วิถีวัฒนธรรมปี่พาทย์อยุธยา ๗ : การบูรณาการปี่พาทย์ประกอบพิธีกรรมปัจจุบัน
---------------------------------------------------
บทบาทของปี่พาทย์ในอดีต มีความสัมพันธ์กับกิจกรรมของสังคม ทั้งด้านการประกอบพิธีกรรม ประกอบการแสดง และเพื่อการฟัง ความเปลี่ยนแปลงของ ระบบเศรษฐกิจ สังคม การเมืองและวัฒนธรรม ในสังคมไทยที่มีมาอย่างต่อเนื่อง ตลอดทั้งโลกทัศน์ของคนรุ่นใหม่ ที่ตอบรับวัฒนธรรมตะวันตกโดยเฉพาะวัฒนธรรมดนตรี เข้ามาแทนที่วัฒนธรรมดนตรีไทย ส่งผลกระทบต่อการปรับเปลี่ยนตัวเองของชาวดนตรีปี่พาทย์ เป็นอย่างมาก วัฒนธรรมปี่พาทย์ประกอบพิธีกรรม มีการเปลี่ยนแปลงมีลักษณะดังนี้
๑. ตัดทอน ลดบทบาท จนไม่มีหน้าในการบรรเลงประกอบพิธีกรรม
พิธีกรรม ในปัจจุบัน หลายพิธีกรรมปรับเปลี่ยนรูปแบบ ขั้นตอน อาทิ การทำบุญเลี้ยงพระ ปัจจุบันนิยมกระทำเพียงระยะเวลาสั้น ๆ เช่น การทำบุญเลี้ยงพระ รูปแบบการประกอบพิธีกระทำรวบรัดในวันเดียว ด้วยสาเหตุของผู้ประกอบพิธีมีเวลาน้อย วงปี่พาทย์ไทยที่เคยบรรเลงประกอบในอดีต จึงถูกตัดออกจากพิธีเพื่อประโยชน์ทางด้านเศรษฐกิจ นอกจากนี้รูปแบบการใช้ดนตรีประกอบพิธีกรรม ที่เปลี่ยนแปลงการใช้ดนตรีประกอบ ยังผลจากการรับวัฒนธรรมดนตรีตะวันตกเข้ามาแทนเช่น พิธีบวชนาค มีความนิยมใช้วงแตรวง วงแคนประยุกต์แทน วงปี่พาทย์ เสียงปี่พาทย์โหมโรงเย็น โหมโรงเช้า เพลงพิธีต่าง ๆ เช่น เพลงลงสรง เวียนเทียน จึงเปลี่ยนไปเป็นเสียงเพลง โด เร มี เพลงคุณลำใย ให้สะใจวัยรุ่นขาโจ๋ แทน
ภาพ พิธีทำขวัญนาค
๒. ปรับเปลี่ยนรูปแบบบางส่วนในการบรรเลงประกอบพิธีกรรม เพื่อความคงอยู่รอดได้ในสภาพสังคมปัจจุบัน
การประกอบพิธีกรรมต่าง ๆ ในสังคมปัจจุบัน ทั้งพิธีกรรมทางศาสนาพุทธ พิธีกรรมที่เกี่ยวกับวิถีชีวิตของประชาชนทั่วไป และพิธีกรรมในโอกาสพิเศษ ถูกนำมาบูรณาการเข้าด้วยกัน เพื่อเป็นการประหยัดเวลา เงิน ตอบสนองความรวดเร็วของสังคม อาทิ
ภาพ ดนตรีประกอบพิธีทอดกฐิน และทำบุญอัฐิ
พิธีทอดกฐินและพิธีทำบุญอัฐิ เป็นการจัดงาน ๒ งานพร้อมกัน เป็นที่นิยมมาก สำหรับการทอดกฐินที่มีเจ้าภาพเพียงผู้เดียว โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อเป็นการทำบุญครั้งยิ่งใหญ่ด้วยการทอดกฐิน และบำเพ็ญกุศลให้กับญาติผู้ล่วงลับโดยทำบุญอัฐิไปพร้อมกัน วงปี่พาทย์ที่นำมาบรรเลงประกอบพิธี เจ้าภาพจะติดต่อวงปี่พาทย์มอญ บรรเลงประกอบพิธี แทนวงปี่พาทย์ไทย โดยใช้ปี่พาทย์มอญบรรเลงประกอบทั้ง ๒ พิธี เนื่องจากลักษณะการบรรเลง ปี่พาทย์มอญสามารถบรรเลงได้ทั้งเพลงสำเนียงมอญและเพลงสำเนียงไทย รูปแบบการบรรเลงของ วงปี่พาทย์มอญประกอบพิธีทอดกฐินและทำบุญอัฐิ มีดังนี้
เพลงที่ใช้ในการบรรเลงประกอบพิธีทอดกฐินและทำบุญอัฐิ จะแยกเป็นส่วน ๆ ของแต่ละวัน โดยวันแรก ในช่วงแรกของงานเริ่มต้นด้วยพิธีทอดกฐินก่อน โดยนิมนต์พระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต์ หลังจากนั้นช่วงที่ ๒ ต่อด้วยพิธีทำบุญอัฐิ โดยนิมนต์พระสงฆ์สวดพระอภิธรรม เป็นอันเสร็จพิธีกรรมในวันแรก
วันที่สองของงาน จะเริ่มด้วยพิธีทอดกฐินในช่วงแรก โดยนิมนต์พระสงฆ์ฉันภัตตาหารเช้า ถวายกฐิน และแสดงพระธรรมเทศนาอานิสงค์กฐิน เป็นอันเสร็จพิธีกฐิน หลังจากนั้นต่อด้วยพิธีทำบุญอัฐิ โดยนิมนต์พระฉันภัตตาหารเพลง และมาติกาบังสุกุล วงปี่พาทย์ บรรเลงประกอบแต่ละส่วนโดยใช้เพลงดังตาราง
ตาราง แสดงรูปแบบการบรรเลงปี่พาทย์มอญ ประกอบพิธีทอดกฐินและทำบุญอัฐิ
เวลา |
พิธีกรรม/เหตุการณ์ |
เพลงที่บรรเลง |
หมายเหตุ |
วันที่หนึ่ง๑๕.๐๐ น. |
ไม่มี |
โหมโรงเย็นเพลงช้า |
แบบแผนปี่พาทย์ไทย |
๑๖.๐๐ น. |
พระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต์ |
เพลงเร็วกราวใน |
รับพระส่งพระ |
๑๗.๐๐ น. |
ไม่มี |
ประจำวัดเพลงมอญเพลงนางหงส์ |
แบบแผนปี่พาทย์มอญ |
๑๙.๓๐ น. |
สวดพระอภิธรรม |
เพลงเร็วมอญ |
รับพระ ส่งพระ |
๒๒.๐๐ น. |
ไม่มี |
เพลงลาเพลงประจำบ้าน |
สิ้นสุดการบรรเลง วันแรก ของงาน |
วันที่สอง๐๖.๐๐ น. |
ไม่มี |
โหมโรงเช้าเพลงช้า |
แบบแผนปี่พาทย์ไทย |
๐๗.๐๐ น. |
พระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต์ |
เพลงเร็ว |
รับพระ |
๐๘.๐๐ น. |
ถวายภัตตาหารเช้า |
เพลงเถา |
|
๐๙.๐๐ น. |
ถวายผ้ากฐิน พระครองผ้ากฐิน |
สาธุการ |
แบบแผนพิธีกรรม |
๑๐.๐๐ น. |
เทศน์อานิสงค์กฐิน |
เพลงเร็วสาธุการ กราวรำ |
รับพระ พระขึ้นเทศน์ พระเทศน์จบ |
๑๑.๐๐ น. |
ถวายภัตตาหารเพลงพระ มาติกา บังสุกุล |
เพลงเร็วเพลงเถาเพลงเร็วประจำบ้าน |
รับพระ พระฉัน ส่งพระ แบบแผนปี่พาทย์มอญ |
แม้ว่าวัฒนธรรมการใช้วงปี่พาทย์มอญ นิยมใช้ในงานอวมงคล แต่การทอดกฐินในลักษณะนี้มีงานทำบุญอัฐิของผู้ล่วงลับไปแล้วร่วมด้วย นิยมใช้ปี่พาทย์มอญบรรเลงประกอบ รูปแบบการบรรเลงด้วยปี่พาทย์มอญ ทั้งเพลงสำเนียงไทยและมอญ จึงเป็นวงดนตรีที่สามารถเอื้อประโยชน์ ให้กับพิธีกรรมที่บูรณาการ ระหว่างงานพิธีทางศาสนาและงานอวมงคลไว้ได้เป็นอย่างดี
วิถีชีวิตของชาวพระนครศรีอยุธยาในสถานการณ์ปัจจุบัน มีความเปลี่ยนแปลง ทั้งสภาพเศรษฐกิจและสังคม รูปแบบวัฒนธรรมในส่วนพิธีกรรมต่าง ๆ ถูกปรับลดลง ตัดทอนให้รวดเร็ว กระชับขึ้น เหมาะกับสภาพปัจจุบัน พิธีกรรมต่าง ๆ ที่เคยทำอย่างโบราณ เช่นงานบวชนาค ทอดกฐิน ทอดผ้าป่า ซึ่งเคยว่าจ้างวง ปี่พาทย์ไปบรรเลงมีน้อยลง มีเพียงงานศพเท่านั้นที่ยังอุดหนุนอาชีพปี่พาทย์ วงปี่พาทย์ จึงเป็นเพียงเครื่องประดับสำหรับงานพิธีกรรม เท่านั้น ภาวะการดำรงชีพของชาวดนตรีปี่พาทย์ จึงต้องปรับเปลี่ยนบทบาทของตัวเอง โดยบูรณาการให้สอดคล้องตามกระแสความนิยมของสังคมปัจจุบัน
ไม่มีความเห็น