสังคม  เช่นช่วยจราจร   ภาษาต่างประเทศเน้นภาษาอังกฤษ
         ห้องประชุมเรียบง่าย    มีพัดลมเพดาน 6 ตัว    มีลำโพง แต่ไม่ได้ใช้เครื่องขยายเสียง  
หลังจากนั้นเราไปดูสถานที่และห้องเรียน    เราได้เห็นห้องเรียนที่ด้านหลังห้องมีเตียง 2 ชั้นปูเสื่อ    ไต่ถามได้ความว่านักเรียนที่เรียนทั้งวันจะนอนตอนเที่ยง    หลังอาหารเที่ยง  

                                   

                   หลังห้องเรียนมีเตียงสองชั้นให้เด็ก (ประถม) นอนกลางวัน
         โรงเรียนมีการริเริ่มระบบปลูกฝังคุณธรรมโดยจัดทำสมุดให้ดาวความประพฤติหรือคุณธรรมจริยธรรมของเด็กแต่ละคนในชั้น    คนที่ได้ดาวแดงถือว่าดีมาก    โดยที่อนุชนโบว์แดงให้คะแนนกันเองทุกสัปดาห์  

                                    

       แผ่นกระดานให้ดาวคุณธรรมจริยธรรม (ความประพฤติ) โดยนักเรียนให้กันเอง   
         ที่ผนังห้องมีคำขวัญติดอยู่   มีอยู่ป้ายหนึ่งแปลความได้ว่า “หัดเขียน สู่คุณธรรม”
         ผมเตร่ออกไปดูรอบๆ โรงเรียน    พบว่าโรงเรียนตั้งอยู่บนเนิน   (ฮาลองเป็นเมืองที่เต็มไปด้วยภูเขา)    มีอาคารเรียนชั้นเดียวสร้างเรียงแถวขึ้นไปบนเนิน    ห้องน้ำไม่สะอาด ส่งกลิ่นมาแต่ไกล    มีผู้เห็นนักเรียนไปถ่ายปัสสาวะนอกส้วม คงทนเหม็นไม่ไหว  

         พอเวลา 9.30 น. ครูคนหนึ่งไปตีกลองบอกสัญญาณ    เด็กวิ่งออกมาจากห้องเรียนมาเข้าแถวตามชั้นของตน    ชั้นไหนอยู่ตรงไหนมีที่ประจำอยู่แล้ว    ชั้นเล็กจะมีครูมาคอยจัดแถว จัดให้มีช่องว่างพอเหมาะระหว่างแถว    เพราะจะมีการออกกำลังเล่นกายบริหารในท่าต่างๆ    มีการเปิดเพลงให้เด็กเล่นกายบริหารประมาณเกือบครึ่งชั่วโมงก็เลิก   มีเด็กจำนวนหนึ่งมาขอลายเซ็น เริ่มจากหมออำพล แล้วลามไปหลายคน

             

   ครูตีกลองบอกเวลากายบริหาร 9.30 น.     นักเรียนเตรียมเข้าแถวเล่นกายบริหาร

      

                 กายบริหาร เด็กเล็ก                    กายบริหาร เด็กโต

         คณะดูงานกลับเข้าห้องประชุมซักถามข้อสงสัย  
         เรื่องคุณธรรมจริยธรรม ชั้นมัธยมดูแลต่างจากประถม   มีการแบ่งวิธีการดูแลออกเป็น
3 ระดับ คือ (1) อนุบาล  (2) ประถม – ม. ต้น  (3) ม. ปลาย  
         การเตรียมแผนการเรียนใช้เวลามาก  สอนคนละ ๘ ชม./วัน  สอน 4-5 วิชา   ที่บ้านสามีบ่นว่าไม่มีเวลาให้ที่บ้าน    ตรวจสอบการเรียนแผนทุกสัปดาห์  และทุกเดือน โดย ผอ. และรอง ผอ.   ถัาดีได้รับคำชม  หรือเงินรางวัล   ถ้าได้ระดับปานกลางไม่ได้รางวัล   ให้ อจ. แข่งขันกันเขียนแผนสอน   ในวันครูเอาสมุดแผนการสอน  และสมุด นร. เป็นแบบอย่าง   นำมายกย่อง และให้รางวัล 

               

       หน้าปกสมุดบันทึกการสอนของครู    บันทึกการสอนของครู
         ยุวชนโบว์แดงได้ตอน ๙ ขวบ  เรียนดี  ประพฤติดี  ทำตามคำสอนลุงโฮ ๕ ข้อ   และปฏิบัติตัวตามนโยบายของศึกษาธิการอำเภอ  ศึกษาธิการ จว.   และตามข้อบังคับ ที่ รร. กำหนดในฐานะที่อยู่ในเขตท้องที่   นร. ต้องปฏิบัติตามกฎของเมืองนี้  เช่นกฎจราจร    นอกจากการเรียน  เด็กดีในชุมชน เน้นคุณธรรมนอก รร.  ได้แก่ในุชมชนและที่บ้าน
          ดูแลคุณธรรมโดย อจ. ร่วมมือกับผู้ปกครอง และกลุ่มชุมชนแต่ละพื้นที่   ที่ รร. ดูแลง่าย   นอก รร. ครูประจำชั้นต้องรู้จักผู้ปกครอง   รู้ความประพฤติของ นร. ในห้องทุกคน    มีสมุดความประพฤติแจ้งทุกสัปดาห์  ผู้ปกครองก็เขียนความเห็นส่งกลับให้ครูทราบ   ครอบครัวยากลำบากครูเยี่ยมบ้าน ช่วยแก้ไข    เวลานี้สะดวกขึ้นโทรศัพท์ไปคุย    ผู้ใหญ๋บ้านจะช่วย รร.    รร. ให้คะแนนคุณธรรมแต่ละเทอม และสิ้นปีการศึกษา
         ดาวในสมุดประจำชั้น เด็กประเมินและให้กันเอง   เราถามกิจกรรมที่เด็กจัดกันเอง   (ผมคิดในใจว่าน่าจะขอให้เด็กมาเล่าเอง)   อายุน้อยกว่า 9 ปีครูสอนโดยมีเป้าให้ได้โบว์แดงตอน 9 ขวบ   กิจกรรมดาว มีหลายชนิด  เช่น ขยันเรียน  อนามัยดี  การปฏิบัติตามกฎจราจร  เป็นต้น   
         ครูได้รับการอบรมทุกด้าน รายเดือน และรายปี    พิจารณาโดยหัวหน้าสาขาของ รร.   รอง ผอ. รร.  ศึกษาธิการอำเภอ   ศึกษาธิการ จว. ตามลำดับ 
         การเรียนเริ่ม 7.30 น.  9.30 น. กายบริหาร   หยุด 5 นาทีระหว่างคาบ  10.30 พักเที่ยง กินข้าว นอน   14.00 เข้าเรียน  สำหรับ นร. เรียนทั้งวัน   ภาคเช้าเรียนวิชาปกติ   บ่ายทำการบ้าน เรียนวิชาเลือก  
         นร. ที่เรียนครึ่งวันกลับไปกินข้าวที่บ้าน    ผู้ปกครอง นร. เลือกเอง ว่าจะเรียนครึ่งวันหรือเต็มวัน  
         แต่ก่อนเด็กทำความสะอาด รร.   เวลานี้มีภารโรง   แต่เด็กต้องเรียนดูแลอนามัยตนเอง
         ครูใหญ่ตรวจแผนการสอน   อบรมครู  ให้หนังสือชมเชย   เสนอให้ จว. ชมเชย  ให้รางวัลวัตถุ   ไปดูการสอน   และสอนเองด้วย    ครูใหญ่ต้องสอนอย่างน้อยสัปดาห์ละ 1 ครั้ง   รองครูใหญ่สัปดาห์ละ 2 ครั้ง
         ภาษาอังกฤษ ปีหน้าเริ่มสอนตั้งแต่ ป. 1   และอยู่ที่ผู้ปกครองต้องการ   
         ให้ความสำคัญทุกวิชาเท่ากัน
         ตำราเรียนกระทรวงจัดให้ ทั่วประเทศ   ครูเขียนแผนการสอนจำเพาะแต่ละชั้น 
         ไม่ขาดแคลนครู   ขาดครูพละ  วาดเขียน
         แบบบันทึกพฤติกรรมเด็ก จบปีส่ง อจ. ใหญ่   ขึ้นปีใหม่ทำสมุดใหม่  
         หลักสูตรที่จำเพาะสำหรับเมืองท่องเที่ยว  มี 2 ประการ  1. คุณธรรม  2. ภาษาอังกฤษ  เพื่ออำนวยความสะดวกแก่นักท่องเที่ยว   และให้เด็กมีโอกาสเรียนสูงกลับมาบริหารฮาลอง
พวกเราถามซอกแซกมาก   ถามวิธีคัดเลือกผู้บริหาร   ได้รับคำตอบว่าเป็นเรื่องของระดับสูง    อจ. ใหญ่เป็นระดับล่างไม่รู้   ผมมีความรู้สึกว่าในเวียดนามเขาแบ่งความรับผิดชอบ ไม่ก้าวก่ายกัน    ระดับล่างไม่ไปคิดแทนระดับบน 
          ถามว่าระบบให้ดาวทำให้เด็กเครียดไหม   เด็กที่ไม่ได้รู้สึกอย่างไร   ตอบว่ากิจกรรมอนุชนเปนการส่งเสริม ไม่เครียด   เด็กที่ขาดเรียนเพื่อนช่วยสอน   เด็กที่ไม่ได้ดาวไม่ได้น้อยใจ แต่ทำให้พยายาม   
         เวลานี้ผู้ปกครองนิยมให้เด็กเรียนทั้งวัน   เพราะผู้ปกครองไม่อยู่บ้าน   นิยมมากขึ้นเรื่อยๆ 
         การจัดตั้งกลุ่มเยาวชน  ใน รร. มีพรรคอยู่  
         ครูสมาชิกพรรค 14 คน ในจำนวนทั้งหมด 34 คน  
         ปี 2003 ได้รางวัลระดับประเทศ เพราะตามเกณฑ์  อจ. เก่งระดับ จว. มากที่สุด   นร. เก่งระดับ จว. มากที่สุด   ผู้ปกครองช่วยดีมาก

    

                    ถ่ายรูปหมู่                    เข้าแถวกลับบ้าน ทีละห้องเรียน
         ตอนนักเรียนกลับบ้านเวลา 10.30 น. เราได้เห็นการฝึกความเป็นระเบียบ   โดยแต่ละชั้นต้องเข้าแถว รอเดินออกจาก รร. ทีละชั้น    โดยมีครูคอยดูแล 
         ตอนนั่งรถออกจาก รร. ผ่านสถานที่แห่งหนึ่ง มีนักเรียนระดับวัยรุ่นเดินออกมาเยอะแยะ     อ. เยืองบอกว่าเด็กมาเรียนพิเศษ เพื่อจะได้สอบแข่งขันเข้ามหาวิทยาลัยได้    ครูมีเงินเดือนน้อย   ก็อาศัยรายได้จากการสอนพิเศษนี่แหละที่ทำให้พออยู่ได้   ค่าสอนพิเศษ คนละแสน (ด่อง) ก็ได้หลายเหมือนกัน 
         เรากลับไปเก็บของที่โรงแรม    ผมอาบน้ำเปลี่ยนเสื้อด้วย เพราะตัวเดิมโชกไปด้วยเหงื่อ   กินข้าวเที่ยงแล้วออกเดินทางกลับสนามบินฮานอย    ระหว่างทางก็มีคนผลัดกันพูด    แรกๆ ผมก็ฟังและจด   แต่ในที่สุดหนังตาก็หย่อน   จึงบันทึกได้กระท่อนกระแท่น

ดร. รุ่ง แก้วแดง
         ต่อไปฐานะเศรษฐกิจไม่ดี   หน่วยงาน สบร. จะได้ งปม. ลดลง    กิจกรรมที่พูดกันเมื่อคืนจะทำไม่ได้
         เสนอให้ ศพธ. แบ่งคนที่มาเป็น 2 กลุ่ม คือ 1. คนที่พัฒนาต้นแบบคุณธรรมได้เลย  ในบริบทของตนกลับไปทำ   เปรียบเสมือน พวกมีนา   2. กลุ่มวางแผน   พวกไม่มีนา
อ. สนธิชัย สมเกตุ  ผอ. รร. แม่จ้อง
         ได้ดำเนินการ รร. วิถีพุทธ ใน 140 รร.   ผนวกบริบทของ รร. - ชุมชน   เรียกว่า “แม่จ้องบวร” (บ้าน – วัด – โรงเรียน)    ทำงานร่วมกัน   กำหนดวิสัยทัศน์  มาตรฐานศีลธรรม   ตามแนววิถีพุทธ  แบ่งออกเป็น 20 กิจกรรมโดย นร. ไม่รู้ตัวว่าเรียนอะไร  มีแบบบันทึกความดีของ นร. ทุกคน เอาไปฝากธนาคารความดี   ได้คะแนนตามเกณฑ์ ลงสมุดธนาคาร
         มีกิจกรรมศีล ๕   ทำโดยวิเคราะห์ข่าว  วันจันทร์วิเคราะห์ข่าว ศีลข้อที่ ๑   วันอังคารวิเคราะห์ศีลข้อที่ 2   จนถึงวันศุกร์ก็ครบ 5 ข้อ   บันทึกผลการสอนของครูว่า นร. ได้เรียนรู้ ศีล  สมาธิ  ปัญญา เท่าไร
         ได้รับรางวัล รร. ส่งเสริมคุณธรรม   โดยมีเกณฑ์ว่าผู้บริหารและครูต้องปลอดอบายมุข  ไม่สูบบุหรี่ ไม่ดื่มเหล้า    ได้ทำกับชุมชน กิจกรรมเทเหล้า เผาบุหรี่  กิจกรรมใส่บาตร   กิจกรรมพัฒนาลำน้ำแม่จ้อง

         รถมาพักให้เข้าห้องน้ำ    ดื่มชา ชิมขนม (ฟรี)  และซื้อของฝาก  ที่ Minh Anh
ขายขนม   ไม้  ภาพ  ผ้า  เครื่องประดับ   เหล้า   บุหรี่    ระหว่างนี้ลมแรง  อากาศเย็นลง

         รถแล่นต่อมา ผ่านโรงไฟฟ้าถ่านหิน   แม่น้ำ เรือบรรทุกถ่านหิน  จากเหมืองที่ จ. กวางนินห์   ซึ่งมีเหมืองถ่านหินที่ใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่งของโลก   ริมแม่น้ำมีเตาเผาอิฐ   ต่อมาผ่านหมู่บ้านทำอิฐ   มีเตาเผาอิฐเป็นร้อย  ตั้งอยู่ริมแม่น้ำ
         แวะอนุสาวรีย์ผู้เสียชีวิตจากสงครามประจำตำบล   อนุสาวรีย์มีทั้งระดับประจำอำเภอ  จังหวัด 

แวะชมหมู่บ้าน
         แม่บ้านชาวนาอายุประมาณ 40 ปี   เล่าว่า ตนทำนา สามีเป็นข้าราชการ 
ที่นาได้รับแบ่งให้ทำกินคนละ 700 ตรม.   เด็กได้คนละ 350 ตรม.  10 ปีแบ่งใหม่
         เดินไปตามถนนคอนกรีตกว้างประมาณ 3 เมตร   มีรางระบายน้ำอย่างดี   ต้นถนนสะอาด   แต่กลางๆ ถนนมีขี้วัวประปราย    เดินผ่านโรงสีเล็ก  ผ่านบ้านคนที่มีรั้ว    ในบ้านเลี้ยงวัว  หมู  มีหมา แต่ไม่เห็นเห่า    เข้าไปชมบ้านของประธานคณะกรรมการชมรมผู้สูงอายุ    ภายในบ้านเรียบง่ายแต่สะอาดเรียบร้อย   ไม่รกรุงรัง
         พาไปดูวัดที่กำลังสร้างใหม่   แล้วไปวัดเก่าอีกฟากถนน   ชมรมผู้สูงอายุสตรีจะมาเล่นกายบริหารรำพัดให้ชม   เห็นได้ชัดว่าประเพณี และพิธีกรรมตามศาสนาและความเชื่อดั้งเดิมที่พรรคคอมมิวนิสต์เคยห้าม กำลังกลับมางอกงามใหม่   ได้เห็นบรรยากาศเรียบง่ายของชีวิตชนบท   เรียบง่ายแต่ดูจะไม่ขาดแคลน
         เราออกเดินทางต่อจนมาถึงสนามบินก่อน 18.00 น.   กินข้าวที่สนามบิน แล้วเช็คอิน และบินกลับกรุงเทพ 
         วันนี้ (๑๗ พค. ๔๙) ได้รับแจ้งว่า ศพธ. ติดต่อให้ สคส. ไปเป็นวิทยากร จัดกระบวนการ KM 1 วันในการประชุมปฏิบัติการ ลปรร. รร. ที่ดำเนินการพัฒนาคุณธรรม ในวันที่ 26 พค.   โดยคุณนภินทรจะจัดทีมไปเป็นวิทยากรให้    ก่อนที่จะจัดอีกครั้งหนึ่งที่เชียงใหม่ ตามที่ได้บันทึกไว้แล้วในตอน ที่ 1

สวมแว่นส่องวิธีปลูกฝังคุณธรรมเด็กเวียดนาม  :  (1)

สวมแว่นส่องวิธีปลูกฝังคุณธรรมเด็กเวียดนาม  :  (2)

สวมแว่นส่องวิธีปลูกฝังคุณธรรมเด็กเวียดนาม  :  (3)

สวมแว่นส่องวิธีปลูกฝังคุณธรรมเด็กเวียดนาม  :  (4)

สวมแว่นส่องวิธีปลูกฝังคุณธรรมเด็กเวียดนาม  :  (5)

วิจารณ์ พานิช
๑๗ พค. ๔๙