ผญาม่วน 5... ไม่ได้ทำผิด แต่ได้รับโทษ (ขวานหล่อนบ้อง)
ปัญหาวัยรุ่นทำให้ปวดหัวไปทุกระดับ นับแต่ระดับรัฐบาล ลงมาจนถึงระดับครอบครัว พ่อแม่ผู้ปกครองทุกวันนี้แทบไม่เป็นอันกินอันนอน เวลาลูกออกนอกบ้าน ไม่ว่าไปโรงเรียนหรือไปกับเพื่อนวันหยุด เหตุการไม่พึงประสงค์เกิดขึ้นได้เสมอไม่เลือกชนชั้นวรรณะ ไม่ไปเจอคนร้ายก็เผลอไปอยู่ในกลุ่มเพื่อนที่เสี่ยงต่ออันตราย จนเลยเถิดไปเกิดเรื่องราวไม่ดีก็มีให้เห็นอยู่เสมอในยุคสังคมข่าวสารทันตาทันใจ
มีปริศนาคำพูดภาษาอีสาน-ลาว กล่าวถึงไว้มาแต่โบราณกาล ผู้มีอายุของชาวอีสานคงเคยได้ยินมาบ่อย ฟังดูไพเราะ ถ้าไม่อธิบายจริง ๆ อาจคิดว่าเป็นเรื่องนิทานปรำปราของสัตว์ในป่าเท่านั้น แต่เมื่อได้ขบคิดใคร่ครวญดูจึงรู้ว่าเป็นคำล้ำลึก ความหมายส่งผลมาถึงปัญหาวัยรุ่นในปัจจุบัน
ปริศนาคำพูดภาษาอีสาน-ลาวที่ว่านี้เรียกว่า "ปัญหาเสียวสะหวาด" ซึ่งไม่มีการอธิบายแน่ชัดว่าทำไม่จึงเรียกว่า เสียวสะหวาด รู้แต่ว่าเป็นปัญหาประเภทคดีโลกซึ่งปราชญ์โบราณว่าไว้ ดังนั้นเรื่องชื่อที่เรียกว่า "ปัญหาเสียวสะหวาด" จึงรอให้ผู้รู้อธิบายต่อไป
ปริศนาเสียวสะหวาดบทหนึ่งกล่าวว่า "ขวานหล่อนบ้องไปถืกท้องกวาง ฟานกินหมากขามป้อมไปคาคอมั่ง มั่งบ่ขี้สามมื้อกระต่ายตาย กระต่ายตายแล้วเหนอ้มผั่นเน่านำ"
ศัพท์ที่ควรทราบ 1) หล่อน : คลอน , โยก, หลุด เช่น แข้วหล่อน คือฟันโยก, ฟันหลุด ความหมายอื่นคือ หมด หายไม่เหลือ เช่น กินจนหล่อนบ่เหลือไว้ คือกินจนหมดไม่เหลือไว้ 2) บ้อง : ปลอก, ช่องสำหรับสวมเครื่องมือ เช่น บ้องมีด บ้องสิ่ว คือปลอกสวมด้ามมีดด้ามสิ่ว ส่วนบ้องขวานในที่นี้หมายถึงช่องหรือรูใบขวานที่สวมด้ามขวาน 3) ถืก : ถูก 4) ฟาน : อีเก้ง 5) มั่ง : ละมั่ง 6) มื้อ : วัน 7) เหนอ้ม : อีเหนชนิดหนึ่ง กล่าวกันว่าตัวมันมีกลิ่นเหมือนกลิ่นต้นอ้ม 8) ผั่น : ก็ 9) นำ : ด้วย, ตาม (อธิบายนำใน ภาษาพาม่วน 1 นำ ที่แปลว่า ตาม )
กล่าวเป็นภาษากลางจะได้ว่า "ขวานหลุดด้ามไปโดนท้องกวาง อีเก้งกินมะขามป้อมไปติดคอละมั่ง ละมั่งไม่ถ่ายสามวันกระต่ายตาย กระต่ายตายแล้วอีเหนก็เน่า(ตาย)ด้วย"
ความหมายของปริศนาเสียวสะหวาดว่าดังนี้
1. ขวานหล่อนบ้องไปถืกท้องกวาง : ขวานหลุดด้ามไปโดนท้องกวาง หมายถึง คนเราเคราะห์หามยามร้าย ไม่ได้ทำความผิดอะไรเลย แต่ต้องได้รับโทษกรรมที่คนอื่นก่อขึ้น เช่น เด็กนักเรียนโดนลูกหลงกระสุนปืนเสียชีวิตจากเหตุวัยรุ่นทะเลาะวิวาทกัน เด็กที่เสียชีวิต พ่อแม่เด็กทั้งที่เสียชีวิต ทั้งที่เป็นฝ่ายทะเลาะวิวาท ย่อมอยู่ในความหมายนี้ได้
2. ฟานกินหมากขามป้อมไปคาคอมั่ง : อีเก้งกินมะขามป้อมไปติดคอละมั่ง หมายถึง ลูกกระทำความผิดแล้วไปคาคอพ่อแม่ และผูใหญ่ที่เกี่ยวข้องทั้งหมด ซึ่งเป็นผู้ดูแลตามฐานะหน้าที่ทั้งปวง
3. มั่งบ่ขี้สามมื้อกระต่ายตาย : ละมั่งไม่ถ่ายสามวันกระต่ายตาย หมายถึง พ่อแม่ช่วยเหลือลูกไม่ได้ ลูกต้องได้รับโทษ ไม่ว่าลูกที่กระทำไม่ดี หรือลูกที่พลอยโดนผลกระทบอันไม่ดีนั้น ๆ
4. กระต่ายตายแล้วเหนอ้มผั่นเน่านำ : กระต่ายตายแล้วอีเหนก็เน่าด้วย หมายถึง พวกพี่น้อง เพื่อนฝูง พ่อแม่ สังคม ประเทศชาติ ย่อมเสื่อมเสียชื่อเสียง เปรียบเสมือนเน่าเหม็นไปด้วย
สมัยก่อนผู้เฒ่าผู้แก่พูกจากันบ่อย แต่ไม่ค่อยแปลกันเท่าไรนัก ปล่อยให้ลูก ๆ หลาน ๆ คิดกันเอาเอง หรือไม่ก็หมอลำกลอนแบบดั้งเดิม(รุ่นใหม่เป็นหมอลำซิ่งไปหมด ไม่ฝึกหัดกลอนลำคดีโลกคดีธรรมอีกแล้ว) มักกล่าวถึงในบทลำ เช่น ลำยาวกลอนหนึ่ง (จำชื่อกลอนไม่ได้)ของหมอลำเคน ดาเหลา บันทึกเสียงไว้ และนำมาลำสด ๆ หลายครั้ง
จึงขอมอบแด่ทุกท่านที่เคยและไม่เคยได้ยินมาก่อน รู้จักและเข้าใจปริศนา เสียวสะหวาด บทนี้เพิ่มขึ้น เพื่อเป็นอนุสติอย่างหนึ่งในวันขึ้นปีใหม่ 2551 นี้ครับผม.
ความเห็น (15)
สวัสดีครับ,
สวัสดีปีใหม่ ....
ได้เรียนรู้ผญาอันเป็นคติสอนใจแล้ว ทำให้เห็นความงดงามทางความคิดของผู้คน ...
ขอพรุ่งนี้เป็นวันใหม่ดังใจคิด
เปี่ยมพลังแห่งชีวิตดังคิดฝัน
เปี่ยมความรักนานาสารพัน
เปี่ยมความฝัน, การแบ่งปัน, นิรันดร์ไป
เป็นอะไรก็ได้ดังใจคิด
เถอะมิ่งมิตรก้าวย่างสู่ทางใหม่
ฝากแต่เพียงความหวังกำลังใจ
และฝากความเป็นไทยไว้ติดตัว !
- สวัสดีปีใหม่ครับ อ.
1. แผ่นดิน - บทกวีอ่านแล้วให้พลังอย่างมาก
- ขอบคุณครับ
สวัสดีปีใหม่ครับ ท่านคุณครูชา
ได้อ่านผญาม่วน แล้ว เป็นการแสดงภูมิปัญญาของปัญหาวัยรุ่นที่ดีมากครับ
ปัญหาวัยรุ่น เป็นปัญหาของทุกคน ทุกองค์กร และ ทุกภาคส่วน เพราะเมื่อเกิดปัญหาแต่ละครั้ง มันก็กระทบไปหมด อย่างที่ ผญาม่วน 5 ว่าไว้ครับ
ขออนุญาตจัดเก็บครับ อาจจะมีโอกาสได้นำไปใช้ในโอกาสเหมาะๆครับ
ขอบคุณครับ
3. 
แวะมาแอ่วหาครูชา คนมีผะหญา.....ได้เรียนรู้ว่าภาษาอิสานก็คล้ายภาษาล้านนาเช่นว่า
หล่อน หมายถึงหลุด เช่น เขี้ยวหล่อนคือฟันหลุด
เหนโอ้ม หมายถึงตัวเหนที่มีกลิ่นหอมภาษาหมอพื้นบ้านไทยว่า ตัวชะมด หรือกลิ่นโอ้มคือกลิ่นหอมของต้นเตย นั่นเอง ขอบคุณครับที่ได้ความรู้มากขึ้น
ด้วยความปรารถนาดีจาก....ลุงหนาน
พรหมมา
- สวัสดีครับลุงหนานพรหมมา ครับ
- ความรู้ต่อยอดจากลุงหนาน ขอขอบคุณมากครับ
ສາຍເຊລຳເພົາ
- ວັນນີ້ດີເລີດລ້ຳດີງາມ
ວັນເດືອນເຄື່ອນໄປຕາມກຳນົດໄວ້
ຫົວໃນເຮົາຕັ້ງໝັ້ນຄົງຢູ່
ວັນເດືອນປີບໍ່ຢັ້ງໃຈຂ້າຢູ່ຄົງ ດີແລ້ວ
เถิงสิไกลกะคือใกล้ คันแม่นใจคึดต่อ เด้อท่านสายเซลำเผ่า
มนัส จันทหาร
ວັນນີ້ດີເລີດລ້ຳດີງາມ ວັນເດືອນເຄື່ອນໄປຕາມກຳນົດໄວ້ ຫົວໃນເຮົາຕັ້ງໝັ້ນຄົງຢູ່ ວັນເດືອນປີບໍ່ຢັ້ງໃຈຂ້າຢູ່ຄົງ ດີແລ້ວ วันนี้ดีเลิศล้ำดีงาม วันเดือนเคลื่อนไปตามกำหนดไว้ หัวในเฮาตั้งมั่นคงอยู่ วันเดือนปีบ่ยั้งใจข้าอยู่คงดีแล้ว
ข่ออ่านถืกบ่ขอบใจหลาย ๆ เด้อ ครับ
ขอชื่นชมกับบทความด้วยคนครับครู
มนัส จันทหาร
เรียน ครูชา เปิงบ้าน
ครูเป็นคนที่มีความรู้เรื่องอีสานดีจริง ๆ เลยครับ ขอคุณมากครับกับเนื้อหาดี ๆ ครับ แต่ผมมีเรื่องอยากรบกวนอาจารย์บ้าง คือตอนนี้ผมสนใจในเรื่อง "รำผีฟ้า" บ้านเฮาเอิ้น "รำทรง" นะครับ แต่ผมไม่มีข้อมูลเลย ถ้าครูมีข็อมูลและแหล่งร่างทรง ใคร่ขอให้นำมาโพสด้วยครับหรือจะส่งให้ผมทาง เมลล์เลยจะเป็นพระคุณอย่างสูงครัล
sahai Padej
ขอให้ซอยกันฮักสาขนบธรรมเนียม วัดทะนะทำลาวอิสาณเอาไว้ให้ลูกหลานสืบทอดไปให้ยาวนานเด้อ
สะบายดี/สวัสดีีใหม่ 2555/ 2012 ครับผม
ก่อนอื่นผมขอกราบอภัยงาม ๆ มาตั้งแต่ อาจารย์สายเซลำเพา มหากวีจากประเทศลาวเฮา ท่านมนัส จันทหาร (เหมือนจะเป็นพี่น้องทางบ้านหนองบัวน้อย เมืองขอนแก่น) ท่าน ผู้มีรหัส[IP: 125.26.152.197] ท่าน บ่าวบ้านนอก และล่าสุดท่าน sahai Padej [IP: 182.53.127.123] ผมขออภัยทุกท่านที่ไม่ได้ตอบกระทู้ และไม่ได้ทำการบ้านเรื่องหมอลำผีฟ้า หรือลำทรง (อาจหาข้อมูลในเวบ เช่น กูเกิล ได้ครับ) เนื่องจากเวลาอันจำกัดในภาระกิจของผม ผมจะพยายามเข้ามาเขียน มาแสดงความคิดเห็นให้มาก และ/หรือผมตั้งใจว่าเมื่อเกษียณราชการ (อีก 6 ปี) อาจมีเวลามากขึ้น อย่างไรก็ตามขออวยพรให้ทุกท่าน ด้วยโคลงปีใหม่บทนี้ครับ
ปีใหม่ให้ใสส่อง โชคคูณ
ทุกข์โศกสลายสูญ เหมิดเกี้ยง
ให้คนภายพื้นทูน เทิดฮัก
ใจหุ้มหอมดอมเพี้ยง เกิ่งงาม
ให้ธรรมชาติบ่ ลงทัณฑ์
ใจซุมกาลีหัน เหฟื้น
ให้คนค่อยเบิ่งกัน กลอยกล่าว
บ่แบ่งพุ้นพี่ทื้น มือน้าว จ่องสลาย
ให้แผ่นดินเหลืองเหลื่อม เฮืองใส
คนจน/มีปราศรัย ถนอมเยื่อน
ฮักแพงแสดงใจ โอนอ่อน
กลมเกลียวเป็นเสี่ยวเพื่อน ร่วมฟ้า ภราดร.
ท่านมนัส จันทหาร อ่านภาษาลาวถูกแล้วครับ