ปรัชญามงคลสูตร ๓๒ : คุณธรรมของผู้สูงอายุ (ต่อ)
ขันติ คือ ความอดทน เป็นศัพท์ธรรมะ ซึ่งพุทธศาสนิกชนทั่วไปรู้จักกันดี เพราะเป็นธรรมประกอบอยู่ในหลายหมวดธรรม เช่น
ธรรมก่อให้เกิดความงาม ๒ ประการ กล่าวคือ
- ขันติ ความอดทน
- โสรัจจะ ความสงบเสงี่ยม
อธิบายสั้นๆ ได้ว่า คนที่ไม่มีความอดทนมักจะแสดงความระอาใจ ความขึ้งเครียด ความหดหู่ เป็นต้นออกมาทางใบหน้าและกิริยาอาการอื่นๆ... ส่วน ความเสงี่ยม ก็คือการรู้จักเก็บสิ่งต่างๆ ไว้ภายในไม่พยายามแสดงออกมาทางใบหน้าหรือกิริยาอาการอื่นๆ ... ใครก็ตามถ้ามีคุณธรรมสองประการอยู่ประจำตัวก็จะก่อให้เกิดความงามกายและงามใจได้.... ประมาณนี้
.......
ธรรมสำหรับผู้ครองเรือน ๔ ประการ กล่าวคือ
- ขันติ ความอดทน
- ทมะ ความข่มใจ
- สัจจะ ความจริงใจ
- จาคะ ความเสียสละ
อธิบายสั้นๆ ว่า คู่ครองเรือนคือสามีภรรยา ต้องอดทนในการประกอบอาชีพเลี้ยงชีวิต... บางสิ่งบางอย่างที่กระทบจิตก็จะต้องรู้จักข่มไว้ เพื่อมิให้ลุกลามกลายเป็นเรื่องเป็นราวต่อไป... ต้องมีความจริงใจซึ่งกันและกัน... และรู้จักเสียสละในสิ่งที่จะขัดขวางความราบรื่นแห่งชีวิตคู่... เป็นต้น
......
ในบารมี ๑๐ ทัศ ก็มีขันติเป็นลำดับ ๖ โดยมีวิริยะเป็นที่ ๕ และมีสัจจะ เป็นที่๗ ซึ่งมีความคาบเกี่ยวกันดังต่อไปนี้..
วิริยะ คือ ความเพียร นั่นคือ จะต้องมีความมุมานะ พยายาม บากบั่น เพื่อการเสริมสร้างบารมี... ขันติ คือความอดทน จะเป็นตัวสนับสนุนให้ความเพียรดำเนินการต่อไปได้... ส่วน สัจจะ ความความจริงใจ จะสร้างความหนักแน่นคอยตอกย้ำให้ความมุ่งหวังในบารมีธรรมเจริญเติบโตต่อไป.... ประมาณนี้ (ผู้สนใจเรื่องบารมี๑๐ ทัศ โดยละเอียด ดู http://www.bodhisattva.name/Jariya/index.html )
........
เมื่อพิจารณาความอดทนในฐานะคุณธรรมของผู้สูงอายุ จะเห็นได้ว่าสำคัญยิ่ง และมีนัยที่จะขยายความได้หลากหลาย เช่น
ร่างกายที่ทรุดโทรม ไม่ควรแก่งานดังคนหนุ่มสาว ผู้สูงอายุจึงต้องทนลำบากเพื่อจะต้องกระทำกิจบางอย่าง เช่น เคี้ยวอาหารก็อาจไม่ค่อยสะดวก จะหยิบจับสิ่งโน้นสิ่งนี้ หรือไปมาก็ไม่คล่องแคล่ว....
ผู้สูงอายุบางท่าน มีโรคาพยาธิเบียดเบียน ก็ต้องทนตรากตรำ หรือจำทนทำสิ่งนั้นๆ เช่น บางท่านต้องให้หมอมาบีบมานวดทุกวัน หรือต้องมีกายภาพบำบัดทุกวัน เป็นต้น แม้จะเบื่อก็ต้องทนตรากตรำไปเรื่อยๆ....
ในบางกรณี ผู้สูงอายุ อาจถูกคนรุ่นหลังเยาะเย้ย ถากถาง เสียดสี ด้วยวาจาหรือการกระทำบางอย่าง ผู้สูงอายุก็ต้องทนเจ็บใจ เพื่อเป็นการตัดไฟแต่ต้นลม หรือจะโต้ตอบกระทำคืนก็มิใช่สิ่งที่เหมาะสมสำหรับผู้สูงอายุ .....
ดังนั้น ทนลำบาก ทนตรากตรำ และ ทนเจ็บใจ คือคุณธรรมว่าด้วยความอดทนที่ผู้สูงอายุต้องหมั่นสร้างให้มีอยู่เป็นอยู่ในตนให้ได้... ผู้สูงอายุคนใดสามารถมีความอดทนทำนองนี้ได้ก็จัดว่าเป็นมงคลสำหรับท่านในชาตินี้
อนึ่ง เมื่อมองไปยังชาติหน้า ผู้สูงอายุท่านใดที่ฝึกขันติธรรมในบั้นปลายชีวิตแล้ว ก็จะเป็นวาสนาบารมีติตตัวไปในชาติหน้าอีกด้วย กล่าวคือ จะมีพื้นฐานทางใจเป็นคนอดทน หนักแน่น ในชาติต่อไปนั่นเอง..
ความเห็น (4)
- นมัสการครับหลวงพี่
- เป็นครั้งแรกที่ได้อ่านบันทึกของหลวงพี่ครับ
- ดีใจมากครับ
กราบนมัสการค่ะ
ชาติก่อนคงบำเพ็ญเรื่องนี้มาไม่มาก แต่ชาตินี้ มาบำเพ็ญ ตอน 15 ปีหลังนี้ ก็ยังรู้สึกดีมากขึ้นมากค่ะ ปกติจะใจร้อน และไม่ค่อยยอมอะไรง่ายๆ แต่ตอนนี้ ระงับใจและเย็นมากค่ะ ไม่ค่อยวุ่นวายใจแล้วค่ะ จริงๆคือ ปรับใจตัวเองได้ค่ะ
อ่านแล้ว เตือนใจดีค่ะ
|
ถ้าว่าตามหลักพระพุทธศาสนา ความใจร้อน ใจเย็น เป็นพื้นฐานทางจิตของแต่ละคน เพราะ วาสนา แตกต่างกัน...
ตามหลักจริยา ๖ คนใจร้อนมักจะเป็นคนฉลาด ซึ่งประเด็นนี้คำสอนก็จำแนกไว้ละเอียด ว่างๆ อาตมาค่อยนำมาเล่า....
เจริญพร