คำสอนเล่าจื้อ

คำสอนเล่าจื้อที่จะกล่าวต่อไปนี้ น่าจะมีความหมายอะไรบางอย่างกับการทำอะไรต่อมิอะไร

จื้อไจ  รู้จักตัวของตัวเองให้ถูกต้อง

จื้อเซ่ง รู้จักชนะตัวเองด้วยตัวเอง

จื้อจก รู้จักประมาณด้วยตนเอง

จี๋อีเต๋า มีเต๋าเป็นอุดมการ

จากข้อนี้ ผมตีความว่า

๑. การจะทำอะไรต่อไปข้างหนี้ ต้องมองดูตัวเองก่อน โดยเฉพาะทุนทางสังคม

๒. หากมันเหนือกว่าความสามารถ หรือมันเกินกว่าความสามารถมากเกินไป ก็ควรชนะใจตนเองโดยการกำหราบความอยากที่เกินไปนั้นเสีย เพราะหากลงมือกระทำบางอย่างลงไป อาจมีผลกระทบที่ไม่พึงประสงค์ระดับสูงในภายหลังได้

๓. ให้รู้จักประมาณ นั้นหมายถึงความเป็นกลางในการพัฒนา ในการบริหาร พอประมาณ คล้ายกับแนวคิดของสิกข์ที่ว่า ไม่กินเกินหิว ไม่นอนเกินง่วง เพราะหากทำเกินไปก็จะส่งผลร้ายมากกว่าผลดี เช่นการกินเกินหิว ใช่ละ สิ่งที่ดีคือ อาหารไม่เหลือ ไม่เสียของ แต่ผลร้ายคือ ร่างกายของผู้กิน คำว่าประมาณ ดูเหมือนจะขัดกับความรู้สึกที่จะพัฒนา แต่หากพิจารณาให้ดี ไม่มีคำว่า ขัด คล้ายๆ กับว่า ย่ารีบเร่งจนเกินไป ไม่ได้ช้า แต่ไม่ได้เร็ว ฯลฯ ค่อยๆ เป็น ค่อยๆ ไป พร้อมกับการศึกษาความไปนั้นเรื่อยๆ นั่นเอง

๔. มีเต๋าเป็นอุดมการ ข้อนี้สำคัญ ผมให้คำจำกัดความคำว่า "เต๋า" คือ ความอิสระ นั้นคือการไม่ยึดติดกับสิ่งใดสิ่งหนึ่ง สิ่งที่พัฒนาแล้วก็ให้ผ่านไป ต้องเดินต่อไปข้างหน้าด้วยความอิสระ เมื่อเข้าถึงความอิสระจึงเข้าถึงความว่างจากทุกสิ่งทุกอย่าง ความว่างจากทุกสิ่งทุกอย่างคือความปลอดจากภาวะกดดันทุกประเภท