สวนป่าหาดทรายใหญ่

โครงการพระราชดำริ

โครงการพระราชดำริสวนป่าหาดทรายใหญ่

โครงการพระราชดำริสวนป่าหาดทรายใหญ่ ตั้งอยู่ที่บริเวณ ที่ราบในหุบเขาติดชายฝั่งทะเล มีภูเขาล้อมรอบ 3 ด้าน คือด้านทิศเหนือ ด้านทิศตะวันตกและด้านทิศใต้สำหรับด้านทิศตะวันออกจรดทะเล ขนาดพื้นที่เป็นพื้นราบ จำนวน 100 ไร่เศษ รวมเนื้อที่บนภูเขาแล้วมีพื้นที่ทั้งสิ้น 1,081 ไร่ ตั้งอยู่ในเขตติดต่อระหว่างอำเภอหัวหิน และอำเภอปราณบุรี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์

นับย้อนหลังไปหลายสิบปีก่อนแผ่นดินแห่งนี้เคยอุดมสมบูรณ์ด้วยพรรณไม้และสัตว์ป่านานาชนิดแต่ได้ถูกทำลายลงไปจนหมดสิ้นเหลืออยู่เพียงพื้นดินที่แห้งแล้งและต้นไม้บนภูเขาเท่านั้น ต่อมาเมื่อปี 2512 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ได้เสด็จพระราชดำเนินมา ณ พื้นที่แห่งนี้ ทั้งสองพระองค์ได้ทอดพระเนตรเห็นความแห้งแล้ง จึงได้มีพระราชดำริที่จะทำการฟื้นฟูความอุดมสมบูรณ์ให้เป็นผืนดินที่สามารถใช้ประโยชน์ได้อีกครั้งและเพื่อเป็นตัวอย่างให้เห็นว่า

“แม้พื้นดินจะแห้งแล้งเพียงใดก็สามารถที่จะพัฒนากลับให้ดีได้ด้วยความตั้งใจอดทนที่จะทำการฟื้นธรรมชาติที่เสื่อมสลายไปให้กลับคืนมา” จึงได้เกิดเป็น พื้นที่ฟาร์มส่วนพระองค์ ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สำหรับขยายพันธุ์สัตว์เลี้ยง พระราชทานให้กับราษฎรในพื้นที่ใกล้เคียง โดยมีชื่อว่า “โครงการฟาร์มส่วนพระองค์หาดทรายใหญ่ ”

ต่อมาเมื่อปีพุทธศักราช 2526 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้พระราชทานโครงการแห่งนี้ให้สมเด็จพระนางเจ้าฯพระบรมราชินีนาถ และได้ทรงแปรสภาพเป็นโครงการอนุรักษ์ธรรมชาติสัตว์ป่า และต้นน้ำลำธารตามแนวพระราชดำริ ในสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ โดยมีชื่อว่า

“”โครงการพระราชดำริสวนป่าหาดทรายใหญ่ ” ” จวบจนถึงปัจจุบัน

สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ได้พระราชทานแนวพระราชดำริในการพัฒนาพื้นที่ไว้ 5 ประการ ดังนี้.-

1. ให้ปลูกต้นไม้ทดแทน ทั้งพื้นราบ และบนภูเขา ให้นำสัตว์ป่าที่หายากใกล้สูญพันธุ์มาเลี้ยงเพื่อขยายพันธุ์และปล่อยกลับคืนสู่ธรรมชาติต่อไป

2. ให้ปรับปรุงพื้นที่ทั้งหมดให้มีความสวยงามตามธรรมชาติ และเสริมด้วยไม้ดอกชนิดต่าง ๆ

3. ให้เป็นเขตพระราชฐานที่สามารถรับแขกเมืองได้

4. ให้เป็นสถานที่ตัวอย่างเพื่อการศึกษาธรรมชาติใน

เรื่องของต้นไม้และสัตว์ป่า

5. ให้เป็นสมบัติของชาติที่มีคุณค่าสืบไป

โครงการพระราชดำริสวนป่าหาดทรายใหญ่

แห่งนี้ก่อนการดำเนินงาน สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ

ทรงมีพระราชดำรัส เมื่อวันที่ 23 พฤศจิกายน พุทธศักราช 2526

มีใจความว่า

“ ก่อนถึงวันที่สัตว์จะหมดจากป่าข้าพเจ้ามีความภาคภูมิใจในทรัพยากรธรรมชาติป่าไม้และสัตว์ป่าของไทยมาก ข้าพเจ้าเห็นว่าเราควรจะใช้ทรัพยากรเหล่านี้อย่างระมัดระวัง และทะนุบำรุงให้คงอยู่ตลอดไป มิใช่ให้ประวัติศาสตร์จารึกได้ว่า ทรัพยากรเหล่านี้ ถูกทำลายหมดสิ้นไปในระยะเวลาอันสั้นแค่อายุของเรา ทรัพยากรธรรมชาตินับเป็น สมบัติล้ำค่าของชาติ และเป็นมรดกตกทอด จากบรรพบุรุษสมควรที่เราทั้งหลาย จะช่วยกันรักษาไว้ให้คงเป็นประโยชน์สืบไปชั่วลูกชั่วหลาน ”

ทรงมอบหมายให้ ศูนย์การทหารราบ เป็นหน่วยดำเนินงาน เป็นโครงการส่วนพระองค์ โปรดเกล้า ฯ ให้ราชเลขานุการ ในพระองค์สมเด็จพระบรมราชินีนาถ เป็นประธานอำนวยการ

- พลเอก นพดล วรรธโนทัย เป็นหัวหน้าฝ่ายแผนและนโยบาย ตั้งแต่ปี 2526 - ปัจจุบัน )

- ผู้บัญชาการศูนย์การทหารราบ เป็นประธานคณะทำงาน

- ศูนย์การทหารราบได้จัดส่งกำลังพล นายทหาร นายสิบ

และพลทหาร มาปฏิบัติงาน

การดำเนินงานตามแนวพระราชดำริ ในสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ คณะทำงานได้จัดแบ่งงานให้เป็นไปตามพระราชประสงค์ ได้แก่.-

1. งานอนุรักษ์ป่าไม้ และธรรมชาติ เนื่องจากพื้นที่ โครงการพระราชดำริสวนป่าหาดทรายใหญ่ มีทั้งพื้นที่ราบและภูเขา ซึ่งส่วนใหญ่เป็นภูเขา ด้วยความแห้งแล้ง ขาดน้ำ ฝนตกน้อย สภาพป่าถูกทำลาย พื้นดินเกือบเป็นทะเลทราย สภาพดินเสื่อมโทรมยิ่งใกล้ทะเลจะเป็นทรายมีความเค็มด้วย ส่วนบนภูเขาส่วนมากมีสภาพเป็นหินมีดินน้อย แต่ก็มีต้นไม้เหลืออยู่ ผิดกับพื้นราบเกือบไม่มีต้นไม้เหลืออยู่เลย จึงถือว่าเป็นงานที่ยากมากในระยะแรก ในปี 2528 สมเด็จพระนางเจ้าฯพระบรมราชินีนาถได้เสด็จพระราชดำเนินขึ้นบนภูเขาด้วยพระองค์เองทรงแนะนำว่าควรจะปลูกต้นไม้อะไร ที่ตรงไหน ที่ใดควรสร้างถังเก็บน้ำฝนไว้และส่งน้ำจากพื้นราบขึ้นมาทางท่อเพิ่มเติม เช่นเดียวกับพื้นราบก็จะทรงแนะนำให้ปลูกไม้อะไรก่อน และต่อไปควรปลูกอะไร ดังนั้น ภาพที่เห็นในปัจจุบัน มีต้นไม้นานาชนิดขึ้นเต็มไปหมด ล้วนแล้วแต่เป็นงานที่พระองค์ทรงพระวิริยะอุตสาหะทั้งสิ้นคณะทำงาน เป็นเพียงผู้ดำเนินงานตามรอยเบื้องยุคลบาท เท่านั้น

2. งานอนุรักษ์สัตว์ป่า และสัตว์น้ำ ทรงมีพระราชดำริให้นำสัตว์ป่าที่หายากใกล้สูญพันธุ์แต่ไม่ดุร้ายมาเลี้ยงไว้ เพื่อศึกษาและขยายพันธุ์คืนสู่ธรรมชาติต่อไป เมื่อหลายสิบปีก่อนบริเวณพื้นที่แถบนี้ มีป่าอุดมสมบูรณ์มีสัตว์ป่าชุกชุม แต่ต่อมาถูกคนลักลอบตัดไม้และล่าสัตว์ไปจนเกือบหมด เหลืออยู่เพียงไก่ป่า และสัตว์เลื้อยคลานบางชนิดเท่านั้น ดังนั้นทางโครงการฯ จึงได้หาสัตว์ป่ามาเลี้ยงหลายชนิด เช่น กวางป่า เนื้อทราย เก้ง ละอง ละมั่ง ไก่ฟ้า นกยูงไทย นกเงือก และอื่น ๆ อีกหลายชนิด เมื่อขยายพันธุ์ได้มากแล้วก็ปล่อยให้อยู่ตามธรรมชาติ และบางชนิดก็เลี้ยงไว้ในสถานที่เพาะเลี้ยงเพื่อขยายพันธุ์ต่อไป ในการอนุรักษ์สัตว์น้ำ ได้มีการประกาศเป็นเขตห้ามจับสัตว์น้ำจากแนวชายหาดด้านหน้าโครงการฯ ออกไป 1 ไมล์ทะเล ทั้งนี้ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ได้เสด็จมา ทรงปล่อย เต่าทะเล กุ้ง และหอยชนิดต่าง ๆ หลายครั้งที่โครงการฯ แห่งนี้

3. งานก่อสร้างบำรุงรักษา และน้ำ เนื่องด้วยมีเรือนที่ประทับอยู่ 3 หลัง และอาคารส่วนประกอบอื่น ๆ อีกหลายแห่ง จึงจำเป็นต้องมีการดูแลรักษาซ่อมบำรุงให้มีสภาพดีอยู่เสมอพร้อมที่จะรับเสด็จฯได้ตลอดเวลา นอกจากนี้ยังมีสถานที่เลี้ยงสัตว์ป่าซึ่งต้องดูแลรักษา รวมทั้งยานพาหนะและเครื่องจักรกลต่างๆ ระบบสาธารณูปโภคและน้ำ ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญมาก ปัจจุบันมีระบบประปาสำหรับหมู่เรือนที่ประทับ มีน้ำดิบสำหรับต้นไม้และสัตว์ภายในโครงการฯ

การดำเนินงานโครงการพระราชดำริสวนป่าหาดทรายใหญ่ งบประมาณที่ใช้ในการดำเนินงานจะได้มาจากพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์, งบประมาณจากกองทัพบกส่วนหนึ่ง, การสนับสนุนจากส่วนราชการ และภาคเอกชน, รายได้จากการจำหน่ายผลิตผล เช่น ขายไข่ไก่ และรายได้จากผู้เข้าชมโครงการฯ บริจาคเงินเป็นค่าอาหารสัตว์

จากปีพุทธศักราช 2526 จนถึงปัจจุบัน รวมเป็นเวลากว่า 20 ปี โครงการพระราชดำริสวนป่าหาดทรายใหญ่ได้ดำเนินงานตามพระราชปณิธาน ในสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถมาโดยตลอด ที่ได้ทรงฟื้นฟูผืนดิน และธรรมชาติที่ได้ถูกทำลายให้เสื่อมสลายไปจนหมดสิ้นให้สามารถกลับคืนความสมบูรณ์ได้เร็วกว่าที่ธรรมชาติจะฟื้นตัวได้ด้วยตัวเอง เมื่อครั้งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯพระบรมราชินีนาถ ได้เสด็จพระราชดำเนินมา ณ โครงการพระราชดำริสวนป่าหาดทรายใหญ่ เพื่อทรงทอดพระเนตรการดำเนินงานของโครงการ ในวันที่ 22 มิถุนายน พุทธศักราช 2532 ทรงมีพระราชดำรัสใจความตอนหนึ่งว่า “ ที่ตรงนี้แห้งแล้งที่สุดของภาคกลางตอนใต้ ทำได้แค่นี้ก็ดีมากแล้ว ”

เป้าหมายของการพัฒนาโครงการพระราชดำริสวนป่าหาดทรายใหญ่แห่งนี้เป็นงานที่ยังไม่ทราบวันจบ เพราะยังมีสภาพของพื้นที่ที่ต้องการทดสอบ ทดลอง เพื่อผลผลิตที่ยั่งยืน เพราะว่ายังมีต้นไม้ที่คิดว่าอยู่รอด แต่เมื่อปลูกไปสักระยะหนึ่งก็อาจจะไม่รอด ลักษณะนี้เองจึงจำเป็นต้องมีการปรับปรุงและปรับเปลี่ยนพรรณไม้ โดยเฉพาะพื้นที่ที่มีความเค็ม อยู่ในชั้นดินตอนล่างฉะนั้นจึงจำเป็นต้องมีงานที่ต่อเนื่องอยู่ตลอดเวลา นอกจากนี้สัตว์ป่าหลายชนิดที่โครงการฯ นำมาเลี้ยง ไม่สามารถขยายพันธุ์ได้ดีเท่าที่ควรซึ่งต้องศึกษาว่าเพราะสภาพอากาศหรือไม่ สภาพพื้นที่หรือไม่เป็นเพราะอาหารหรือไม่จึงจำเป็นอย่างมากที่การพัฒนา โครงการพระราชดำริสวนป่าหาดทรายใหญ่ ต้องทำการศึกษา ทดสอบ ทดลองอย่างต่อเนื่อง

ลักษณะพิเศษของการดำเนินงานโครงการพระราชดำริสวนป่าหาดทรายใหญ่ นั้นก็คือ ธรรมชาติได้ถูกคนทำลาย ไปจนหมดสิ้นแล้ว คนก็สร้างคืนมา เป็นการต่อสู้เอาชนะธรรมชาติที่ค่อนข้างลำบากมาก เพราะที่นี่แห้งแล้งที่สุดของภาคกลางตอนใต้ ความก้าวหน้าของโครงการแห่งนี้เกิดจากพระวิริยะและพระอุตสาหะในแนวคิด รูปแบบในการพัฒนาพื้นที่ ในสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ส่วนความโดดเด่นของโครงการฯ อยู่ที่ว่าเป็นสถานที่มีความสวยงามตามธรรมชาติในตัวด้านหลังเป็นภูเขาด้านหน้าจรดทะเล มีป่า มีสัตว์ป่า มีน้ำจืดภายใน มีทะเล มีภูเขารายล้อม ธรรมชาติเอื้ออำนวย นอกจากนี้ยังเป็นสถานที่ให้ความรู้ แก่ผู้เข้าชมทั้งในด้าน พรรณพืช และสัตว์ป่า

โครงการ ฯ แห่งนี้แม้จะเป็นโครงการส่วนพระองค์ อยู่ในเขตพระราชฐาน แต่ก็ทรงอนุญาตให้ประชาชนทั่วไป ขออนุญาตเข้าชมเพื่อศึกษาหาความรู้ได้ นับว่าเป็นประโยชน์ต่อประชาชน และประเทศชาติส่วนรวม ซึ่งจะเห็นได้ว่าในปัจจุบันป่าไม้ที่ถูกทำลาย และสัตว์ที่ใกล้จะสูญพันธุ์โดยเฉพาะสัตว์ป่าที่หายาก จึงจำเป็นอย่างมากที่จะต้องอาศัย ความร่วมมือจากเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องทุกฝ่าย และประชาชนทั่วไป

ในการอนุรักษ์ทรัพย์สมบัติของชาติ อันมีค่าส่วนนี้เอาไว้ให้อนุชนรุ่นหลังสืบต่อไป....