งานทันตกรรมชุมชนเกี่ยวข้องกับปรากฎการณ์สองอย่าง คือ ปรากฎการณ์ธรรมชาติ กับปรากฏการณ์ทางสังคม.

ปรากฎการณ์ธรรมชาตินั้น อธิบายได้ด้วยกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ ทำซ้ำได้ มีความน่าจะเป็นสูงที่จะเกิดปรากฎการณ์นั้นๆ ภายใต้ปัจจัยที่กำหนด เช่น ถ้าฟันจะผุได้ ต้องมีแบคทีเรีย มีน้ำตาล มีฟัน และมีโอกาสที่จะทำให้ทั้งสามอย่างทำปฏิกริยากันและกัน หรือ plaque สัมพันธ์กับโรคปริทันต์. ปรากฎ-การณ์ทางธรรมชาติ ใช้เครื่องมือทางสถิติเพื่ออธิบาย ความน่าจะเป็นของปรากฎการณ์นั้นๆ คำที่เรามักจะได้ยินก็คือ "มีความเสี่ยงที่จะเกิดโรคมากกว่า...." หรือ "มีโอกาสมากกว่า...เท่า ที่จะเกิดโรค"

ปรากฎการณ์ทางสังคม มีเงื่อนไขและโครงสร้างทางสังคมในการเอื้อให้มันเกิดขึ้น. มักจะเกี่ยวข้องการใช้อำนาจในสังคมนั้น สัมพันธ์กับบริบท หรือสภาพแวดล้อมในสังคม เชื่อมโยงกับอารมณ์และความรู้สึกของคน ซึ่งมักจะเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ.

ลองยกตัวอย่างเรื่องการสูบบุหรี่กับโรคปริทันต์

บุหรี่เพิ่มความเสี่ยงของการเกิดโรคปริทันต์...เป็นปรากฎการณ์ธรรมชาติ การศึกษาเพื่อดูปฏิกริยาของสารเคมีในบุหรี่และไอความร้อน ต่อการทำลายเนื้อเยื่อในช่องปาก

การสูบบุหรี่...เป็นปรากฎการณ์ทางสังคม เพราะมันเชื่อมโยงกับอิทธิพลของกลุ่มเพื่อน เกี่ยวข้องกับการดื่มสุรา สัมพันธ์กับความเข้มแข็งของครอบครัว การศึกษา หรือแม้กระทั่งราคาบุหรี่ซึ่งผูกไว้กับภาษีที่รัฐเรียกเก็บ

ความสับสนปนเป ที่ได้พบเห็นก็คือ เราเข้าใจว่า ปรากฎการณ์ทางสังคม สามารถจัดการได้ในแบบเดียวกับปรากฎการณ์ทางธรรมชาติ กล่าวคือ จัดการแบบตรงไปตรงมาโดยใส่"กิจกรรมบางอย่าง"เข้าไป แล้วคาดหวังว่ามันจะไปจัดการกับตัวแปรต่างๆ เหมือนๆ กับการเกิดปฏิกริยาในปรากฎการณ์ทางธรรมชาติ ที่โชคร้ายก็คือ "กิจกรรมบางอย่าง" ที่เราทำเป็น เอาไปเอามา มันมีอยู่อย่างเดียว คือ "การให้ความรู้"

เราเลยลงเอยด้วยการจัดการกับปรากฎการณ์ทางสังคม ด้วยการให้ความรู้ แล้วคาดหวังว่า มันจะเกิดผลแบบปรากฎการณ์ธรรมชาติ คือ ไปทำปฏิกริยาให้คนเกิดการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม

ทฤษฏีการสร้างเสริมสุขภาพในหลักสูตรของเรา เสนอแนวทางการศึกษาและจัดการกับปรากฎการณ์ทางสังคมไว้หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็น OTTAWA Charter หรือ PRECEDE-PROCEED Model

แต่ฐานคิดที่เราต้องมั่นคงคือเข้าใจปรากฎการณ์ธรรมชาติ และแยกมันออกจากปรากฎการณ์ทางสังคม เข้าใจว่ามันไม่เหมือนกันทั้งในวิธีการศึกษาและวิธีการจัดการครับ

ความเห็น (3)

มัทนา

เขียนเมื่อ 17 มีนาคม 2008 07:31 น. ()

มีนักวิทยาศาสตร์อีกหลายกลุ่มที่เชื่อว่าแม้แต่ ปรากฎการณ์ธรรมชาติก็ไม่สามารถศึกษาได้ ด้วยกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ แบบการทดลองทำซ้ำได้ หรือการจัดการแบบตรงไปตรงมา (reductionism)

เช่น การศึกษาระบบภูมิคุ้มกันของคนหรือภัยธรรมชาติ

นักวิทยาศาสตร์กลุ่มนี้จะใช้ non-linear equation มองปรากฎการณ์เป็นระบบ แต่เค้าก็ยังมองว่า ความจริงเป็นสิ่งที่รู้ได้กำหนดได้แน่ (deterministic reality หรือ นิยัตินิยม) เพียงแต่ต้องใช้ทฏษฎี Chaos มาเป็นกรอบ

ในขณะที่มีนักวิทยาศาสตร์อีกกลุ่มหนึ่งที่คิดว่าปรากฎการณ์ บางอย่าง เป็นระบบเหมือนกันเพียงแต่ไม่มีทางคาดเดาได้แน่นอน (stochastic process, non-deterministic) เช่น หมอให้ยาตัวเดียวกันกับคนไข้ที่ป่วยเป็นโรคเดียวกัน แต่คนไข้บางคนหาย บางคนไม่หาย

ทั้ง 2 กลุ่มนี้ไม่เชื่อใน linear causation และ reductionism อีกทั้ง จัดการแบบตรงไปตรงมา

------------------------------------------------

นักศึกษาจะสับสนเพิ่มไหมนี่ แฮะๆ

เอาเป็นว่า ขอเสนอให้ทุกคน (รวมทั้งตัวมัทเอง)เตืิอนตัวเองทุกครั้งก่อนจะแบ่งอะไรเป็นแค่ 2 ค่าย 2 ด้าน (dichotomy)

คนเรามักจะเผลอมองอะไรแยกเป็นแค่ 2 กลุ่มชัดเจน

สรุปว่าทั้ง ปรากฎการณ์ธรรมชาติ และ ปรากฎการณ์ทางสังคมก็มีหลายแบบ

• บางอย่าง กำหนดได้แบบตรงไปตรงมาก เช่น แรงดึงดูด
  
• บางอย่าง กำหนดได้แต่ต้องมองให้เป็นระบบ (ปรากฎการณ์ส่วนมากเป็นแบบนี้?)
  
• บางอย่าง กำหนดไม่ได้แน่นอน เช่น Haematopoiesis หรือ การตัดสินใจซื้อหรือใช้ประกัน (insurance)

ดังนั้นวิธีการศึกษาและวิธีการจัดการก็จะต่างกันไปดังที่อ.สุธีเขียนไว้

 

 

สุธี

เขียนเมื่อ 17 มีนาคม 2008 13:05 น. ()

ขอบคุณ อ.มัทนาที่ขยายความเพิ่มครับ

รู้สึกว่าช่วงนี้ตัวพี่เองเขียนอะไรไม่มีหลักการอ้างอิงเอาเสียเลย

ได้มัทนามาช่วยไว้ ขอบคุณหลายๆ

มัทนา

เขียนเมื่อ 18 มีนาคม 2008 18:23 น. ()

ที่ขยายความไว้ก็ไม่ใช่ว่าจะถูกเสมอและตลอดไปนะ

นี่แหละค่ะความรู้

มัทชอบลักษณะการเขียนบันทึกของพี่สุธีเพราะเนื้อหามาจากการวิเคราะห์/สังเคราะห์แท้ๆของตนเอง

อย่างเรื่อง การทำงานอย่าง comfortable นี่ทำให้เห็นเลยว่า  เวลาเข้าใจเองจากแก่นดีกว่าเข้าใจจาก dictionary  หรือคนอื่นบอกต่อมามันลีกซึ้งกว่าแค่ไหน

ยิ่งการเปรียบเทียบหลักการต่างๆกับพุทธศาสนายิ่งน่าอ่าน

การหาหลักการอ้างอิงสิ่งที่คนอื่นคิดมาแล้วมัทว่ามันดีแค่เป็น ตัวจุดฉนวน เป็น building block หรือ เป็นตัว confirm ความคิดของเรามากกว่า มัทเชียร์ให้อ.พี่สุธีเขียนสไตล์เดิมต่อไปด้วย น้องๆจะได้ได้ประโยชน์จากประสบการณ์และวิธี "คิด" ของพี่ต่อไป