หอยทาก กับ ทาก และปลิง


 

พันคำไม่มีความรู้เรื่องนี้แต่นำภาพมาให้ชมครับ  เนื่องจากวันนี้เจออาจารย์ห้องข้างๆไปขอหอยทากจากชาวบ้าน ชาวบ้านให้มาถุงใหญ่ เพื่อส่งไปให้อาจารย์ที่กรุงเทพฯที่กำลังศึกษาอยู่ เห็นตัวหอยทากก็นึกถึงหอยหวาน ที่มีลายคล้ายๆกัน แต่ที่แตกต่างกันชัดเจนคือ หอยหวานมีฝาปิด ส่วนหอยทากไม่มีฝาปิด

   

หอยทากอาจเรียกสั้นๆว่าทากก็ได้

ทาก ๒ น. ชื่อหอยกาบเดียวหลายชนิดหลายวงศ์ ในชั้น Gastropoda เช่น Achatina fulica วงศ์ Achatinidae มีเปลือกหุ้มตัว,  ชนิด Limax flavus วงศ์ Limacidae ตัวแบนยาวมีเปลือกเล็กแบนมากไม่หุ้มตัว ทั้ง ๒ ชนิดอยู่บนบก (พจนานุกรม ๒๕๔๒ หน้า ๕๒๒)

Achatina fulica (ภาพจาก wikipedia)

http://en.wikipedia.org/wiki/File:Achatina_fulica_Thailand.jpg


Limax flavus มีตัวสีเหลือง กระสีเทา พบมากในอังกฤษ ไอร์แลนด์ และยุโรป (ภาพจาก wikipedia)


 

ส่วนภาพต่อไปนี้ อยู่ในจีนัสเดียวกัน แต่ต่างสปีชีส์ คือ Limax maximus (ภาพจาก Wikipedia)

 

 

 

แต่คำว่า "ทาก" อาจหมายถึงสัตว์ที่คล้ายปลิง

ทาก (slug) จากวิกีพีเดียไทย (20 กรกฎาคม 2552)

"ทาก (Slug) จัดอยู่ในประเภทสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง ไฟลัมมอลลัสคา มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Haemadipsa sylvestris จัดอยู่ในกลุ่มเดียวกับไส้เดือนดินในไฟลัมแอนนีลิดา(Phylum Annelida) จัดอยู่ในคลาสฮิรูดินี (Class Hirudinae) สามารถพบได้ทั่วไปตามป่าดิบชื้นถือว่าทากเป็นดัชนีชี้ความอุดมสมบูรณ์ของป่า  ทากมีลักษณะคล้ายปลิง โดยทั่วไปลำตัวเป็นปล้องมีเมือกเหนียวหุ้มไว้ไม่ให้ตัวแห้งรูปร่างเรียวยาว ลำตัวด้านหลังจะโค้งนูนเล็กน้อยส่วนด้านท้องจะเรียบ ทากทุกชนิดมีหนวดหนึ่งคู่เสมอ ไม่ว่าจะเป็นหอยทาก หรือทากทะเล  วิกิพีเดียไทย"

ซึ่งข้อมูลมีความคลาดเคลื่อนที่ไม่น่าจะถูกต้องหลายประการ เลยขอแก้ไขมาใช้ รายละเอียดข้อมูลของทาก (Slug) จาก wikipedia ภาษาอังกฤษแทนดังนี้

ทาก (Slug) จาก Wikipedia (English) accessed July 21, 2009.

"Slug is a common non-scientific word, which is often applied to any gastropod mollusc whatsoever that has a very reduced shell, a small internal shell, or no shell at all. Gastropods with coiled shells that are big enough to retract into are called snails......".

"คำว่า ทาก เป็นชื่อทั่วไป ใช้เรียกสัตว์ในไฟลัมมอลลัสคา ในชั้นแกสโตรโพดา ที่มีเปลือกมีขนาดเล็กลงมาก หรือเปลือกอยู่ในตัว หรือไม่มีเปลือกเลย  ส่วนพวกที่มีเปลือกหอยลักษณะวนที่ใหญ่เพียงพอที่จะหดตัวเข้าข้างในเรียกว่าหอยทาก...."

ตัวนี้มีชื่อว่า Laevicaulis alte

ทากชนิดต่างๆ

 

ทากกล้วยหอม (Banana Slug)

 

อาหารของทากและหอยทาก คือ พืช เห็ด ดังนั้นทำลายพืชเกษตรกรรมได้ (พันคำไม่เห็นมีทากดูดเลือด มีแต่ปลิง ในไฟลัมแอนนีลิดา คลาสฮีรูดินี ที่ดูดเลือดครับ)

 

 

"หอยหวาน (Babylonia areolata)

  • หอยทะเลฝาเดียว
  • เปลือกค่อนข้างหนา ทรงไข่ ผิวเรียบ
  • เปลือกมีพื้นสีขาวและมีแต้มสี่เหลี่ยมสีน้ำตาลดำขนาดใหญ่เรียงเป็นแถว 3 แถวบนวงลำตัว
  • บริเวณปลายสุดของส่วนหัวจะแหลม โดยส่วนหัวจะขดเป็นเกลียว และมีร่องที่ไม่ลึกมากนัก
  • ฝาปิด (Operculum) เป็นรูปทรงไข่ที่สามารถปิดช่องเปิดลำตัวได้อย่างสนิท
  • มีหนวด 1 คู่
  • มีตา 1 คู่
  • อาศัยอยู่บริเวณพื้นทะเลที่เป็นทรายหรือทรายปนโคลนที่ระดับความลึกประมาณ 5-20 เมตร หอยหวานแพร่กระจายอยู่ทั่วไปบริเวณชายฝั่งทะเลของอ่าวไทยและทะเลอันดามัน ได้แก่ ระยอง จันทบุรี ตราด เพชรบุรี ประจวบคีรีขันธ์ สุราษฏร์ธานีนครศรีธรรมราช กระบี่ ระนอง และสตูล

 

หอยหมาก (Babylonia spirata)

  • มีลักษณะที่แตกต่างจากหอยหวานคือ
    • เปลือกมีแต้มสีน้ำตาลจำนวนมากกว่า
    • เปลือกมีสีเข้มกว่า
    • ส่วนหัวเป็นเกลียวที่มีร่องลึกมากกว่า
    • มีขนาดเล็กกว่าหอยหวาน 
  • ส่วนใหญ่พบแพร่กระจายอยู่บริเวณชายฝั่งทะเลของจังหวัดสตูล ระนอง

จากวิกิพีเดียไทย"

 

ดูรูปหอยหวาน (และหอยอื่นๆ) ที่เว็บนี้ http://www.arunsawat.com/board/index.php?topic=7085.msg76086

 


เพิ่ม

สังเกตว่า กลุ่มของมอลลัสค์ข้างบนลำตัวไม่เห็นเป็นวงๆเล็กๆ แต่กลุ่มของแอนนีลิดข้างล่างนี้ลำตัวเห็นเป็นวงชัดเจน

แอนนีลิด

แอนนีลิด คือ พวกหนอนมีปล้อง (ชื่อมีรากศัพท์จากภาษาฝรั่งเศสและลาติน ที่หมายถึง "ที่มีลักษณะเป็นวงๆ")  เป็นไฟลัมขนาดใหญ่ มีมากกว่า 17,000 สปีชีส์ รวมถึง อาจมีตั้งแต่ขนาดเล็กมากจนมองไม่เห็นด้วยตาเปลาต้องใช้กล้องจุลทรรศน์ไปจนถึงขนาดใหญ่มากๆคือไส้เดือนดินของออสเตรเลีย (giant Gippsland earthworm) ที่ยาวเต็มที่ถึง 3 เมตร

แบ่งเป็นกลุ่มย่อยๆ คือ

กลุ่มที่ 1 (ชั้น/ Class) :  โพลีคีตา (Polychaeta)

มีประมาณ 12,000 สปีชีส์ คำว่า "chetae หมายถึง ขน" ดังนั้นกลุ่มย่อยนี้เป็นกลุ่มที่มีขนบนแต่ละปล้องมากมาย ส่วนใหญ่อยู่ในทะเล มีบางชนิดอยู่ในน้ำจืดและมีน้อยมากที่อยู่บนบก แยกเป็น (subclass)

  • Sabellida
  • Pogonophora

ตัวอย่าง คือ หนอน clamworm (อาจเรียกว่า ragworm) ชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Nereis succinea


กลุ่มที่ 2 (ชั้น / Class) :  คลิเทลลาตา (Clitellata)

มีประมาณ 5000 สปีชีส์ พวกนี้ตรงข้ามกับกลุ่มแรกคือแต่ละปล้องมีขนน้อยมากหรือไม่มีเลย แต่มีอวัยะสืบพันธุ์ที่จำเพาะเรียก คลิเทลลัม (clitellum) รอบตัวสำหรับผลิตของเหลวเหนียวๆเกิดเป็น คอคคูน (cocoon) ที่เก็บไข่และดูแลรักษาไข่ที่ผสมแล้วจนกว่าจะฟักเป็นตัว (ส่วนนี้จะเห็นเป็นปล้องนูนมีสีอ่อนกว่าปล้องอื่น เช่นที่ตัวไส้เดือน

แบ่งเป็น (subclass)

  • ออลิโกคีต้า (Oligochaeta) คือพวกมีขนน้อยบนปล้องหรือวง เช่น ไส้เดือนดิน (earthworm)
  • ฮิรูดินี (Hirudinae) พวกที่รูปร่างแบบปลิง (Leech-shaped)

 

ดูรูปสมาชิกในไฟลัมแอนนีลิดา ที่นี่ คลิก

 

เพื่อให้เห็นความสัมพันธ์ใกล้เคียงกันต้องมาดูแผนภูมิต้นไม้วงศ์วานวิวัฒนาการของทั้งไฟลัมมอลลัสคาและแอนนีลิดาครับ

ภาพแรกจะเห็นว่า ความใกล้เคียงกันระหว่างไฟลัมทั้งสอง (แอนนีลิดา และมอลลัสคา)

ส่วนแผนภูมิที่สองนี้ดูตำแหน่งของชั้น Gastropoda

 

 

หมายเหตุ การเรียกชื่อตามพจนานุกรม

ทาก ๑ น. ชื่อสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังพวกปลิง ในชั้น Hirudinae ลำตัวขนาดต่างๆกัน ลักษณะเป็นปล้องยืดหดได้มาก อยู่ตามป่า มีสารฮิรูดิน (hirudin) เมื่อดูดเลือดสัตว์เลือดอุ่น ทำให้เลือดไม่แข็งตัว มีหลายชนิด เช่น ชนิด Haemadipsa interrupta ในวงศ์ Hirudidae (พจนานุกรม ๒๕๔๒, หน้า ๕๒๒)

ปลิง ๑ น. ชื่อสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง ในวงศ์ Hirudinae ลำตัวยืดหดได้คล้ายทาก เกาะคนหรือสัตว์เลือดอุ่น เพื่อดูดกินเลือด อาศัยในน้ำจืด มีหลายชนิด เช่น ชนิด Hirudo medicinalis, Hirudinaria manillensis  (พจนานุกรม ๒๕๔๒, หน้า ๖๗๙)

 

ดังนั้น ถ้ากล่าวถึง ทาก ในความหมายที่ ๑ ข้างต้นนี้ ห้ามวงเล็บว่า Slug (ซลัก) เพราะ slug คือสัตว์จำพวกหอย (มอลลัสคา) ที่ไม่มีเปลือก

 

หมายเลขบันทึก: 278571เขียนเมื่อ 21 กรกฎาคม 2009 00:20 น. ()แก้ไขเมื่อ 6 กันยายน 2013 21:07 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (13)
  • มารับความรู้ก่อนเช้าค่ะอาจารย์

ขอบคุณที่มาทักทายครับ คุณครูแป๋ม

ไม่นอนดึกแล้ว เปลี่ยนมานอนตอนเช้าแทน หรือเปล่าครับ?

พักผ่อนไม่พอ ไม่ดีต่อสุขภาพครับ อย่านอนดึกครับ

แล้วมันเทือกเดียวกับทากดูดเลือดไหมคะ

เพราะเคยอ่านเจอว่าทากดูดเลือดเป็นดัชนีชี้ความอุดมสมบูรณ์ของป่าเหมือนกันนะคะ

ขอบคุณคุณหมอ Ninko

คำถามน่าสนใจมากครับ ทำให้ต้องไปทำความเข้าใจให้มากขึ้น ได้ข้อมูลมากขึ้น ได้เพิ่มเติมแล้วทั้งเปลี่ยนชื่อให้ครอบคลุมด้วย

เท่าที่ทราบ ไม่พบว่ามี ทาก ดูดเลือดครับ

ที่ดูดเลือดคือ ปลิง ซึ่งอยู่ในไฟลัมหนึ่งคนละไฟลัมกันคือ แอนนีลิดา

ส่วนว่า "ปลิง" หรือ "ทาก" กันแน่ที่เป็นดัชนีชี้วัดความสมบูรณ์ของป่า พันคำไม่ทราบครับ เดี๋ยวรอผู้รู้

(ถ้านิยามว่า ป่ามีพืชอุดมสมบูรณ์ก็น่าเป็นทาก แต่ทว่าหมายถึงมีสัตว์มากทำให้ปลิงดูดเลือดเจริญดีก็ต้องเป็น ปลิง)

ขอบคุณครับ

เดี๋ยวมีอัพโหลดรูปหอยทากจากห้องปฏิบัติการข้างๆมาเพิ่มครับ

ข้อมูลรวดเร็วมากเลยค่ะท่านอาจารย์

แต่ทากที่ ninko ว่าเป็นตัวนี้ค่ะอาจารย์ ดูดเลือดแน่ๆ เพราะเคยโดนมาแล้วที่ป่าภูหลวง

รูปที่นำมาแสดงได้มากจาก http://www.trekkingthai.com/webboard/trip/0630-6.jpg ค่ะ

ข้อมูลของมันคือ มันไม่ได้คลานช้าๆ นะคะ แต่ใช้การดีดตัวเข้าหาสัตว์ที่มันต้องการดูดเลือด

หนวดก็ดูเหมือนว่าจะไม่มีค่ะ น่าจะเป็นคนละตัวกับที่อาจารย์นำมาแสดง

เคยอ่านเจอในหนังสือซักเล่ม ลองค้นดูอีกทีก็ไม่เจอซะแล้ว

ตัวที่ ninko นำมาแสดงมันจะมีปากที่เป็น sucker ไว้สำหรับดูดเลือดสัตว์เลือดอุ่นค่ะ

 

ถ้าลอง search ใน google จะเห็นภาพโครงสร้างซึ่งต่างไปจากทากของอาจารย์คะ

ปล. blog นี้ของอาจารย์สนุกมากค่ะ ชอบ

ขอบคุณครับ คุณหมอ Ninko

  • 555 เพิ่งได้ยินครั้งแรกครับ ว่าเป็น blog ที่สนุกให้ความเพลิดเพลินได้ ขอบคุณครับ  จริงๆคุณหมอก็ได้ช่วยเติมสีสรรให้พอสมควรหลายครั้ง
  • พอได้อ่านการจำแนก ระหว่าง มอลลัสคา และแอนนีลิด ก็เริ่มจะแยกออกบ้างแล้วครับ คุณหมอ
  • ภาพที่คุณหมอให้มานี้ เห็น"วง"ตามตัว คือตัวประกอบด้วยวงจะเป็นพวก annelids  อย่างที่เพิ่มเติมข้างบนคือชื่อมาจากรากศัพท์ว่าเป็นวงๆ และไม่มีหนวดด้วย ดังนั้นเจ้าตัวนี้ ควรเรียกว่า ปลิง ไม่ใช่ทากครับ
  • ส่วนทาก เป็นพวกเดียวกับหอยทาก แต่ว่ามันไม่มีเปลือก

เห็นด้วยไหมครับ

หมายเหตุ น่าสนใจว่า มันดีดตัวเข้าหาเหยื่อที่จะดูดเลือด

แต่พวกกินเลือดเช่นเห็บ ก็คอยไปเกาะยอดหญ้า รอเหยื่อเดินผ่านเหมือนกัน

เมื่อพิจารณา ชื่อ ทาก ๑ (พจนานุกรม) แล้ว คุณหมอ Ninko เข้าใจถูกแล้วครับ พันคำผิด

คือ ทากในความหมายที่ ๑ ก็คือ "สัตว์คล้ายปลิง (leech-shaped creature)" ในจีนัส Haemadipsa spp.

ส่วนคำว่า "ปลิง" ใช้เรียกพวกจีนัส Hirudo spp. และ Hirudinaria spp.

มาเสียหลังมาก ไม่รู้จะมีคนตอบเราไหมเหมือนกันนะเนี่ย

ขอโทษนะค่ะ หนูอยากทราบว่าตัวลิ้นหมากับตัวทากนี้ใช่ประเภทกันรึเปล่าค่ะ

อยากได้ชื่อวิทย์ของปลาลิ้นหมามากๆแต่ไม่ทราบจริงๆว่าจะหาจากไหน

คุณธารธารา

ปลาลิ้นหมา เป็นปลาทะเลในสกุล Pseudorhombus spp. ใช่ไหมครับ

Pseudorhombus spp. ?

Thanks

@Hakcipta Mohamed Yosri Mohamed Yong Di bebaskan di bawah Common Creativity Version 2, non-commercial.

ที่บ้านมีเต็มเลยคะAchatina fulicaเนี่ย

กำลังระบาทกินใบกล้วยไม้

ยิ่งฝนตกๆแบบนี้โตเร็วมาก

หยึ๋ยสุดๆ

ปล.

บ้านอยู่จ.นนทบุรีก็พบคะคะ

คาดว่าระบาททั่วประเทศแล้ว

ที่ถูกควรสะกดด้วย ด เป็น ระบาด

"หยึ๋ยสุดๆ"   :)  :) (หมายความว่าอะไร??)

มีประโยชน์มากค่ะ

พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท