เชื่อกันว่า"เมืองปาย"เป็นชุมชนก่อนประวัติศาสตร์ เคยเจริญรุ่งเรืองมาพร้อมกับเมืองเชียงใหม่ สมัยราชวงค์มังราย ต่อมาได้กลายเป็นเมืองร้างไป และประมาณ พ.ศ.2318-2338 ได้มีกลุ่มชาติพันธ์อพยพเข้ามาอยู่ทั้งไทยใหญ่ ไทยยวน ไทยปกาเกอญอ
จากการศึกษาจากคัมภีร์ใบลานหลายเมืองได้กล่าวถึงเมืองปาย และมีหลักฐานทางโบราณคดีที่พ้องกับตำนานดังกล่าวด้วย จากการศึกษาของพระครูปลัดกวีวัฒน์ธนจรรย์ สุระมณี วัดเจดีย์หลวง อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่ พบว่ามีรายงานการสำรวจวัดวาอาราม ในเขตอำเภอปายและเมืองน้อยมีโบราณคดี โบราณสถานหลายแห่งที่เชื่อว่าเมืองปายและเมืองน้อยเคยเป็นเมืองที่เจริญรุ่งเรืองมาก่อน
หลักฐานตามคัมภีร์ใบลานและโบราณคดี โบราณสถานที่เชื่อว่าเป็นหลักฐานอ้างอิงได้
1)วัดหนองบัว เป็นวัดร้างที่อยู่กลางทุ่งนาในตำบลแม่ฮี้ มีหลักฐานใบเสมาและโบราณสถานอื่น ๆที่มีให้เห็นอยู่ถึงปัจจุบัน
2)เจดีย์หลวงเมืองน้อย ตั้งอยู่รีมฝั่งน้ำปายก่อนเข้าหมู่บ้านเมืองน้อย กำลังได้รับการบูรณะ
3)ใบเสมาเล่าความเกี่ยวกับเมืองปายบางส่วน (เก็บไว้ที่ห้องสมุดโรงเรียนราชประชานุเคราะห์ 22 ปาย)
4)ถ้ำผีแมน บ้านห้วยหก ในพื้นที่บ้านเมืองน้อย(เมืองเจ้าน้อย)ตำบลเวียงเหนือ มีโครงกระดูกมนุษย์ ของใช้ โลงศพ
5)ถ้ำดอยปุ๊กตั้ง บ้านห้วยเฮี๊ยในพื้นที่บ้านเมืองน้อย(เมืองเจ้าน้อย)ตำบลเวียงเหนือ มีโครงกระดูกมนุษย์ ของใช้ โลงศพ
คำบอกเล่าของพ่อครูจันทร์ อินทสาร(ปราชย์ชาวบ้านเวียงเหนือ) ซึ่งท่านเคยเดินทางไปพม่า พบว่ามีเอกสารภาษาพม่าและไทยใหญ่ เป็นหลักฐานที่ใกล้เคียงกันด้วย
อีกส่วนเป็นบันทึกของอาจารย์โกศล กันทะรส อดีตรองผู้อำนวยการโรงเรียนราชประชานุเคราะห์ 22 ที่ได้ศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับเมืองปาย ขณะที่รับราชการที่อำเภอปาย
"เจ้าน้อยคือใคร"
"เมืองเจ้าน้อย"มีความเป็นมาอย่างไร
"เมืองเจ้าน้อยหายไปไหน?"
ดีครับน่าเรียบเรียงไว้ใช้ประโยชน์
สวัสดีครับอาจารย์
ขอบพระคุณอาจารย์ที่มาเยือนครับ
ปลื้มครับอาจารย์
อาจารย์มาปายอีกครั้ง ขออนุญาตพาอาจารย์ไปชม"เมืองเจ้าน้อย"ครับ
ขอบคุณครับ
สวัสดีครับ
ดีเลยครับ ผมขอสนับสนุนให้พี่เขียนเรื่องราวประวัติศาสตร์เมืองปายออกมาเรื่อยๆครับ เพิ่เป็นคลังความรู้ให้แก่ผู้อ่านและเด็กเยาวชนของเรา
ครั้งหนึ่ง ท่าน อ.โกศล ได้ เขียนอีเมลล์มาหาผม ไม่ทราบว่าท่านเคยอยู่ที่ปาย และมีผลงานเยอะเลย
ผมเองมีเอกสารงานวิจัยของ อาจารย์ท่านหนึ่งเกี่ยวกับปายครับ คิดว่าละเอียดพอสมควร กำลังนั่งคิดเล่นๆว่าจะเขียนประวัตฺศาสตร์เมืองปายสักเล่มดีกว่ามั้ยครับ หากมีแหล่งทุนเพื่อเขียนหนังสือก็ดี
ด้วยกรณีเมืองปายนี่เอง...ผมอาจจะได้ไปดูงานที่ญี่ปุ่นครับในเร็วๆนี้ อาจได้สาระในการนำมาพูดคุยเพื่อพัฒนาบ้านเราต่อไปครับ
Hello ! สวัสดีครับ
ไป USA.เมื่อไหร่นะครับ ?
กลับมาให้ทันทริป "ทัวร์เมืองเจ้าน้อย"นะครับ
ใบเสมาอญุ่ที่วัดหนองบัวกับที่โรงเรียนราชประชาครับมาดู/ศึกษาได้เลยครับ
สวัสดีครับน้องรัก
มีโอกาสเชิญอาจารย์ ผู้รู้ นักโบราณคดี ผู้สนใจ เสวนาและเขียนประวัติศาสตร์เมืองปายสักครั้ง(ฝัน)
สำหรับกรณีมาศึกษา แบ่งปัน จะใช้สวนณัฐวลี เป็น center (point)ก็ได้ ยินดีอย่างยิ่ง
ผู้สูงอายุที่สุดของบ้านเมืองน้อยบอกว่า"เกิดมาก็เห็นเจดีย์เป็นอย่างนี้แล้ว" (เจดีย์ขนาดใหญ่ถูกรื้อทำลายผ่ากลางและขุดเป็นหลุมลึกลงไปในดิน"
ดีใจจังที่น้องเราจะได้ไปดูงานญี่ปุ่น...และนำความรู้กับมาพัฒนาบ้านเรา
เรียนอาจารย์ ดร.แสวง
ด้วยความยินดีครับอาจารย์
หากอาจารย์มีนักศึกษาที่ต้องการศึกษาพื้นที่ นอกจากประสานที่อาจารย์เอกจตุพรแล้วผมเองและ"คนเมืองปาย" หลายคนยินดีให้การสนับสนุนเต็มที่ครับ