“หม่อง” เป็นนามที่ไทยเราใช้เรียกชาวพม่ากันเล่นๆ พบเห็นบ่อยๆตามหน้าหนังสือพิมพ์ ชาวพม่าทั่วไปมักไม่ทราบว่า ไทยเราตั้งฉายาให้พม่าเช่นนั้น
ชื่อพม่า หม่อง-มะ
“หม่อง”เป็นนามที่ไทยเราใช้เรียกชาวพม่ากันเล่นๆพบเห็นบ่อยๆตามหน้าหนังสือพิมพ์ ชาวพม่าทั่วไปมักไม่ทราบว่าไทยเราตั้งฉายาให้พม่าเช่นนั้น พม่าเขียนคำนี้ว่า g,k'Nปกติจะหมายถึง “น้องชาย” เดิมทีเป็นคำเครือญาติสำหรับผู้หญิงใช้เรียกน้องชายของตนเองด้วยความเอ็นดู แต่ปัจจุบันมักใช้ในความหมายว่า “พ่อหนุ่ม”ได้ด้วย อีกทั้งภรรยาหรือหญิงสาวอาจเรียกสามีหรือแฟนของตนว่า “หม่อง”พบบ่อยในถ้อยคำว่า g,k'Ngi(หม่องเย ) เทียบกับไทยได้ว่า “เธอจ๊ะ” และใช้คำว่า g,k'NWdut Z หม่องจี )ในความหมายว่า “คุณพี่” (คำว่า Wdut (จี ) แปลว่า “ใหญ่” ) คำว่า“หม่องจี” นี้เป็นคำที่ผู้หญิงใช้เรียกพี่ชายหรือสามีของตน หากเป็นคู่สามีภรรยา พม่าจะใช้ว่า =outg,k'NOa" (ซะนีหม่องหนั่ง ) คำ ซะนี (=out ) เป็นคำสุภาพหมายถึง “ภรรยา” คำนี้ยืมจากภาษาฮินดี ส่วน Oa" (หนั่ง )หมายถึง “รวง ( ข้าว )” พม่าผูกศัพท์นี้โดยอุปมาสามีและภรรยาดุจรวงข้าวที่กำลังจะออกผล และถ้าเป็นพี่น้องชายหญิง พม่าจะใช้ว่า g,k'NOa, ( หม่องนะมะ) คำว่า Oa, ( นะมะ ) จะหมายถึง “น้องสาว” ของพี่ชาย
ผู้ใหญ่มักเรียกชายหนุ่มว่า g,k'N,'Nt ( หม่องมีง )คำว่า ,'Nt (มีง )เป็นสรรพนามหมายถึง “เอ็ง” หรือ “เจ้า” ดังนั้น คำว่า หม่องมีง จึงน่าจะเทียบได้กับ “เจ้าหนุ่ม” และหากใช้ในราชาศัพท์ในความหมาย “พระอนุชา”หรือ “ องค์ชาย” พม่าจะใช้คำว่า g,k'Ng9kN (หม่องด่อ )คำสรรพนามสำหรับสามเณรอาจใช้ว่า g,k'Nia'N (หม่องชิ่น ) และเรียกนาคเณรว่า g,k'Nia'Ng]k'Nt ( หม่องชิ่นลอง )คำว่า ia'Ng]k'Nt ( ชิ่นลอง ) ตรงกับ “ส่างลอง” ในคำ“ปอยส่างลอง” ซึ่งเป็นประเพณีบวชลูกแก้วที่จังหวัดแม่ฮ่องสอน คำว่าg]k'Nt ( ลอง ) หมายถึง “ ว่าที่” เช่นพระโพธิสัตว์ พม่าเรียกว่า 46iktg]k'Nt (พยาลอง )หรือ ลูกอ๊อด พม่าเรียกว่า พาลอง (zktg]k'Nt ) คำว่า พา ( zkt ) นั้น หมายถึง กบพม่ายังใช้คำว่า “หม่อง”เป็นคำนำหน้าชื่อสำหรับเด็กชายหรือชายในวัยหนุ่ม อาทิ หม่องมโยอ่อง เป็นต้น อีกทั้งชายพม่ายังนิยมชื่อขึ้นต้นหรือลงท้ายด้วย “หม่อง”เช่น หม่องขิ่นหมิ่ง อั้งหม่อง และหม่องหม่อง เป็นอาทิ นอกจากนี้ คำว่า “หม่อง” ยังหมายถึง “ชายงาม”ที่ได้รางวัลชนะเลิศจากการประกวด จะเห็นว่า คำว่า“หม่อง” จะนิยมใช้กับชายที่อยู่ในวัยเยาว์หรือวัยหนุ่ม
คำคู่กับ “หม่อง” ที่ใช้กับเด็กหญิงหรือหญิงสาว คือคำว่า“แม” เขียนว่า ,pN คำนี้อาจใช้เป็นคำสรรพนามสำหรับเรียกหญิงสาวด้วยความเอ็นดู และอาจใช้เป็นคำนำหน้าชื่อหญิงสาวก็ได้ พม่าใช้คำนี้ผูกเป็นศัพท์ต่างๆ เช่น ,pN,'Nt (แมมีง ) น่าจะเทียบได้กับ “แม่หนู” หรือ “นางหนู” คำว่า ,pNg9kN ( แมด่อ )เป็นราชาศัพท์เทียบได้กับ “ เสด็จแม่” หรือ “ชนนี” และอาจเป็นคำที่พระพม่าใช้เรียก “โยมแม่” ก็ได้ พม่าเรียกแม่ชีว่า ,pNlu] ( แมตีละ )นอกจากนี้ พม่ายังใช้คำว่า แม ในความหมาย “หญิงงาม” หรือ “นางงาม” ในคำ v]a,pN (อะละแม ) คำว่า v]a Z อะละ ) หมายถึง “ความงาม” หากผสมคำ หม่อง และ แม เข้าด้วยกัน เป็น g,k'N,pN Zหม่องแม ) จะกินความรวมๆ หมายถึง “หนุ่มสาว”
คำนำหน้าชื่อสำหรับผู้หญิงพม่าอีกคำหนึ่งคือคำว่า “มะ” ( , Xเทียบได้กับคำว่า “นาง” และ “นางสาว”แต่คำนี้ใช้ได้กับผู้หญิงทั้งที่อยู่ในวัยเด็กหรือวัยสาว และใช้ได้กับผู้หญิงที่ออกเรือนแล้วหรือยังโสดอยู่ เช่นหากชื่อว่า โฉ่โฉ่เหว่ เวลาเรียกชื่อจะใช้ว่า มะโฉ่โฉ่เหว่ เป็นต้น คำว่า หม่อง แม และ มะ จึงใช้ได้กับชายหรือหญิงที่มีอายุรุ่นเดียวกัน หรือใช้กับผู้ที่มีอายุน้อยกว่า คำเหล่านี้เป็นคำสุภาพ หากใช้อย่างเหมาะสมกับวัย
วิรัชนิยมธรรม