ทักษะการอธิบาย หมายถึง
ความสามารถในการพูดแสดงรายละเอียดและให้ตัวอย่างให้ผู้เรียนเข้าใจ
หายจากข้อสงสัย เกิดความชัดเจนในสิ่งนั้น
หรือขยายความในลักษณะที่ช่วยให้ผู้อื่นเข้าใจเรื่องราวต่าง ๆ
ได้ชัดเจนขึ้น ซึ่งอาจกระทำได้โดยการบอก การตีความ การสาธิต
การยกตัวอย่าง ฯลฯ บางครั้งเพื่อให้การอธิบายเป็นที่เข้าใจได้ง่าย
อาจจะใช้วัสดุอุปกรณ์ต่าง ๆ ประกอบการอธิบาย
ก็จะช่วยทำให้ผู้ฟังสนใจและเข้าใจความหมายได้ดีขึ้น
ทักษะการอธิบายมีความสำคัญและจำเป็นต่อกระบวนการเรียนการสอน
ทุกระดับ โดยเฉพาะปัจจุบันพบว่า
วิธีสอนที่ครูส่วนมากนิยมคือการสอนแบบบรรยาย และการอธิบาย
ซึ่งทักษะการอธิบายจัดว่าเป็นส่วนหนึ่งที่จำเป็นสำหรับการสอนสองวิธีนี้
การมีทักษะในการอธิบายที่ดีมีความหมายและสำคัญสำหรับครูมาก
ทักษะการอธิบายควรจะได้รับการ
ฝึกหัดและติดตามผลอยู่เสมอว่าช่วยให้ผู้ฟังเข้าใจเรื่องราวที่อธิบายมากน้อยเพียงใด
แล้วหาทางแก้ไขปรับปรุงวิธีการอธิบายให้มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น
ลักษณะการอธิบายที่ดี
1. เวลาที่ใช้ในการอธิบายไม่ควรนานเกินไป
โดยปกติใจความที่สำคัญอาจจะใช้เวลาในการอธิบายเพียง 1 นาที
หรือน้อยกว่านั้น
เวลาที่ใช้ในการอธิบายเรื่องใดเรื่องหนึ่งในแต่ละครั้ง ไม่ควรเกิน 10
นาที เพราะการใช้เวลาที่ยาวนานเกินไป จะทำให้ผู้ฟังขาดความสนใจ
และเกิดการเบื่อหน่าย ซึ่งจะทำให้ยากแก่การทำความเข้าใจและจดจำ
2. ภาษาที่ใช้ควรจะง่ายแก่การเข้าใจ ไม่ต้องแปล รัดกุม
ไม่เยิ่นเย้อ น่าฟัง
3.
สื่อการสอนหรือตัวอย่างที่ใช้ประกอบการอธิบายควรจะมีลักษณะน่าสนใจ
และช่วยให้เข้าใจเรื่องที่อธิบายได้ง่ายขึ้น
4. การอธิบายควรจะให้ครอบคลุมใจความสำคัญได้ครบถ้วน
5.
การอธิบายควรเริ่มจากเรื่องที่เข้าใจง่ายไปหาเรื่องที่เข้าใจยาก
6. ควรใช้ท่าทางประกอบเพื่อให้การอธิบายน่าสนใจ
7.
ควรใช้แนวความคิดหรือการอธิบายของนักเรียนที่ครูให้อธิบายมาเป็นแนวทางในการอธิบายด้วย
เพราะความเข้าใจตามแนวความคิดของนักเรียน
ถ้าได้รับการอธิบายเพิ่มเติมจะช่วยให้เข้าใจดีขึ้น
8. ควรมีการสรุปประเด็นในการอธิบายด้วย
แนวทางในการฝึกทักษะการอธิบาย
เลือกเรื่องใดเรื่องหนึ่ง จากวิชาใดก็ได้
ซึ่งท่านไม่เคยเรียนหรือรู้มาก่อน ค่อนข้างยากที่จะเข้าใจ
และพอเหมาะกับเวลาที่จะทดลองฝึกทักษะการอธิบายได้
เมื่อได้เรื่องแล้วปฏิบัติดังนี้
1. อ่านเรื่องให้ตลอดด้วยความตั้งใจ
2. สรุปใจความที่สำคัญของเรื่องเข้าด้วยกัน
3. นำใจความสำคัญที่สรุปมาทำแผนการสอน
4. ทำบันทึกการสอนแบบจุลภาค
5. ทดลองสอน และประเมินผลการสอน
ข้อควรระลึกถึงในการฝึกทักษะการอธิบาย
1. ต้องเตรียมตัวล่วงหน้าว่าจะอธิบายอย่างไร จึงจะเหมาะสมกับเรื่อง
และทำให้ผู้อื่นเข้าใจในสิ่งที่เราต้องการสื่อความหมายออกไป
2. ความแตกต่างระหว่างกลุ่มหรือบุคคลมีผลต่อการอธิบาย กล่าวคือ
การอธิบายที่ดีหรือเหมาะสม
อาจจะเหมาะกับนักเรียนกลุ่มหนึ่งแต่อาจจะไม่เหมาะกับนักเรียนอีกกลุ่มหนึ่งก็ได้
3. ความพร้อมของครู เช่น ความรู้ในเรื่องที่จะอธิบาย ความสนใจ
และความสามารถของครูจะช่วยให้ครูอธิบายได้ดีขึ้น
4. ใช้สื่อการสอนในการช่วยอธิบายสิ่งต่าง ๆ ตามความเหมาะสม
5. บุคลิกภาพของผู้พูดมีผลต่อการอธิบายอย่างยิ่ง
6. การจะอธิบายสิ่งใด ๆ ก็ตามให้ผู้อื่นฟัง
ให้ลองถามตัวเองถึงเรื่องที่จะอธิบายให้คนอื่นฟังว่า
ถ้าตัวเองเป็นผู้ฟังเรื่องนี้จะเข้าใจมากน้อยเพียงไร
คุณลักษณะที่ประเมิน
1. การอธิบายของครูน่าสนใจ
2. การอธิบายของครูทำให้นักเรียนเข้าใจบทเรียนชัดเจน
3. สามารถอธิบายเนื้อหาที่สำคัญ ๆ ได้ครอบคลุมครบถ้วน
4.
ตัวอย่างหรืออุปกรณ์ที่ใช้ประกอบการอธิบายช่วยให้นักเรียนเข้าใจเรื่องที่อธิบายได้ดีขึ้น
5. ลำดับขั้นตอนในการอธิบายเริ่มจากเรื่องเข้าใจง่ายไปหายาก
6. เสียงและอากัปกิริยาเน้นเสียงหนักเบา สร้างบรรยากาศที่ดี
รวมทั้งสีหน้าและสายตา
ขอบคุณสำหรับการแนะนำเพิ่มเติม ได้รับความรู้เพ่ิมอีกเยอเลยครับ
ข้อมูลทางวิชาการ น่าจะมีการอ้างอิงบ้างค่ะ