บ้านวังหอน ชุมชนแห่งความพอเพียง

     19 มิ.ย.50 สายโทรศัพท์ดังขึ้นขณะที่กำลังทำเวที "KM จนท.สาธารณสุขที่เป็นกรรมการกองทุนหลัก ประกันสุขภาพ 7 จังหวัด ภาคใต้ตอนล่าง 18-20 มิ.ย.50" ณ โรงแรมเซ็นทรัล โนโวเทล อ.หาดใหญ่ และตอน นี้กำลังแบ่งกลุ่มสกัดต้นทุนดี ๆ ที่มีอยู่เดิมในชุมชนตนเองออกมา ปลายสายน้ำเสียงบอกอาการแย่ที่สุด เสียง พูดฟังได้ว่ากำลังร้องไห้ไปด้วย "หนูจะเลิกทำโครงการแล้ว แต่อยากบอกพี่สักคำ" ผมต้องเลี่ยงออกไป แล้วรีบ ถามความเป็นมาเป็นไป พร้อม ๆ กับให้กำลังใจว่านักพัฒนาฯ ที่ดีจะต้องไม่คิดเลิกทำสิ่งดี ๆ หากแต่ต้องรู้หลบ รู้หลีก รู้เลี่ยง (3 รล.) เดินทางตรงไม่ได้ก็ไปทางโค้ง ธงที่เคยปักไว้ยังคงเดิม ช้าไปบ้างก็ไม่เป็นไร และมีอีกหลายอย่างที่ได้พูดให้กำลังใจผ่านมือถือไป ประเด็นคือ เท่าที่พี่รู้จักมาคนที่ทำงานพัฒนาเชิงนวัตกรรมระบบอย่างนี้ ไม่มีใครได้เดินเหมือนเดินบนพรม ยกตัวอย่างพี่น้องผองเพื่อนที่นครฯ เองให้น้องเห็น แต่ไม่ขอเอ่ยไว้ที่นี่ โดยสรุปสาเหตุของความน้อยเนื้อต่ำใจคือว่าเมื่อ โครงการนวัตกรรมบริการสุขภาพระดับปฐมภูมิ "หมู่บ้านสุขภาพพอเพียง บ้านวังหอน" ได้รับการกล่าวขวัญถึง ผมเล่าสิ่งที่ไปเห็นกับตามาให้ อ.ดร.นัยยา หนูนิล และคณะ ในฐานะพี่เลี้ยงโครงการของจังหวัดนครฯ ให้ท่านทราบ ท่านก็ไปเยี่ยมและประทับใจเป็นอย่างมาก บนโต๊ะคณะทำงานพิจารณาโครงการที่โดดเด่นก็ได้เลือกเอาที่นี่เป็นโครงการเด่นของภาคใต้ด้วย สิ่งที่น่าชื่นชมเหล่านี้กลับไปถาโถมเข้าใส่น้องจนเป็นที่มาของถ้อยคำให้ผู้รับผิดชอบโครงการต้องเจ็บปวด (ตามที่เขาเล่ามา) เช่น งานเหล่านี้ไม่ใช่นโยบาย พื้นที่อื่น ๆ ยังมีปัญหาอีกมาก แต่มัวไปทำพื้นที่ที่ดี ๆ อยู่แล้ว เมื่อไหร่จะเกิดการพัฒนาที่เท่าเทียม หรือเมื่อขอรับการสนับสนุนงบประมาณแบบพิเศษมา ก็น่าจะต้องใช้เวลาพิเศษทำ ไม่ใช่ใช้เวลาราชการ เป็นต้น

     ผมฟังเขาเล่าเพียงด้านเดียว ใจก็คิดตาม ผมมองว่าที่เขาพูดกับน้องมาก็ถูกนะ หากมองกันคนละฐานคิด แต่ทั้งหมดนั่นมันมีจุดมุ่งหมายเดียวกันหรือไม่ ก็เป็นจุดมุ่งหมายเดียวกัน และที่สำคัญเพื่อสุขภาวะชุมชนทั้งนั้น กล่าวคือทุกคนล้วนมองไปยังเรื่องเดียวกัน แล้วอะไรที่ต่างกัน น่าจะเป็นเรื่องฐานคิด วิธีคิด ผมย้ำไปกับน้องเขาว่าเราน่าจะพลาดไปในช่วงต้น ๆ ไหม คือไม่ได้ขยายความสิ่งเหล่านี้ให้เป็นที่เข้าใจโดยทั่วกัน และการจะทำงานแบบมีส่วนร่วมอย่างแท้จริง สิ่งนี้เป็นสิ่งแรก ๆ ที่ต้องทำ ขอให้น้องเขาได้ทบทวนดู หากเมื่อเราได้โทษตัวเองก่อน แล้วค้นหาว่าเกิดจากอะไรแล้วจึงค่อย ๆ แก้ไข อย่าไปผชิญหน้า/ท้าทาย ในตอนนี้ ให้ใช้ 3 รล.ไว้ก่อน จากนั้นสถานการณ์เหมาะ ๆ แล้ว จึงค่อยขยับปรับใจกันใหม่ และในทันทีนั้น ก็ได้ต่อสายไปยังทีมงานรุ่นน้องของผมในพื้นที่ เพื่อช่วยกันพยุงโครงการนี้ไว้ เนื่องชาวบ้านเองรับโครงการไปทำอย่างหน้าชื่นตาบาน มีความสุข ชาวบ้านไม่ได้รู้เรื่องกับปัญหาเชิงระบบของ จนท.เลย อย่าให้เขาต้องได้รับผลกระทบไปด้วยเลย

     โครงการนี้ ผมได้เข้าไปช่วยทำเวทีให้ เมื่อวันที่ 25 เม.ย.50 ณ ชุมชนชาววังหอน อ.ชะอวด จ.นครศรีธรรมราช ต้องเอารถไปจอดไว้ที่ สอ.ลานข่อย อ.ป่าพะยอม จ.พัทลุง แล้วนั่งรถขับเคลื่อน 4 ล้อขึ้นไป พอไปถึงหายเหนื่อยเป็นปลิดทิ้ง ธรรมชาติที่ยังเป็นธรรมชาติ มองไปด้านใดก็เห็นภูเขาล้อมไว้ ผู้คนที่ต่างมีอัธยาศัยไมตรี ยิ้มแย้มแจ่มใส ที่นี่ไม่มีสัญญาณโทรศัพท์ มีให้ใช้ที่บ้านแกนนำโดยการยกเสาขึ้นให้สูงเพียง 1-2 เครื่อง การใช้ชีวิตอย่างรู้เท่าทัน ใช้สมุนไพรเป็นหลัก ยาหลวงเป็นรอง มีบ้าน 400 กว่าหลังคาเรือน ผู้นำ/แกนนำก็เป็นคนรุ่นใหม่ ที่เข้าใจและรู้เท่าทันอันตรายจากนอกชุมชน คนที่นี่ไม่มีการลักขโมย การพนันเล่นบ้างตามเทศกาล แต่น้อยเพราะไม่มีเวลาว่าง เขาคิดว่า การทำงาน ทำสวนทำให้เขาแข็งแรง ผู้สูงอายุก็มีคุณค่าในสายตาของลูกหลาน เพราะเชื่อว่าท่านเหล่านั้นมีวิชา(ภูมิปัญญา)ติดตัวอยู่เยอะ กลุ่มเด็ก ๆ ก็เรียนรู้ในการรักษ์ธรรมชาติ ด้วยการปลูกจิตสำนึกว่าธรรมชาติสร้างเขามา และธรรมชาติส่งเขาเรียน มีอีกหลาย ๆ ประการที่บันทึกมาได้แต่เล่าไม่หมด อีกเรื่องหนึ่งวัดที่นี่มีเพียงวัดเดียว และเป็นวัดที่เป็นศูนย์รวมของจิตใจคนได้จริง ๆ ชาวบ้านมารวมตัวกันที่วัดเพื่อทำกิจกรรมชุมชนในทุก ๆ กรณี ตอนผมไปก็ไปนมัสการร่างของท่านพระครูแสง (อดีตเจ้าอาวาส) ที่ใส่โลงแก้วไว้ให้ศิษย์ได้เคารพบูชาโดยไม่เผา ผมสังเกตเห็นว่ามีคนมาจุดธูปจุดเทียนกราบไหว้ตลอดเวลา สอบถามก็พบว่าเป็นคนในพื้นที่ทั้งนั้น ไม่ใช่ใครที่ไหนเลย ตรงนี้ให้เห็นว่าคนก็ยังศรัทธาท่านไม่เสื่อมคลาย และไม่ละเลยด้วยเหตุว่ามาทุกวัน จะจุดธูปจุดเทียนกราบไหว้ทุกครั้งที่เข้ามาทำกิจกรรมในวัดนี้