เล่าเรื่องสิงคาลกสูตร ๑๙
จากครั้งก่อน ( เล่า...๑๘) ค้างอยู่ในข้อเปรียบเทียบว่า ออมโภคสมบัติเหมือนแมลงผึ้งผนวกรัง และ โภคสมบัติย่อมถึงความสั่งสมดุจจอมปลวกอันตัวปลวกก่อตัวขึ้น ซึ่งในครั้งนี้จะนำมาขยายความต่อไป...
ประการแรกนั้นหมายถึง ให้ขยันทำงานเก็บออมเหมือนแมลงผึ้ง ซึ่งประเด็นนี้ก็เข้าใจไม่ยากนัก... ส่วนในอรรถกถาท่านขยายความว่า ค่อยๆ เก็บให้ทรัพย์สมบัติเพิ่มพูนขึ้นมา เหมือนดัง แมลงผึ้งก่อสร้างรวงรัง โดยการนำเกสรดอกไม้มาด้วยจงอยปากบ้าง โดยขาและปีกสองบ้าง สามารถสร้างรังให้มีขนาดเท่าล้อรถได้... ประมาณนั้น
อนึ่ง อีกประเด็นหนึ่งก็คือวิธีการทำงานของผึ้ง เฉพาะในอรรถกถาสิงคาลกสูตร ท่านกล่าวไว้แต่เพียงว่า ผึ้งไม่ได้ทำลายสีและกลิ่นของดอกไม้ นำมาแต่เพียงเกสรเท่านั้น ซึ่งนั้นคือ ลักษณะการทำงานอย่างหนึ่งของผึ้งนั่นเอง.... ส่วนในที่อื่น (จำที่มาไม่ได้) ผู้เขียนฟังพระเถระท่านหนึ่งปาฎกถาลักษณะการทำงานของผึ้งไว้ ๕ ประการ กล่าวคือ
- ขยันทำมาหากิน
- บินไม่สูงนัก
- รักษาความสะอาด
- ฉลาดสะสม
- นิยมความสามัคคี
ความขยันของผึ้ง หลายท่านก็คงจะเข้าใจดี ดังคำพังเพยว่า ขี้เกียจเป็นแมลงวัน ขยันเป็นแมลงผึ้ง ... บินไม่สูงนัก นั่นคือ รู้จักประมาณกำลังและความสามารถของตน... รักษาความสะอาด กล่าวคือ ผึ้งแม้จะอยู่กับน้ำหวานมียางเหนียว แต่ก็ไม่ติดยางเหนียวฉันใด ในการทำงานของคนเราก็ควรจะรักษาความสุจริตซึ่งเป็นความสะอาด และหลีกเลี่ยงความสกปรกซึ่งเป็นทุจจริต ฉันนั้น...
ฉลาดสะสม ก็คือเก็บมาครั้งละเล็ก ครั้งละน้อย จนสามารถก่อเป็นรวงผึ้งได้ ซึ่งตรงกับข้อเปรียบเทียบในคาถาประพันธ์บทนี้ .... และ นิยมความสามัคคี นั่นคือ ผึ้งทำงานเป็นทีม มีระบบการจัดการเป็นเยี่ยม เช่น มีผึ้งงาน ผึ้งตัวผู้ทำหน้าที่ผสมพันธ์ และนางพญาผึ้งทำหน้าที่วางไข่ เป็นต้น ซึ่งในการทำงานของคนเราก็ควรจะเน้นความสามัคคีกลมเกลียว... ทำนองนี้
................
ส่วนการก่อตัวขึ้นมาของทรัพย์สมบัติที่เกิดจากความขยันหมั่นเพียรนั้น ในคาถาประพันธ์เปรียบเหมือนตัวปลวกที่สร้างจอมปลวกขึ้นมาได้อย่างมั่นคงแข็งแรง ซึ่งข้อนี้ก็เข้าใจไม่ยากเช่นเดียวกัน....
ในคัมภีร์อรรถกถาสิงคาลกสูตร ท่านมิได้กล่าวแก้ประเด็นความเหมือนและความต่างระหว่าง รวงผึ้ง กับ จอมปลวก (อาจมีแก้ไว้ในที่อื่น แต่ผู้เขียนไม่เคยเจอ) ซึ่งผู้เขียนมีความเห็นเพิ่มเติมดังนี้...
ข้อเปรียบเทียบทั้งสองประการนี้ เป็นความงามด้านการเปรียบเทียบ นั่นคือ ผึ้งสร้างรวงรังขึ้นมาใหญ่โตได้ เราก็เห็นชัดเจน... ปลวกสร้างจอมปลวงขึ้นมาใหญ่โตได้ เราก็เห็นชัดเจน... เมื่อนำข้อเปรียบเทียบนี้มาซ้อนกัน ก็ทำให้เรามองเห็นได้ชัดเจนยิ่งขึ้น... นัยนี้บ่งชี้ถึงความงามด้านการเปรียบเทียบของพระผู้มีพระภาคเจ้าในฐานะพระบรมครูนั่นเอง...
อีกนัยหนึ่ง การทำงานของผึ้ง เราเห็นได้ง่ายและชัดเจน ถ้าบอกว่าให้ขยันทำงานเก็บออมรอมริบเหมือนแมลงผึ้ง ทำนองนี้ เราก็เข้าใจ... แต่ถ้าถามว่า รวงรังของแมลงผึ้งมั่นคงหรือไม่ ? ก็อาจไม่มั่นคง เพราะอาจถูกทำลายได้ง่าย ดังนั้น จึงอาจมีข้อบกพร่องอยู่ในการก่อตัวขึ้นมาของรังผึ้ง.... ประมาณนี้
แต่ การทำงานของปลวก เราเห็นได้ยากและไม่ชัดเจนนัก เฉพาะจอมปลวกที่โตใหญ่เท่านั้นที่เราเห็นชัดเจน ซึ่งนี้คือข้อแตกต่างกันระหว่างผึ้งกับปลวกที่เราสามารถสังเกตได้...
อีกอย่างหนึ่งก็คือ จอมปลวกมีความมั่นคงแข็งแรง ทำลายให้สูญสิ้นได้ยาก เพราะมีทั้งส่วนที่ก่อตัวขึ้นมาสูงอยู่เหนือภาคพื้น และมีส่วนที่ซ่อนอยู่ใต้ภาคพื้น... ดังนั้น การสะสมทรัพย์สมบัตินั้นจะต้องมีความมั่งคงแข็งแรงเหมือนจอมปลวก และยากที่จะสูญสลาย ล้มละลาย หรือใครๆ ไม่อาจทำลายได้ง่ายๆ ซึ่งมีนัยตรงกันข้ามกับรังผึ้ง... ประมาณนี้
เมื่อถามว่า ทรัพย์สมบัตินี้เพื่อประโยชน์อะไร และเราจะใช้จ่ายอย่างไร ? ประเด็นนี้มีคำตอบในคาถาประพันธ์ตอนสุดท้าย ซึ่งผู้เขียนจะนำมาเล่าต่อไป....
ความเห็น (8)
GotoKnow เป็นรวงผึ้งหรือจอมปลวก ?
คำตอบคงไม่ได้อยู่ในสิงคาลกสูตร หรือว่าพระอาจารย์จะตอบว่าอย่างไรหรอกครับ (ซึ่งพระอาจารย์อาจตอบว่า "เจริญพร")
คำตอบคงอยู่ที่ว่าเราเป็นผึ้งหรือเราเป็นปลวกมากกว่า
GotoKnow เป็นรวงผึ้งหรือจอมปลวก ?
คำถามนี้ น่าสนใจ ก็คงรอชาวโกทูโน ที่แวะเวียนมาเยี่ยม ช่วยให้ความเห็นเพิ่มเติมด้วย....
เจริญพร
บางทีเราไม่รู้แม้กระทั่งว่าจะสร้างรวงผึ้งหรือสร้างจอมปลวกนะครับ
ยิ่งกว่านั้น บางทีเราอาจไม่ใช่ทั้งผึ้งและปลวกหรอกครับ เพราะทั้งผึ้งและปลวกทำงานจริงเพื่อส่วนรวม
เราเพียงแต่คิดเอาเองว่าเราเป็นผึ้งหรือปลวก แต่กลับเชื่ออย่างจริงจังว่าเราเป็นอย่างนั้น
ไม่มีอะไรสร้างรวงผึ้งได้แบบผึ้ง ไม่มีอะไรสร้างจอมปลวกได้แบบปลวก แต่ถ้าเราไม่ใช่ทั้งผึ้งและทั้งปลวก กลับอยากสร้างแบบผึ้งและปลวก คงแปลกพิลึกนะครับ
มิใช่ว่าเป็น ผึ้ง หรือ ปลวก เพียงแต่นำเอาพฤติกรรมบางอย่างมาเป็นข้อคิดเท่านั้น... ส่วนที่มนุษย์คิดจะสร้าง รวงผึ้ง หรือ จอมปลวก โดยการลอกเลียนหรือเลียนแบบก็ช่างเค้าเถอะ (.............)
สำหรับ GotoKnow คงจะไม่เป็นทั้งแบบรวงผึ้งหรือจอมปลวก เพียงแต่มีส่วนคล้ายกันทำนอง เครือข่าย ที่เชื่อมโยงกันของสมาชิกทั้งหมด...
ส่วนอนาคต Gotoknow จะเป็นอย่างไร ? นึกถึงภาษิตที่ว่า
- ขนมปังของวันพรุ่งนี้จะมาในวันพรุ่งนี้
เจริญพร
ไม่กล้าจะตอบว่า เป็นรังผึ้ง หรือจอมปลวกค่ะ
แต่มาทึ่งการเปรียบเทียบเรื่องความสะอาดของผึ้ง กับ การรักษาความสุจริต ขณะที่อ่านข้อย่อย ความสะอาดของผึ้ง นั้น นึกไม่ออกเลยว่า จะพยายามชี้แนะอะไร แต่พอได้อ่านคำอธิบาย โอ้ว.. พระเจ้ามันยอดมาก (ระดับนั้นเลยค่ะ)
มารออ่านตอนถัดไปแทนแล้วกันนะคะ
รู้สึกปลื้ม ที่คุณโยมมาเยี่ยม....
ตั้งใจว่าจะเร่งเขียนให้จบก่อนสิ้นเดือนนี้..
ประเด็นใดที่คุณโยมเห็นสม ก็อาจทักท้วงหรือเสนอแนะได้ เพื่อจะได้ปรับปรุงต่อไป....
เจริญพร