ไม่ประมาท และไม่ตื่นตูม

วันก่อนได้ดูและอ่านข่าวเรื่องการพยากรณ์ว่าน้ำทะเลจะเริ่มท่วมกรุงเทพและปริมณฑล ในอีก 5 ปีข้างหน้า โดยอาศัยแบบจำลองทางคณิตศาสตร์ช่วยพยากรณ์

ผมฟังแล้วนึกถึงเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นที่บ้านสบป้าด อ.แม่เมาะ เมื่อกว่า 10 ปีที่ผ่านมา หลายท่านคงยังจำได้กับข่าวที่ก๊าซซัลเฟอร์จากโรงไฟฟ้าแม่เมาะ ตกลงไปปกคลุมหมู่บ้าน จนทำให้เกิดความเจ็บป่วยกันไปมากมาย

เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในตอนนั้น สร้าง “ชื่อเสีย” ให้กับ กฟผ. อย่างมาก จำได้ว่าในยุคนั้น เดินทางไปไหน ถ้าใครเขาเห็นมาด้วยรถตู้ กฟผ. เขาก็มักจะถามถึงเรื่องนี้เสมอ ยิ่งถ้ารู้ว่ามาจากแม่เมาะด้วยแล้ว คำถามก็ยิ่งจะลงลึกมากขึ้น

ไม่ใช่ว่าเรื่องที่เกิดขึ้นนั้น กฟผ. ไม่ได้ห่วงว่าก๊าซจะหลุดลอยไปทางไหนก็ช่าง แต่ว่าในตอนที่สร้างโรงไฟฟ้านั้น เราเชื่อ “แบบจำลองทางคณิตศาสตร์” ที่มีผู้เชี่ยวชาญมาศึกษาและสร้างแบบจำลองขึ้น แล้วใช้คอมพิวเตอร์จำลองดูว่าจากแบบจำลองที่สร้างขึ้นนี้ มีโอกาสที่ก๊าซที่ออกจากโรงไฟฟ้าจะลอยไปทางไหนอย่างไร ซึ่งผลจากการศึกษาในตอนนั้นสรุปได้ว่า “เป็นไปได้ยากมากที่ก๊าซจะไปก่อให้เกิดอันตรายกับชุมชนโดยรอบ” ในตอนนั้นจึงได้สร้างโรงไฟฟ้าโดยยังไม่ได้ติดเครื่องดักก๊าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์

แต่พอเกิดเหตุการณ์ที่ว่านี้ขึ้น ผมเลยตีความว่า แบบจำลองทางคณิตศาสตร์เองก็มีข้อจำกัดอยู่กับความรู้ความสามารถของมนุษย์ที่สร้างแบบจำลองนั้นขึ้นมาก โดยหากบริบทต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับเหตุการณ์ที่จะทำนายซึ่งนำมาใช้สร้างแบบจำลองไม่ได้เป็นอย่างที่เกิดจริงในอนาคต หรือไม่ได้นำบริบทที่เกี่ยวข้องมาใส่โดยครบถ้วน แบบจำลองก็มีโอกาสที่จะให้ผลการคาดการณ์ที่คาดเคลื่อนได้มาก และก็เป็นไปได้ยากที่แบบจำลองจะใส่บริบทได้ครบ หรือได้ถูกต้องตามจริงของอนาคต อย่างในกรณีของบ้านสบป้าด ก็เช่นกัน แบบจำลองไม่ได้ใส่บริบทมากพอที่คำนึงถึงลักษณะสภาพความแปรปรวนของอากาศแบบทีเกิดเหตุการณ์ขึ้น

ดังนั้น สิ่งที่ได้จากแบบจำลองทางคณิตศาสตร์ที่จะนำมาทำนายเหตุการณ์ต่าง ๆ ของอนาคต “จะเชื่อถือได้ในระดับหนึ่งถ้าบริบทต่าง ๆ ที่เป็นอยู่ในอนาคตนั้น ตรงตามบริบทที่ใส่ไว้ในแบบจำลอง” ทั้งนี้ ไม่ได้แปลว่าไม่ควรจะเชื่อแบบจำลองเลย แต่ว่าผู้ที่จะนำผลคาดการณ์ไปใช้ ต้องใช้อย่างมีสติ ไม่ประมาทที่จะลืมนึกไปว่า ยังมีโอกาสที่จะมีบริบทที่ไม่ได้คาดคิดเกิดขึ้นเสมอ และก็ต้องไม่ตื่นตูมเกินจำเป็น