จากเรื่องเดิมที่ทีมได้ทำเรื่อง เกณฑ์มาตรฐานชมรมผู้สูงอายุส่งเสริมสุขภาพช่องปาก เมื่อต้นปีงบฯ 2552 นี้ เมื่อ 30 กค.52 จึงได้เวลามาดูกันว่า เมื่อได้นำเกณฑ์มาตรฐานชมรมผู้สูงอายุส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ไปใช้ประเมินจริงๆ กับชมรมผู้สูงอายุแล้ว มีความเป็นไปได้หรือไม่ อย่างไร ทำให้ได้ข้อคิดมา เพื่อที่จะปรับเกณฑ์ให้กระชับขึ้น และเอื้อต่อการส่งเสริมให้มีการจัดกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพช่องปาก เพื่อผู้สูงอายุ ในชมรมผู้สูงอายุกันต่อไปค่ะ ... บันทึก ได้นำข้อเสนอแนะแนวทางที่มีประโยชน์ มาเล่าสู่กันฟัง โดย อาจารย์ มัทนา ค่ะ
เราได้ข้อคิดในการประเมินการทำกิจกรรม สำหรับชมรมผู้สูงอายุในหลายๆ ประเด็น นั่นก็คือ
-
เกณฑ์จะสำเร็จหรือไม่? อย่างไร? ไม่ได้ดูระหว่างประเมินเท่านั้น ต้องดูว่า
- ก่อนประเมิน ต้องเข้าใจให้ตรงกันว่าทำไปทำไม ต้องการให้เกิดอะไร ต้องมีการประชุม และเข้าไปคุยกับทางชมรมก่อน เพื่อให้ผู้สูงอายุ และเจ้าหน้าที่ฯ เห็นตรงกันว่า แต่ละข้อหมายความว่าอย่างไร จะได้ตรงกับบริบทของเขา
- ระหว่างประเมิน รายละเอียดพอไหม อ่านแล้วเข้าใจหรือไม่ พยายามให้ชมรมเห็นศักยภาพตัวเองให้ได้มากที่สุด
- และหลังประเมิน เกิดอะไรขึ้น ... ถ้าชมรมไหน แข็งแรง เขาก็จะตื่นเต้นเลย ว่าเขามี แต่ถ้าชมรมไหน ไม่มี เราก็ส่งเสริมให้ มีการเขียนเป็นแผนปฏิบัติการง่ายๆ ว่า เขาจะทำอะไรต่อไป
-
ประเมินไปทำไม? ทำไปเพื่อใคร?
- เราทำเพื่อส่งเสริมให้เกิดกิจกรรม เหมือนกับทำเพื่อให้เขาได้มีแผนที่ เพื่อที่จะได้ทำให้เกิดกิจกรรม ไปในแนวทางที่เราได้กำหนด
- และมีการมาทำคะแนน เพื่อจัดระดับชมรมฯ เพื่อ ประการที่หนึ่ง เกิด Best practice ให้เห็นว่ามีสิ่งดีดี เด่นๆ เพื่อที่จะได้เป็นแรงจูงใจให้กลุ่มที่เขายังไม่มี หรือมองอีกแบบคือ เราจะได้รู้ว่า ใครยังทำได้ไม่ดี จะได้ไปกระตุ้นได้ต่อไป
-
เกณฑ์ประเมินเป็น เครื่องมือ
- เป็นแค่เครื่องมือ เป็นแค่ตัวที่ไปชี้ บอกว่า ควรจะทำอย่างไรต่อไป เป็นแค่จุดเริ่มต้น
- การทำกิจกรรมจริง อาจทำกิจกรรมในกรอบที่กำหนด หรือนอกกรอบ ก็มีความเป็นไปได้ แล้วแต่ผู้ทำกิจกรรม
- ต้องให้เข้าใจว่า เราไม่ได้บอกว่า หน้าตาจะออกมาเหมือนกัน แค่เป็นการแนะแนวทาง เป็นการกระตุ้นให้เกิด ว่า มีคนเขาทำกันอย่างนี้ คุณจะทำให้เกิดแบบนี้ก็ได้นะ หรือคิดอย่างอื่นได้ ก็ทำอย่างอื่น
-
มุมมอง การประเมินเพื่อการพัฒนา (Developmental evaluation)
- ให้ทุกคนเข้าใจตรงกัน ทั้งผู้สูงอายุ และเจ้าหน้าที่ฯ เข้าใจว่า เป็นการประเมินเพื่อการพัฒนา
- เป้าหมาย หรือผลลัพธ์อาจยังไม่ชัดเจน แต่ค่อยๆ ทำกันไป
- มีการประเมิน outcome จริงๆ ว่า สุขภาพช่องปากเขาดีขึ้น จริงหรือมั๊ย ... จึงจะเริ่มเห็นชัดว่า ผลลัพธ์คืออะไร เป้าหมายคืออะไร ทุกคนก็จะเรียนไปพร้อมๆ กัน
- ส่งเสริมให้เกิดการเรียนรู้มากกว่า ที่จะมาตัดสินพิพากษา
- ฝึกนิสัยคนในชมรม และเจ้าหน้าที่ฯ ให้รู้จัก การร่วมคิดประเมิน ให้รัก ไม่กลัวการประเมิน ให้ได้เห็นการประเมินเป็นการพัฒนา
- เน้นให้เข้ากับบริบทของความเป็นจริง
- การจัดทำเกณฑ์ มีวิจัยมาแล้วว่า เวลาทำเกณฑ์ ครั้งแรก อย่างเก่งคือ 80% ไม่ต้องแก้ อีก 20% ยังไงก็ต้องแก้
-
เกณฑ์ที่มีอยู่ดีหรือยัง?
- ต้องดูว่า เมื่อทำไปแล้ว พฤติกรรมของชมรมเปลี่ยนหรือเปล่า ถ้าทำแล้ว พฤติกรรมชมรมเปลี่ยน เป็นตัวพิสูจน์ว่า เกณฑ์ของเราใช้ได้
-
ประโยชน์ของการประเมิน มีหรือไม่
- ต้องดูว่า ผลของการประเมิน ถูกนำมาช่วยในการตัดสินใจทำอะไรหรือเปล่า
-
การเขียน Action plan หรือ Logic model ก็คือแผนปฏิบัติการ หรือแนวทางในการทำ
- จะอยู่ที่เรา ว่า เอาไปทำอย่างไรให้ง่ายที่สุด
- สิ่งที่ควรมีในแผนปฏิบัติการ คือ เป้าหมายว่า เขาจะทำให้เกิดอะไร กลุ่มเป้าหมายคือใคร กิจกรรมและวิธีการคืออะไร ที่สำคัญ คือ ทฤษฎีว่า ทำไมถึงทำกิจกรรมนี้ ทำแล้วจะเกิดอะไร ต้องใช้ทรัพยากรอะไรบ้าง คาดว่าจะเกิดผลอะไรบ้าง ในระยะสั้นระยะยาว
- เกณฑ์ทำขึ้นอย่างเข้าใจ จะเป็นแผนที่ ทำให้คิดได้ว่า เขาจะทำอะไร
- พอเขาได้ไอเดียมาเยอะๆ แล้ว ตอนนี้อาจจะต้องมีเจ้าหน้าที่ฯ ไปช่วย แล้วค่อยมาวิเคราะห์ต่อว่า กิจกรรมไหนดีหรือไม่ดี เพราะว่าที่ดีก็คือ ทำแล้วมันน่าจะเกิดผลลัพธ์สุขภาพช่องปากจริงๆ และทำได้ไม่ยาก
-
เรื่อง calibrate, validity สำคัญ
- ใช้มุมมองใหม่ๆ เช่น การไม่ใช้คนประเมินคนเดียวกันหมด
- ให้คนประเมินมีสิ่งที่เรียกว่า Audit trail คือ เมื่อมีคนกลับไป audit แล้ว ต้องมีหลักฐานจริงๆ ว่าเขาทำกิจกรรมที่บอก เช่น รูปภาพ เอกสารบันทึกการประชุม โฆษณา โบชัวร์ หรือป้ายติดประกาศ แบบนั้นก็จะเป็น Audit trail ที่สามารถ trace กลับไปได้ว่า ทำกิจกรรมจริง
การบ้านที่ต้องทำกันต่อก็คือ รูปร่างหน้าตาของเกณฑ์มาตรฐานชมรมผู้สูงอายุส่งเสริมสุขภาพช่องปาก ที่มีเป้าหมายเพื่อส่งเสริมให้เกิดการทำกิจกรรมสร้างเสริมสุขภาพช่องปาก ในชมรมผู้สูงอายุต่อไปละค่ะ