ประวัติศาสตร์ชุมชนนะอยู่ใกล้แค่นี้เอง

BAR ก่อนวันลงทำงานในชุมชน คือ การบริหารความเสี่ยงรูปแบบหนึ่งที่ผู้ทำงานในชุมชนพึงกระทำ

บันทึกนี้ เป็นเรื่องราวของ AAR  ประสบการณ์การบริหารการทำงานบริการสุขภาพในชุมชนในช่วงหนึ่งของเดือนมีนาคม กุมภาพันธ์ 2551

เมื่อน้องๆของฉันผ่านการเรียนภาคทฤษฎี การใช้น้ำส้มสายชูป้ายปากมดลูกเพื่อตรวจหาร่องรอยโรคของปากมดลูก ตามแผนงานบริการที่บรรจุไว้ปี 2551  น้องๆของฉันก็ฟิตจัด เร่งมือลงทำงานบริการในชุมชน  ยิ่งการลงไปให้บริการได้รับความนิยมมากเท่าไร  ก็ยิ่งลุยงานกัน ใครเชิญชวนมาให้ไปจัดบริการก็ตอบรับหมด จนมาถึงวันหนึ่ง ซึ่งเป็นที่มาของการทำ AAR ที่มาบันทึกไว้นี้

 

วันหนึ่งของกลางเดือนมีนาคม กุมภาพันธ์ 2551  เวลาบ่าย 2 โมง  กรี๊ง......กริ๊ง..........กริ๊ง............เสียงโทรศัพท์มือถือของฉันดังขึ้น  เสียงที่ส่งผ่านมาตามสายเป็นเสียงของคุณหนุ่ม ข้าราชการหนุ่มใหญ่ระดับหัวหน้ากองของเทศบาลเมืองกระบี่ที่คุ้นเคยกัน

 

ฉัน  "สวัสดีค่ะ คุณหนุ่ม ไม่ได้คุยกันซะนาน งานยุ่งไหมค่ะ"

 

คุณหนุ่ม  "หมอครับ ตอนนี้ผมลงมาที่ชุมชน.....  คนที่ชุมชนโทรไปบอกให้ผมลงมา..........มีเรื่องราวของลูกน้องหมอจะบอกครับ..........การจัดบริการใกล้บ้านใกล้ใจที่มาทำในชุมชน.........ดูเหมือนจะสร้างความแตกแยกให้ชุมชน........วันนี้มีปัญหาว่าจะมาใช้สถานที่ของชุมชนโดยชุมชนไม่ได้รับรู้....ผมได้พูดคุยกับพยาบาลที่มาที่ชุมชนวันนี้...คุยกับเขาว่า ไม่สมควรที่ลงมาใช้สถานที่ในชุมชนโดยไม่มีการบอกกล่าว....แล้วผมรู้สึกไม่ดี......ผมจึงบอกเขาว่า......ผมจะโทรมารายงานหมอด้วยครับ....แล้วเขาก็ให้โทรมาครับ"

 

ฉัน  "อ้าว.....เหรอค่ะ......หมอเห็นด้วยค่ะว่าที่น้องลงไปใช้สถานที่ของชุมชนโดยไม่บอกชุมชนให้รับรู้นั้นทำไม่ถูก......หมอขอโทษแทนน้องๆด้วยนะค่ะ.......ค่ะ.......ค่ะ.......ค่ะ........ขอบคุณค่ะ"   ( ค่ะหลายคำนั้น หมายถึงมีเรื่องอีกยืดยาวที่ชายหนุ่มบอกกล่าว และมีการแลกเปลี่ยนกับฉัน ก่อนที่จะฉันจะยุติคำสนทนาลงด้วยคำกล่าวขอบคุณ)

 

แล้วหลังเลิกงาน ฉันก็ไปคลินิกตามปกติ ในระหว่างเวลาว่างจากคนไข้ที่คลินิก ฉันอดนึกไปถึงเรื่องราวของตอนกลางวันไม่ได้  ด้วยความสะกิดใจ ฉันจึงโทรศัพท์ไปถึงน้องหัวหน้างาน PCU ขอให้พาฉันไปบ้านประธานชุมชนในค่ำคืนของวันนั้น   ด้วยฉันสะกิดใจว่า อาจจะมีเบื้องหลังบางอย่างที่ฉันควรจะรู้ให้เร็วก่อนถึงวันรุ่งขึ้นที่น้องๆของฉันจะออกไปให้บริการจริง  

เวลาทุ่มตรงคือเวลานัดหมาย  ผู้ที่ลงไปยังชุมชนมีด้วยกัน 3 คน คือ ฉัน น้องอี่ หัวหน้าพยาบาล PCU และ น้องสาว พยาบาลวิชาชีพใน PCU ร.พ.กระบี่   

 

เนื่องจากเราไม่เคยรู้จักกัน   ประธานชุมชนดูงุนงงที่จู่ๆฉันแวะไปขอพบยามค่ำคืน   ฉันจึงให้ข้อมูลว่า ฉันมาเพื่อจะขอโทษที่ดูเหมือนจะมีเหตุการณ์ที่ไม่เหมาะสมนักเกิดขึ้นในชุมชนของเขา  เหตุที่มาหาเพราะร้อนใจ อยากจะได้ข้อมูลว่า น้องๆฉันมาทำอะไรไว้บ้างที่เป็นการล่วงเกินเขา  เราได้พูดคุยกันอยู่ราว 2 ชั่วโมง 

 

หลังจากพูดคุยกับประธานชุมชนแล้ว ฉันกับน้องๆก็ย้ายที่ไปขอคุยกับผู้ที่อยู่ร่วมในเหตุการณ์ในช่วงกลางวันของวันนี้ เพื่อขอรับทราบความคิดเห็น  เราย้ายไปที่บ้านคุณลุงท่านหนึ่ง ซึ่งเป็นผู้ที่ประธานชุมชนเอ่ยเล่าถึงว่า มีจิตอาสาในการช่วยดูแลทรัพย์สินส่วนกลางของชุมชน คือ ที่ทำการชุมชน โดยไม่รู้เหนื่อย ทั้งๆที่ไม่มีค่าตอบแทน  

 

คุณลุงท่านนี้เป็นอดีตครูที่เกษียนราชการแล้ว   โชคดีที่บ้านคุณลุงยังไม่ปิด เพราะเป็นร้านค้าเล็กๆในชุมชน   เมื่อเราไปถึง ภรรยาเป็นคนรับหน้าเรา  เราจึงแนะนำตัวเองและเนื่องจากเป็นร้านค้า  เราจึงถามเรื่องราวที่เกิดขึ้นในวันนี้ว่า มีอะไรเกิดขึ้นกับพยาบาลของเรา เธอบอกว่า เธอได้ยินคำพูดบางอย่างที่ดูเหมือนพูดกับพยาบาลว่า  "นี่ถ้าเป็นผู้ชายพูด น่าจะมีเรื่องพูดกันยาว"  แต่จะเป็นเรื่องของอะไรนั้นไม่รู้   บังเอิญมีคนที่แวะมาซื้อของได้ยินเรื่องที่กำลังสนทนา  เธอคนหลังก็บอกเช่นกันว่า ได้ยินอย่างนั้นเหมือนกัน แต่ไม่รู้ว่ามีอะไรเกิดขึ้นมาก่อนหน้านั้น   แล้วภรรยาก็เชิญคุณลุงให้มาคุยกับเราด้วยการบอกคุณลุงว่า "หมอมาธุระด้วย ออกมาคุยด้วยหน่อย" 

 

เราแนะนำตัวเองให้คุณลุงทราบว่า เรามาจากร.พ. และทราบว่ามีเรื่องราวที่ชวนไม่สบายใจเกิดขึ้นในชุมชนเกี่ยวกับการใช้สถานที่ในชุมชน และเราไปคุยกับประธานชุมชนมาแล้วทราบว่า คุณลุงเป็นจิตอาสาที่ดูแลอยู่ เราจึงมาเพื่อขอคำแนะนำจากคุณลุงว่า  มีอะไรบ้างไหมที่เราได้ล่วงเกินไปแล้วต้องการให้เราปรับปรุง  เราได้คุยกันอยู่จนกระทั่งเกือบ 5 ทุ่ม จึงขอตัวแยกย้ายกันลาจาก 

 

สรุปว่าในค่ำคืนนั้น เราใช้เวลาอยู่ในชุมชนนานถึง 5 ชั่วโมง เป็น 5 ชั่วโมงที่ทำให้ฉันได้อะไรเกินความคาดหวังอยู่หลายเรื่องในมุมของเครื่องมือ 7 ชิ้นของคุณหมอโกมาตร  ซึ่งจะขอเล่าต่อไปในบันทึกอื่น 

 

สิ่งที่จะค้นหาจากการลงชุมชน

• มีเบื้องหลังที่ทำให้เกิดเหตุการณ์ในวันนี้จากเรื่องของชุมชนเอง?
• ผู้ใหญ่ในชุมชนไม่พึงพอใจต่อการปฏิบัติตัวของพยาบาลของฉัน?
• คนในชุมชนมีความเข้าใจบทบาทของพยาบาลที่ลงไปให้บริการและบทบาทของร.พ.?

 

AAR  หลังลงไปในชุมชน

สิ่งที่ได้ตามคาดหวัง

• ความสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มทุนทางสังคมหลายกลุ่มในชุมชนนี้ไม่ราบรื่น  เหตุการณ์ในวันนี้เป็นเรื่องที่เกิดขึ้นจากการมีสัมพันธ์ที่ไม่ราบรื่นนี้
• ผู้ใหญ่ในชุมชนไม่พึงพอใจต่อการปฏิบัติตัวของพยาบาลของฉันตรงที่ ไม่ให้เกียรติบอกกล่าวก่อนลงไปทำงาน ซึ่งเป็นมารยาทที่ขาดเสียไม่ได้ในการทำงานชุมชนในพื้นที่ ถึงแม้จะเป็นการลงไปปฏิบัติหน้าที่ในงานที่ราชการมอบหมาย  หากเปรียบเทียบแล้วชุมชนก็เหมือนหมู่บ้าน  ในเมื่อกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน คือ ผู้ใหญ่ที่ต้องไปแวะเวียนทำความรู้จัก  แนะนำตัว หรือ บอกให้รับรู้การลงไปทำอะไรในหมู่บ้าน   การกระทำกับประธานชุมชนในเขตเทศบาลก็ควรจะเหมือนกัน  ตามธรรมเนียมไทย "ไปลา-มาไหว้" 
• ผู้คนส่วนหนึ่งในชุมชนเข้าใจบทบาทของร.พ.และไว้ใจในการลงมาทำงานในชุมชนของพยาบาลร.พ

 

สิ่งที่เกินความคาดหวัง

• งานสาธารณสุขเป็นงานที่ให้คุณ  การได้เราไปทำอะไรให้มีแต่ได้กับได้  ผู้ใหญ่ในชุมชนช่วยทำให้มองเห็นมุมว่าด้วยเหตุนี้ เราจะถูกดึงไปเป็นเครื่องมือ  จะทำให้เป็นเรื่อง  จึงมีคำแนะนำด้วยความปรารถนาดีว่า   เมื่อจะลงไปทำงานในชุมชน ควรดูทิศทางลมให้ดีก่อน ไม่ใช่อยากทำงานแล้วผลีผลามทำเลย 
• ได้รับรู้ว่า เรื่องราวที่เกิดขึ้น มีเบื้องหลังเกี่ยวข้องไปถึง การเลือกตั้งสท. ในเดือนมีค.นี้ และ การเลือกตั้งประธานชุมชนใน 3 เดือนข้างหน้าเกี่ยวข้องอยู่ด้วย
• ได้รับรู้ว่า การที่กลุ่มทุนทางสังคมมีความสัมพันธ์ไม่ราบรื่นในระดับรุนแรงนั้น เป็นเพราะมีเรื่องการไขว่คว้าอำนาจทางการเมืองเข้ามาข้องเกี่ยว

 

สิ่งที่จะปรับปรุงหากมีโอกาส

• การประเมินการใช้เวลากับผู้ใหญ่ในชุมชนให้เหมาะสม เพราะวันนั้นฉันทำให้ประธานชุมชนที่น่านับถือ อดข้าวเย็น ทั้งๆที่เป็นการพบกันครั้งแรก

 

ความดีที่ได้สัมผัสและประทับใจ

• "พยาบาลและร.พ. ใจบริสุทธิ์  อยากทำอะไรให้คนไข้ตามหน้าที่  แต่ว่าทางนี้เขามีอะไรอยู่  เวลาลงมาทำงานไม่รู้หรอกว่า ใครอยู่ข้างใคร  จึงควรระวัง"

 

• "วันนี้ คุณหนุ่มลงมือซ่อมท่อประปาที่มีปัญหาทำให้ห้องน้ำที่ทำการชุมชนไม่มีน้ำใช้ให้ด้วยตัวเอง"

 

• "ลุงเห็นว่า ไม่มีใครเข้าไปทำให้ที่ทำการสะอาด  ขายหน้าใครๆเวลามาเยี่ยมชุมชน บ้านที่เราอยู่ก็ไม่ไกลที่ทำการ ก็เลยเข้าไปเก็บกวาดให้   พอเห็นมันสะอาดแล้วก็สบายใจ เวลาใครไปใครมา"

 

• "เวลาไปดูแลให้ มีของหายจะมาให้ลุงชดใช้ ลุงเลยบอกว่า ถ้าจะให้ลุงชดใช้ ก็ให้แบ่งรายได้กองทุนมาให้ลุง 30 เปอร์เซ็นต์ ลุงจะได้เอามาไว้จ่ายเวลาของหาย  พูดไปแบบนี้แล้ว เขาก็เลยเงียบ"

 

• "เดิมลุงจะเป็นคนถือกุญแจเปิดที่ทำการชุมชน  เวลามีคนเข้าไปใช้ก็มาบอกให้ลุงไปเปิด ก็ไปเปิดให้  หมอเอ้อ! รู้ไหมเวลามันเลิกใช้ แลไม่ได้เลย พล่านหมด ลุงนั่นแหละเข้าไปเก็บกวาด  ตอนหลังมีหลายหนเป็นแบบนี้ ประธานเลยบอกลุงว่า ทำกุญแจเป็น 2 ดอกนะ ลุงเก็บไว้ดอกหนึ่ง ประธานเก็บไว้ดอกหนึ่ง ถ้าใครจะใช้ที่ทำการให้ไปบอกประธาน แกจะมาไขให้เอง"

 

•  " วันนี้ที่มีเรื่อง เพราะน้อง....ผู้ที่ไปเชิญพยาบาลมาให้บริการ พูดว่า  ที่ทำการชุมชนเป็นที่สาธารณะ ใครจะเข้าไปใช้ก็ได้  ผมจึงท้วงว่า พูดอย่างนั้นไม่ได้ เพราะที่มาของที่ทำการใช้เงินหลวงสร้าง ของทุกชิ้นก็เงินหลวงให้มา ก็ต้องดูแลให้ดี   ที่ผมว่าเอา เพราะวันก่อนมีการใช้ชุมชนทำอะไรไม่รู้ ก็ไปเรียกลุงมาใช้ ใช้ลุงว่า ห้องน้ำไม่มีน้ำใช้ ให้ไปตักน้ำให้ที  ลุงไปตักน้ำมาให้  แล้วลุงก็มาบอกผมว่า ใช้ลุงยังกับเป็นภารโรง......."    

 

บันทึกเรื่องนี้ เขียนขึ้นเพื่อพยาบาลที่ลงทำงานในชุมชน เพื่อเตือนให้สนใจประวัติศาสตร์ชุมชน และอยากบอกว่า  

 

"หากประวัติศาสตร์ เป็นเรื่องของอดีต   สังคมที่ผันผ่านไปทุกวี่วันและความผันผวนต่างๆในสังคมของยุคปัจจุบันก็หมายรวมเป็นประวัติศาสตร์ชุมชนด้วย  เพราะในวิถีแห่งพุทธ อดีต หมายถึง เรื่องราวที่ผ่านพ้นมาแล้ว"

 

24  กุมภาพันธ์ 2551

[tiya]

• มาให้กำลังใจ คุณหมอเจ๊ และคณะนะคะ
• การเมือง เป็นเรื่องปวดหัว (ทำไมต้องเข้าไปเกี่ยวข้องแทบทุกเรื่อง  )
• ชื่นชม ในความพยายาม ความอดทน ขอ ให้กำลังใจ   เข้มแข็ง และ สู้ สู้นะคะ

[กวิน]

แวะมาอ่านครับ

[ขจิต ฝอยทอง]

• มาให้กำลังใจคุณหมอ
• การทำงานกับชุมชนผู้ที่จะเข้าไปทำงานต้องรู้ข้อมูลในทุกๆๆด้านของชุมชนก่อน
• นอกจากนี้คนที่เข้าไปทำงานในชุมชนต้องอ่อนน้อม ให้ความเคารพบุคคลต่างๆในชุมชน
• เหมือนกับเป็นญาติ
• เท่าที่มีประสบการถ้าเราเคารพเขาเขาก็เคารพเรา อย่าให้คนของเราทำตัวเป็นนาย คนในชุมชน
• ดีใจที่คุณหมอสรุปประเด้นดีๆๆให้อ่าน
• เอาใจช่วยคุณหมออย่างเต็มที่
• มีอะไรพอช่วยได้บอกนะครับ

[BM.chaiwut]

หมอเจ๊

 

• เข้ามาดูว่าเรื่องอะไร...

ดูๆ ไปก็รู้ว่าห่างไกลจากความเป็นอยู่ส่วนตัว... แต่ระลึกถึงเรื่องที่เด็กวัดวัยรุ่นเคยเล่าให้ฟังนานมากแล้ว ซึ่งอาจเป็นข้อคิดบางอย่างได้บ้าง...

เด็กวัดเล่าว่า มีน้องชายเล็กๆ ต่างพ่ออีกหนึ่งคน น้องชายของเขาอายุราวสองขวบ กำลังซนสุดๆ...วันก่อนเค้ากลับบ้าน ก็มีคณะพยาบาลสาวสวยมาเยี่ยมที่บ้าน... เค้าจึงจ้างน้องชายคนเล็กนี้ 5 บาท ให้ไปเปิดกระโปงพยาบาลที่นั่งคุยกับคนอื่นๆ ภายในบ้าน...

ปรากฎว่า่ สำเร็จ ... และหลังจากวันนั้นมา พยาบาลสาวคนนี้ ก็ไม่เคยโผล่ไปยังหมู่บ้านอีกเลย... 

• ไม่รู้ว่าขำหรือตาหลกโหดหรือไม่ ?

แต่อ้างอิงได้ว่า เหตุการณ์คาดไม่ถึงทำนองนี้ อาจเกิดขึ้นได้กับพยาบาลสาวๆ หรือคุณหมอสวยๆ ที่นุ่งกระโปงเข้าไปเยี่ยมชุมชนภายในหมู่บ้าน...

เจริญพร

[หมอเจ๊ คนสวย แซ่เฮ]

• สวัสดี คุณณัฐยา ขอบคุณค่ะ
• จะแวะไปเยี่ยมนะค่ะ
• ............
• คุณกวินทรากรค่ะ
• ขอบคุณค่ะ
• ..............
• อ.ขจิตค่ะ
• เรื่องยังไม่จบค่ะ ติดตามอ่านต่อนะค่ะ
• ขอบคุณค่ะ
• ..............
• นมัสการประคุณเจ้า
• เพราะประเด็นพยาบาลโดนเปิดกระโปรงของพระคุณเจ้านั่นแหละค่ะ  พยาบาลรุ่นหลังเลยโชคดีได้รับอนุญาตให้ใส่กางเกงทำงานได้ แต่ก็ยังต้องเป็นชุดขาวและยังต้องใส่หมวกพยาบาลค่ะ
• สำหรับทีมพยาบาลของหมอ  หมอทันสมัยค่ะ อนุญาตให้แต่งตัวแบบฝรั่งไปทำงาน  หรืออย่างมากเฮ้วไม่เกิน 2 ย. คือ เสื้อยืด กางเกงยีนค่ะ  ถ้าใส่ยีนก็มีข้อแม้ว่า ต้องห้อยป้ายชื่อไปด้วย
• เพราะข้อแม้มั๊ง เขาเลยขอใช้ ย. เดียวกันตลอด คือ เสื้อยืด 
• กราบงาม 3 ครั้งค่ะ

[หมอเจ๊ คนสวย แซ่เฮ]

• ขอแก้ไข
• นมัสการประะคุณเจ้า เป็น นมัสการพระคุณเจ้า   เจ้าค่ะ