เสริมสร้างพลังอำนาจให้ตา-ยาย...ผ่อนคลายจากซีโอพีดี

โปรแกรมการพัฒนาคุณภาพบริการเพื่อแก้ปัญหาสุขภาพไม่สามารถดำเนินการให้เกิดผลลัพธ์ตามคาดหวังได้กับผู้ป่วยทุกรายเสมอไป เนื่องจากผู้ป่วยบางรายที่ความแปรปรวนทางสุขภาพ

การดำเนินการโปรแกรมการฟื้นฟูสมรรถภาพปอดโดยอาศัยความรู้เชิงประจักษ์ในผู้ป่วยโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) ในเขตรับผิดชอบอำเภอท่าวังผา จังหวัดน่านได้ดำเนินการตั้งแต่ปี 2549 เป็นต้นมา มีการขยายสู่ผู้ป่วย COPD จำนวน 252 รายในปี 2550 โดยอาศัยความร่วมมือจากบุคลากรทุกระดับทั้งในโรงพยาบาลและสถานีอนามัย พบว่าผู้ป่วยส่วนใหญ่มีคุณภาพชีวิตเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01 ปัญหาและอุปสรรคที่พบคือ ผู้ป่วยบางรายมีความแปรปรวนทางสุขภาพ ไม่สามารถปฏิบัติกิจกรรมพยาบาลและไม่ได้ผลลัพธ์ตามที่คาดหวัง เนื่องจากส่วนใหญ่เป็นผู้สูงอายุ บางรายอาศัยอยู่คนเดียวตามลำพัง ไม่สามารถปฏิบัติการฟื้นฟูสมรรถภาพปอดได้อย่างต่อเนื่อง ไม่สามารถพ่นยาขยายหลอดลมได้อย่างถูกต้อง ส่งผลให้มีอาการหายใจลำบากต้องเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลทั้งแบบฉุกเฉิน 1-2 ครั้ง/เดือน และอัตราการรักษาซ้ำในโรงพยาบาลโดยไม่ได้รับการวางแผนภายใน 28 วันร้อยละ 9.60 ดรรชนีคุณภาพชีวิตอยู่ในระดับปานกลางถึงต่ำ คะแนนรับรู้พลังอำนาจพลังอำนาจในผู้ป่วยโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง น้อยกว่าร้อยละ 50 มีรายงานผู้ป่วยที่มีปัญหาซับซ้อนเหล่านี้ จำนวน 15 ราย

จากสภาพปัญหาดังกล่าวโรงพยาบาลท่าวังผาจึงได้นำ กระบวนการเสริมสร้างพลังอำนาจแบบกลุ่ม เพื่อเพิ่มพลังอำนาจในตนเองแก่ผู้ป่วยสามารถแก้ไขปัญหาควบคุมภาวะหายใจลำบากของตนเองซึ่งจะส่งเสริมให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น ดำเนินการระหว่างเดือน เมษายน – กรกฎาคม 2551 ตามแนวคิดที่เสนอโดยกิบสัน (Gibson, 1993) ประกอบด้วย 4 ขั้นตอนได้แก่

1. การค้นพบสภาพการณ์จริง (Discovering reality ) เป็นการทบทวนเกี่ยวกับโรคและการฟื้นฟูสมรรถภาพปอดที่ผู้ป่วยปฏิบัติที่ผ่านมา

2. การสะท้อนคิดอย่างมีวิจารณญาณ (Critical reflection) ให้ผู้ป่วยวิเคราะห์ตนเองถึงสาเหตุที่ไม่สามารถปฏิบัติการฟื้นฟูสมรรถภาพปอดได้ ทบทวนผลดีและผลเสียที่เกิดขึ้น

3. การตัดสินใจเลือกวิธีปฏิบัติกิจกรรมที่เหมาะสม (Taking change) เรียนรู้จากต้นแบบโดยการรับฟังการเล่าประสบการณ์ที่ดีเกี่ยวกับการฟื้นฟูสมรรถภาพปอดจากตัวอย่างผู้ป่วยโรคปอดอุดกั้นเรื้อรังที่มีปัญหาซับซ้อน ซึ่งเป็นผู้ที่ได้รับการยอมรับว่ามีศักยภาพในการฟื้นฟูสมรรถภาพปอด เป็นผู้มีคุณภาพชีวิตที่ดี ให้ผู้ป่วยวิเคราะห์ตนเอง โดยการเปรียบเทียบการฟื้นฟูสมรรถภาพปอดที่ผู้ป่วยโรคปอดอุดกั้นเรื้อรังเป็นต้นแบบ ให้ตัดสินใจเกี่ยวกับการการฟื้นฟูสมรรถภาพปอด

4. การคงไว้ซึ่งการปฏิบัติที่มีประสิทธิภาพ (holding on) การติดตามการปฏิบัติอย่างต่อเนื่องที่บ้าน มีการเล่าประสบการณ์ความสำเร็จ ปัญหา อุปสรรคในการฟื้นฟูสมรรถภาพปอดให้กลุ่มรับฟัง ร่วมกันเสนอแนะแนวทางแก้ไข

ผลการดำเนินการพบว่า ผู้ป่วยกลุ่มนี้มีคุณภาพชีวิตดีขึ้น อาการหายใจลำบากลดลง จำนวนครั้งของการมารักษาแบบฉุกเฉินลดลง การนอนรักษาในโรงพยาบาลลดลง และสามารถดำรงชีวิตกับครอบครัวที่บ้านได้

ข้อเสนอแนะ โปรแกรมการพัฒนาคุณภาพบริการเพื่อแก้ปัญหาสุขภาพไม่สามารถดำเนินการให้เกิดผลลัพธ์ตามคาดหวังได้กับผู้ป่วยทุกรายเสมอไป เนื่องจากบางรายที่ความแปรปรวนทางสุขภาพ มีปัญหาซับซ้อน จึงต้องดำเนินการที่แตกต่างจากผู้ป่วยกลุ่มปกติโดยอาศัยทฤษฎีทางการพยาบาลและความร่วมมือจากบุคลากร ญาติ ในการเพิ่มพลังอำนาจให้ผู้ป่วยเหล่านั้นสามารถปฏิบัติกิจกรรมพยาบาลและได้ผลลัพธ์ตามที่คาดหวัง มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น สามารถดำรงชีวิตอยู่ในสังคมได้ (ได้รับการสนับสนุนทุนวิจัยจากสภาการพยาบาล