ตาม้า ตาเรือ: พื้นที่ของอำนาจที่ซ้อนกันเป็นชั้นๆ


ม้ากับเรือนั้น "สูงกว่าเบี้ย แต่เตี้ยกว่าขุน" เทียบได้กับผู้มีอำนาจในเชิงปฏิบัติการอย่างแท้จริง...

"จะทำอะไรให้ดูตาม้า ตาเรือ ไว้ก่อนนะ"

เพิ่งแวบคิดได้เมื่อเช้านี้ว่า คำกล่าวข้างต้นนับว่ามีความหมายลึกซึ้งทีเดียวครับ เมื่อนำเอามาคิดในบริบทของการทำงานสาธารณสุขชุมชน

หากเทียบพื้นที่แห่งอำนาจกับกระดานหมากรุก...การที่งานของเราจะก้าวเข้าไปสู่ขอบเขตแห่งอำนาจ หรือพื้นที่ของคนอื่น (ไม่ว่าจะเป็นพื้นที่ทางกายภาพ หรือพื้นที่ในความหมายของการก้าวก่ายงาน หรือก้าวก่ายขอบเขตอำนาจ) อาจนำไปสู่การประทะ หรือความขัดแย้งที่ไม่จำเป็นต้องให้เกิด

"ตาม้า กับตาเรือ" ทำให้ไพล่คิดไปถึง พื้นที่แห่งอำนาจที่ซ้อนกันเป็นชั้นๆ คิดถึงเรื่อง "ผู้มีส่วนได้ ส่วนเสีย (stake holders)" เรื่องมิจฉาทิฎฐิข้อที่ว่าชุมชนไม่ใช่องค์กรเดี่ยว และ เรื่องของอำนาจ

ตำแหน่งทางกฎหมายคือ อำนาจ

เงิน คือ อำนาจ

เส้นสาย (โอกาสที่จะเข้าถึง สองข้อข้างต้น) คือ อำนาจ

กำลัง เสียงดัง กล้ามใหญ่ คือ อำนาจ

ข้อมูล ความรู้ คือ อำนาจ

ความดีที่ทำสะสมมา คือ อำนาจ (หรือที่เรียกว่า บารมีในความหมายดั้งเดิมเช่น "บำเพ็ญบารมี")

ทำไมต้องเป็น "ม้า" กับ "เรือ"

เพราะ ม้ากับเรือนั้น "สูงกว่าเบี้ย แต่เตี้ยกว่าขุน" เทียบได้กับผู้มีอำนาจในเชิงปฏิบัติการอย่างแท้จริง...แม้จะไม่ใช่ผู้นำหรือผู้มีอำนาจสูงสุด แต่เป็นผู้ที่เคลื่อนไหวไปทั่วพื้นที่ เป็นด่านหน้า ที่สามารถเข้าถึงได้ง่าย อาจกล่าวได้ว่าเป็นเครื่องมือที่สำคัญที่สุดของขุน ในการครองพื้นที่

ในพื้นที่การทำงานของเราจึงได้พบเห็น "ม้า" กับ "เรือ" อยู่เสมอๆ ขึ้นกับว่า เราพบ ม้า กับเรือ ที่ครองอำนาจในลักษณะไหน

ถ้านักสาธารณสุข ซึ่งมักจะมีอำนาจเล็กๆ ในด้านกฎหมาย และมีภาพของการมีอำนาจความรู้ ไปล่วงล้ำตาม้า ตาเรือ ที่มีอำนาจในแง่มุมเดียวกัน...ก็ยังพอคุยกันได้

ที่น่าหนักใจก็คือเราไปทำงานแบบ ไม่ดูตาม้า และตาเรือ ของม้ากับเรือประเภทที่มีอำนาจเงิน อำนาจเส้นสาย และกล้ามใหญ่เสียงดัง ก็คงจะลำบากหน่อย

ดังนั้นงานสร้างเสริมสุขภาพ ประเภทที่จะทะลุจากเรื่องการให้บริการทางคลินิก ซึ่งเป็น พื้นที่ของนักสาธารณสุขเรา ไปสู่ตาม้า ตาเรืออื่นๆ อย่างเช่นการจัดการสิ่งแวดล้อมให้เอื้อต่อสุขภาพ, ประเด็นการบริโภคยาสูบ เหล้า, หรือประเด็นที่คุ้นเคยอย่างเรื่องขนมเด็ก จึงต้อง "ดูตาม้า ตาเรือ"ให้ดีก่อนจริงๆ ครับ ถ้าดูแต่ปัจจัยเสี่ยง ไม่ดูตาม้าตาเรือ ก็อาจจะเจ๊งเอาได้ง่ายๆ

อย่างไรก็ตาม ยอดนักสร้างเสริมสุขภาพเขาสามารถเปลี่ยน ม้า กับเรือ ให้มาเป็นผู้เล่นของขุนฝ่ายเดียวกัน เมื่อทำงานได้ถึงขั้นนั้น การดูตาม้าตาเรือก็ไม่จำเป็นอีกต่อไป (ถ้าไม่มีม้ากับเรือใหม่เกิดขึ้นอีก)  

หมายเลขบันทึก: 178798เขียนเมื่อ 26 เมษายน 2008 11:59 น. ()แก้ไขเมื่อ 11 กุมภาพันธ์ 2012 23:45 น. ()สัญญาอนุญาต: จำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (1)

เพิ่งรู้นะเนี่ยะ ตาม้าตาเรือเป็นแบบนี้นี่เอง!

พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท