ความหลากหลายทางวัฒนธรรมคือความมั่นคงของสังคม
ได้มีโอกาสเรียนรู้เรื่องราวที่แตกต่างกันในเชิงของวัฒนธรรมและความเชื่อของคนที่ได้ชื่อว่า ผู้ด้อยโอกาส ในกลุ่มต่างๆ ที่หลากหลาย ทั้งที่มีวัฒนธรรมความเชื่อร่วมกัน และที่มีความแตกต่างกันออกไป คำตอบเล็ก ๆ ที่ยิ่งใหญ่คำตอบนึงที่ค้นพบ คือ ยิ่งมีความหลากลายทางวัฒนธรรมเท่าใดสังคมก็ยิ่งจะมีความมั่นคงมากขึ้นเท่านั้น
อะไรเป็นสิ่งที่ทำให้กล้ายืนยันเช่นนั้น ... หลายคนอาจจะเคยมีความเชื่อว่า คนต้องคิดเหมือนกัน ทำอะไรเหมือน ๆ กัน จึงจะมีความเข้มแข็งแข็งแรง เหมือนที่เอาคนหลาย ๆ คนที่แข็งแรงมารวมกันแข่งชักเย่อ เพื่อให้ได้ชัยชนะ ว่านั่นคือความมั่นคง ความแข็งแกร่ง แข็งแรง แต่จะมีใครก็คนมองในรายละเอียดว่า แท้จริงแล้ว การชักเย่อ คือการเอาคนที่มีความแตกต่างกันมารวมกันเพื่อทำอะไรบางอย่างร่วมกัน เพื่อสิ่งเดียวกันมากกว่า
อิสรชน เคยบอกว่า หากเปลี่ยนสังคมเป็นแกงหม้อใหญ่ ชุมชนความเชื่อแต่ละชุมชนแต่ละคนนั่นล่ะคือเครื่องเคราของแกงหม้อนี้ บางคน อาจจะดุดันร้อนแรงดั่งพริกเม็ดงาม บางคนอาจจะสุขุมรอบคอบเปรียบได้ดั่งกะทิที่เข้มข้น และที่สำคัญแต่ละอย่างแต่ละชนิด ก็ยังคงเอกลักษณ์ของแต่ละสิ่งไว้ไม่ได้เปลี่ยน แต่เมื่อมาอยู่รวมกัน กลับกลายเป็นสิ่งใหม่ที่ ทรงคุณค่ามหาศาล อิสรชน ยืนยันยืนหยัดในการทรงไว้ซึ่งความแตกต่างกันในการทำงานที่สามารถทำงานสร้างสิ่งที่งดงามและมีประโยชน์แก่สังคมร่วมกันได้ โดยไม่จพเป็นต้องแบ่งแยก หรือ ปรับทุกอย่างให้เหมือนกันไปสียหมด เพราะการกระทำเช่นนั้น คือการทำลายเสน่ห์ของธรรมชาติไปเสียหมด
ความหลากลายทางความคิด ความหลากหลายทางวัฒนธรรม คือความมั่นคงของสังคม ทีสามารถขยายผลไปสู่ความมั่นคงของชาติได้ในที่สุด จึงไม่ควรที่จะจัดระเบียบความคิดหรือวัฒนธรรมให้เป็นไปในทิศทางเดียวกัน แต่สามารถบริหารความหลากหลายนี้ ให้เป็นเอกภาพร่วมกันได้ ที่เรียกว่า เอกภาพบนความหลากหลาย นั่นเอง
ความหลากหลายคือความงามของพิภพ
มาบรรจบกลมกลืนให้สดใส
มากมายสรรพสิ่งกายใจ
หลากเผ่าพันธุ์ร่วมกันได้สันติธรรม
สูงต่ำเตี้ยอ้วนล้วนหลากหลาย
แต่ร่วมใจเป็นหนึ่งไม่ถลำ
ไม่แปลกแยกแต่แตกต่างร่วมกันทำ
พาน้อมนำยอมรับนับว่าดี
ความแตกต่างหลากหลายจึงงามยิ่ง
สรรพสิ่งหลากล้วนทุกถิ่นที่
เรียงร้อยงดงามในชีวี
เป็นวิถีที่มีมาสร้างค่าคน
ชื่นชมแนวคิดที่งามยิ่ง
สรรพสิ่งแตกต่างไม่สับสน
สันติภาพร้อยเรียงนฤดล
หลากหลายล้นคุณค่ากล้างดงาม
อิศรา ประชาไท
15 สิงหา 2008