ผญา ภาษิตอีสาน สืบฮอยตา..วาฮอยปู่

รวมภาษิตอีสาน

    -ตกฤดูเดือนอ้ายสายลมมาหนาวหน่วง
เดือนนี้ตกว่างช่วงสังโฆเจ้าเพิ่นเข้ากรรม
เฮามาพากันค้ำทำบุญตักบาตร
ปริวาสซ่อยยู้ซูค้ำศาสนา
-ฮอดเดือนสองอย่าวฟ้าวซ้าข้าวใหม่ปลามัน
ให้เฮามาโฮมกันแต่งบุญประทายข้าว
เชิญเจ้ามาโฮมเต้าอย่าพากันขี้ถี่
บุญคุณลานตั้งแต่กี้พากันให้ฮักษา
-ฮอดเดือนสามท้องฟ้าปลอดโปร่งสดใส่
ไปทางใด๋เห็นแต่คนใจบุญซะแซวเป็นคุ้ม
เหลียวเห็นซุมสาวน้อยพากันปั้นข้าวกี่
เฮือนละสี่ห้า ปั้นพอได้เข้าใส่บุญ
พ่องกะบีบข้าวปุ้นตกแต่งอาหาร

มีเทิงหวานและคาวหนุ่มสาวมาโฮมต้อม
-ให้คอยซอมไปทางหน้าเดือนสิมาเป็นเดือนสี่
หลังจากบุญข้าวกี่สิมีบุญพระเวสเจ้าเฮาสิได้แต่งทาน
ขวางเขตบ้านย่านถิ่นดินอีสาน
สุขสำราญเหลือหลายม่วนมิ่งกะเลยต้อน
ตกหว่างตอนคนตั้งใจฟังวอนวี่
ตอนกัณหาชาลีสิพากพ่อแม่แก้วคนสิให้นั่งฟัง
มีเพียงปีละครั้งให้เฮาซ่อยกันสาน
จัดเป็นงานประเพณีให้คนรุ่นหลังฮู้
-ตกฤดูเดือนห้าสายลมบ่มาผ่าน
เห็นแต่ดอกจานบานแย้มเต็มทั่วท่งนา
เดือนนี้บ่ได้ช้าปีใหม่มาเถิง
ให้พากันทำบุญปล่อยปลาลงน้ำ
เต่าสิถามหาบุ้นคนบุญสิมาปล่อย
นกสิงอยง่ายไม้คอยถ้าตั้งแต่ฝน
เดือนนี้ม่วนจ้นๆ คนกะหลั่งมาหลาย
เอาพระทรายมากองก่อเป็นเจดีย์ไว้
-ฮอดเดือนหกเสียงฟ้าไขบอกข่าวทางคน
มีแต่ฝนกับลมส่งเสียงกึกก้อง
สายตามองเห็นแล้วในใจกะให้ม่วน
ส่วนว่าเขียดอีโม้ลำเกี้ยวใส่ผู้สาว
เห็นปลาข่าวปลาซิวปลานิลปลากะเดิด
แล่นหยอกล้อกันเล่นเหลือหลาย
เดือนนี้เหมิดโทษฮ้ายบ่มีเรื่องเลิงหลง
อัศดงดวงอาทิตย์ค่ำลงปลายไม้
เห็นแต่สิใส่เน้นวันเพ็ญสิบห้าค่ำ
วิสาขะเลิศล้ำชาวบ้านบ่อยู่เสย
ไผกะยิ้มเป้ยๆลงวัดเวียนเทียน
ได้เวียนมาเถิงนพคุณคลองเค้า
-เดือนเจ็ดเผ่าความฮ้ายอันตรายบ่มาผ่าน
นิมนต์พระขึ้นบ้านเล็งเป้าเข้าสู่ธรรม
บุญสิมาซ่อยค้ำซูส่งราศรี
บารมีผลทานสิไล่มารเลยพ้น
ตั้งแต่คนเฮาได้เคยได้ยินแต่ปางก่อน
บุญชำระสละความเดือดฮ้อนเมืองบ้านสิซุมเย็น
จันทร์เพ็ญแจ้งทอแสงใสสง่า
-เดือนแปดมาฮอดแล้วสิแววขึ้นลึ่นหลัง
เดือนนี้สงฆ์เพิ่นยั้งเข้าอยู่จำพรรษา
ภาวนาอบรมข่มใจสุแลงเช้า
เฮามาพากันเข้าทำบุญพร้อมพร่ำ
ถวายผ้าอาบน้ำให้ยาท่านเพิ่นใช้สอย
เดือนแปดคล้อยเห็นลมทั่งใบเสียว
เหลืยวเห็นฝูงปลาขาวแล่นมาโฮมต้อม
กบเพิ่นนอนคอยถ้าฝนลงมาสิได้ม่วน
ลงเล่นน้ำโซะซะซัวแซว
-เดือนเก้ามาฮอดแล้วบ้านป่าขาดอน
เห็นนกเขางอยคอนส่งเสียงหาซู้
เถิงฤดูเดือนเก้าอีสานเฮาท้องถิ่น
เคยได้ยินประดับดินทานฮอดทอดถวาย
พ้นจากมารหยาบฮ้ายพากันอยู่เป็นสุข
โพยภัยทุกข์อย่าผ่านผายมาใกล้
มีแต่สดใสจ้นๆคนจนแสนม่วน
ต่างกะชวนพี่น้องลงโต้งแต่งทาน
ขวางเขตบ้านย้านป่านาหวาย
-เถิงเดือนสิบสิก่นมันมาต้ม
พ่องกะงมกอข้าวหาเทากำลังอ่อน
พ่องกะคนต่าน้อยลงห้วยฮ่องนา
เดือนนี้บ่ได้ช้าพากันแต่งทานถง
ข้าวสากลงไปวัดให้หมู่สังโฆเจ้า
มีลาบเทาพร้อมหมกดักแด้ของดีคั่วกุดกี่
ซุบบักมี้กะมาพร้อมพร่ำกัน
 -เดือนสิบเอ็ดว่านั้นหัวลมอ่วยโซยหนาวสาแล้ว
ยามผู้สาวสิขาลายผู้ชายสิขาเกลี้ยง
ได้ยินเสียงลมต้องปลายสำสาอยู่เวิ่นๆ
หมาจอกเอิ้นสั่งซู้กะปูหม่นเข้าฝั่งหนอง
นกแจนแวนออกฮ้องหาคู่ผสมพันธ์
ความบักเทิกตกมันแล่ต่ำแต่ต่อพร้าว
ฝูงปลาขาวลงโฮมต้อนผู้สาวนอนขึ้ค้านตื่น
ปลาดุกบื่นค่อนสิแจ้งหันหน้าเข้าใส่หลุม
ฟังเสียงฟ้าฮ้องตุ้มเอิ้นสั่งฤดูฝน
ฝูงหมู่คนลงเลาะไฮ่นาปลาข่อน
เดิกออนซอนจันทร์ใสแจ้งทอแสงใสสง่า
ออกพรรษาห่อข้าวต้มลมล่อแต่หมู่ปลา
บัดนี้แล้ววัดสิเป็นกำพร้าบ่มีพระสิมานอน

มาออนซอนแต่ทายกไล่แต่งัวเข้ามาเลี้ยง
ได้ยินเสียงกลองโย้นวันเพ็ญสิบห้าค่ำ
พระสิลาแม่ออกค้ำไตรมาสสิสั่งลา

-เหลียวขึ้นเบิ่งท้องฟ้าเห็นแต่ว่าวเดือนสิบสอง
ลมคะนองโชยพัดงายงมกะเลยมั่น
พอสมควรหาผ้ากฐินทานมาทอด
ตลอดเดือนหนึ่งพุ้นหาได้ดั่งประสงค์

[ยุทธนา นาสุรินทร์]

สวัสดีครับ ผมขอทราบความหมายของ ผญา ภาษิต บทนี้ด้วยครับ

อย่านอนหงายเล่นดาบ อย่าคาบนมเมีย อย่าเลียคมมีด