ในส่วนของการดูแลรักษาผู้ใหญ่จอง กล่าวโดยสรุปได้ว่า การเลี้ยงไก่โดยให้แม่ไก่ฟักไข่และเลี้ยงลูกเองจะต้องทำเล้าที่แข็งแรง สามารถป้องกันสัตว์ร้ายที่จะเข้าทำร้ายไก่ได้ และกันแดด กันลม กันฝนให้ไก่ได้ ควรนำแม่ไก่และลูกไก่ระยะแรกเกิดถึง 14 วันมาครอบสุ่ม เพื่ออนุบาลให้แข็งแรงก่อนปล่อยออกหากินตามธรรมชาติ และทำวัคซีนตามระยะเวลาของแต่ละชนิด เลี้ยงแบบปล่อยให้หากินเองตามธรรมชาติตามสวนไม้ผลหรือแปลงหญ้า แล้วเสริมอาหารผสมในเวลาเย็นใกล้ค่ำ เพราะถ้าให้กินในตอนเช้าไก่จะไม่ค่อยออกไปหากินข้างนอก แต่ให้กินเวลาเย็นเวลาเดียวให้กินจนอิ่มเต็มกระเพาะ ส่วนน้ำจะขยี่ใบฟ้าทลายโจรผสมเพื่อ
ป้องกันโรคหวัดและโรคที่เกิดจากเชื้อไวรัสและแบคที่เรีย ให้กินตลอดเวลา และหมันถ่ายพยาธิด้วยหมากสด ไพร และมะขามเปียก อีกทั้งช่วงการระบาดของไข้หวัดนกจะร่วมกันฉีดพ้นน้ำยาฆ่าเชื้อรอบบริเวณที่เลี้ยงไก่ทุกสัปดาห์
สำหรับการพัฒนาไก่ชน ด้วยการคัดเลือกพันธุ์ไก่ชนที่เก่ง มีน้ำอดทน ฉลาด และแข็งแรง จะต้องทำการทดสอบพันธุ์ โดยให้ไก่ได้แสดงออกในทางชนกัน และตัดสินโดยใช้กติกาการแข่งขันไก่กีฬา เพื่อหลีกเลี่ยงการทรมานสัตว์ และการพนัน ดูแลรักษาอย่างดี หมั่นให้ไก่ได้ออกกำลังกายทุกเช้าโดยเฉพาะไก่ที่จะเข้าทดสอบเพื่อคัดพันธุ์ไก่ชนอย่างน้อย 2 สัปดาห์ และทำความสะอาดด้วยน้ำต้มสมุนไพร บอระเพ็ด ขมิ้นสด ใบไผ่ ใบส้มป่อย จุกหอม จุกกระเทียม และผิวมะกรูด นำน้ำต้มอาบให้ไก่ทุกเช้าและบ่าย ก่อนทาด้วยขมิ้นกับปูน เช็ดด้วยผ้าเช็ดตัวที่สะอาดของแต่ละตัว ให้นอนในมุ้งยุงห้ามกัด และเตรียมสมุนไพรชูกำลังคือบอระเพ็ด ตะไคร้ และกระชาย แช่น้ำผึ้งให้กิน อีกทั้งถ้าเกิดเป็นหวัดลงคอมีเสมหะจะใช้ใบตาลมอญสด โขกปนกับน้ำตาลปึกให้ก่อนอาหาร หรือจะใช้สูตรชูกำลังเด็ดอีกสูตรที่จะแนะนำคือ ปลาช่อนย่าง นกกระจอกย่าง หัวหญ้าแห้วหมู พริกไทย บดให้ละเอียดร่อนเอาผงที่ละเอียด ผสมกับไข่แดงสดกับน้ำผึ้งปั้นเป็นลูกกลอน ให้กินบำรุงกำลังเป็นประจำ รับรองแข็งปึ๋งปั๋ง หรือคนเลี้ยงจะใช้ด้วยก็ได้นะครับ
ผู้ใหญ่จอง โชติงาม กล่าวเสริมว่า ควรมีระบบการตลาดของไก่พื้นเมืองเพื่อเป็นตลาดสำหรับชาวชนบทและตลาดท้องถิ่น เป็นการส่งเสริมให้การผลิตเองบริโภคเอง และให้ประชาชนในชนบทได้มีอาหารประเภทโปรตีนเพียงพอให้มีจำหน่ายสม่ำเสมอตลอดปี แม้ว่าจะผลิตจำนวนไม่มากต่อครัวเรือน แต่ถ้าผลิตกันเป็นแสนๆ ครอบครัว ก็จะทำให้ผลผลิตรวมสูง พอเพียงกับการที่จะทำธุรกิจดำเนินการตลาดได้อย่างต่อเนื่อง ทำให้ผู้บริโภคหาซื้อได้ง่ายในราคาที่ยุติธรรม เมื่อเพียงพอแล้วจึงส่งไปจำหน่ายตลาดภายในประเทศและต่างประเทศ ก้าวเข้าสู่วิสาหกิจชุมชนต่อไป สนใจติดต่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่โทร.0-5643-8709 หรือ 0-4817-3798
บทความเรื่องนี้ขอขอบพระคุณทีมงานสำนักงานเกษตรอำเภอสรรคบุรีซึ่งมีท่านเกษตรอำเภอ (นายถวัลย์ แสงไชย) และพี่ชนิกา ขันธนิยม นักวิชาการส่งเสริมการเกษตร 6วที่ได้แนะนำ และนำทาง อีกทั้งเกษตรจังหวัดชัยนาท(นายรังสรรค์ กองเงิน) ที่ได้ให้เวลาไปพักผ่อนเที่ยวเตร่ดูงานของกลุ่มแม่บ้านเกษตรกร ขอบคุณมากๆ ครับ
ข้อมูลบางประการของสมุนไพรที่สำคัญ (กรมส่งเสริมการเกษตร : 2547)
กระเทียม (Garlic) Allium sativum L สารสำคัญ สารที่เกิดจากการบดกระเทียมได้น้ำมันกระเทียม อัลลิซิน (Allicin) ประมาณ 0.6-1% อัลลิซัลไฟด์ (Alli sulfide) มีกลิ่นฉุนมาก ประกอบด้วยกำมะถัน
ตะไคร้ (Lemon grass) Cymbopogon Citratus ส่วนที่ใช้ประโยชน์ ใบและลำต้น สาระสำคัญ มีน้ำมันหอมระเหยชื่อ Lemon grass oil หรือ Verbena oil หรือ Indian molissa oil ซึ่งมีฤทธิ์ฆ่าเชื้อราและแบคทีเรียบางชนิด ประโยชน์ ใช้ไล่ยุงและแมลงวันเพราะในใบมี น้ำมันซึ่งเป็นพิษต่อ ยุง แมลงวันและแมลงอื่นๆ เชื้อราและแบคทีเรียบางชนิด
บอระเพ็ด (Boraphet) Tinospora crispa Miers. Ex Hook. F&Thoms. ส่วนที่ใช้ประโยชน์ เถา สาระสำคัญ มีสารรสขมชื่อ picroetin นอกจากนี้ยังมีสารจำพวก diterpenoid ชื่อtinosporan ซึ่งใกล้เคียงกับ columbin ที่สกัดได้จากเถาและราก นอกจากนี้ยังพบสารประเภท amine 2 ชนิด คือ N-trans-feruloyl tyramine N-cis-feruloyl tyramine และ phenolic glucoside ชื่อ tinoluberideประโยชน์ ใช้เป็นยาถ่าย พยาธิ ในโคและกระบือ รักษาอาการสัตว์เบื่ออาหาร
ฟ้าทะลายโจร (Creat, Green chireta) Andrographis paniculata (Burm. f.) Wall. Ex Nees. ส่วนที่ใช้ประโยชน์ ลำต้น กิ่ง ก้านและใบ สารสำคัญ สารในกลุ่ม diterpene lactones ได้แก่ andrographolide, neoandrographolide,deoxyandrographolide, deoxy-didehydroandrographolide, andrographiside สารประเภท flavone เช่น oroxylin, wogonin, andrographidin A ประโยชน์ มีฤทธิ์ในการลดไข้ (antipyretic) และฤทธิ์ต้านการอักเสบ (anti-inflammation) และยังมีสารที่มีประสิทธิภาพในการยับยั้งเชื้อแบคทีเรียที่เป็นสาเหตุของโรคท้องร่วงด้วย