ผมเริ่มหัดใช้ PC ตั้งแต่ประมาณปี 2530

ตอนนั้นระบบปฎิบัติการเป็น MS-DOS 

โปรแกรมภาษาไทยที่ออกมา มีหลายตัว แต่ที่ตัวเองใช้ ได้แก่ STW, ราชวิถีเวิร์ด, จุฬาเวิร์ด

เป็นครั้งแรกที่พิมพ์ภาษาไทยปนอังกฤษโดยไม่ต้องใช้พิมพ์ดีดสองเครื่องสลับไปมา ซึ่งก่อนหน้านั้น การสลับภาษาในพิมพ์ดีดรุ่นคลาสสิกทำยากมาก เพราะต้องพิมพ์และเล็งเว้นช่องว่างไว้สำหรับเติมอีกภาษาภายหลัง ถ้าเล็งผิด ช่องไฟอาจเว้นไม่สวย หรืออาจมีกรณีที่ข้อความสองภาษาซ้อนเกยกัน

ลูกเล่นต่าง ๆ ไมต้องพูดถึง แปลกหลุดโลก อย่างเช่น...จะทำฟอนท์หนา ต้องกด Ctrl B ไม่ใช่ลากเมาส์แล้วคลิก

แต่แปลกขนาดไหน ก็... "สู้ก็สู้บ่มิยั่น พรั่นก็ยันบ่มิถอย"

ผลคือ จนทุกวันนี้ ผมยังติดนิสัยใช้ปุุ่มลัดในการทำงาน เช่น Ctrl C เพื่อคัดลอก Ctrl V เพื่อแปะวาง

สมัยโน้น ภรรยาผมก็ต้องทำหน้าที่บันทึกการประชุมบ่อย ก็ใช้โปรแกรมที่ว่าข้างต้น จดสรุปบันทึกการประชุม หลายวันก่อน มีเรื่องให้ต้องอ้างอิงตัวเลขจากบันทึกการประชุมเหล่านี้ (ย้อนหลังไปถึงปี 2535) ปรากฎว่าค้นกลับมาได้เกือบครบหมดจากในคอมพิวเตอร์ เพราะผมยังเก็บสำเนา backup แบบเต็มรูปแบบไว้ได้

จุดนี้ทำให้ผมคิดว่า มีประเด็นน่าพูดคุย เพราะเป็น KM ด้านการจัดการเอกสารแบบไม่เป็นทางการ เป็นสิ่งที่ผมเองเรียนรู้ด้วยค่าใช้จ่ายที่แพงมาก..ด้วยเสี้ยวหนึ่งของชีวิต..ที่เรียกว่า "เวลา" เพราะผมเคยทำให้เอกสารที่คร่ำเคร่งทำมา 2 เดือนเต็ม สลายไปในเวลาไม่ถึงวินาที เทียบเท่าผมโยนทิ้งชีวิตไปถึง 2 เดือน

หลังจากนั้น ทำให้ผมต้องเรียนรู้ว่า ทำอย่างไร จะไม่เกิดแบบนั้นขึ้นอีก หากผมคิดจะเก็บงานเก่าของตัวเองไว้ให้นานที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ .. ในระบบดิจิตัล

คนที่ต้องเก็บงานเอกสารของตัวเองย้อนหลังนาน ๆ ในคอมพิวเตอร์เกิน 10 นี่ ผมเชื่อว่ามีไม่มาก เกิน 15 ปีนี่ยิ่งหายาก ต่อให้พยายามทำก็เถอะ เพราะมีเงื่อนไขบีบรัดหลายเรื่อง ถ้าไม่พร้อมจริง ทำไม่ได้ครับ 

บางคนอาจยังเก็บแผ่น ฟลอปปี้ดิสก์ขนาด 5 นิ้วเศษไว้ (ขนาดยังกะแผ่นเสียงยุคก่อน ซองสามารถใส่ CD ได้สบาย) ก็จะไม่มีหัวอ่านที่ใช้งานได้เหลืออยู่อีก

บางคนเก็บใส่ floppy disk ไว้ ก็ขึ้นรา หรือฝุ่นเขลอะ หมดสภาพไปแล้ว

บางคนเก็บใส่ hard disk ไว้ ก็อาจเจ๊งไปหลายลูก ผ่านไวรัส ผ่านฝุ่น ผ่านเชื้อรา อาจไม่เหลือซากแฟ้มยุคเก่า

บางคนทำ backup ดี ทำสม่ำเสมอ ก็จะสามารถอยู่รอด มีคลังเอกสารส่วนตัวเหลือรอดมาได้ แต่เอกสารส่วนตัวเหล่านี้ อาจไม่สามารถดึงข้อมูลออกมาอ่านได้อีก

มีแฟ้มข้อมูล (*.STW) ไม่มีโปรแกรม (STW.EXE) ก็ไม่ได้ เพราะสมมติว่าเก็บข้อมูลรหัสเกษตรไว้ โปรแกรมอื่นที่มีในปัจจุบันก็เห็นเป็นอักขระขยะที่ไร้ความหมายไปดื้อ ๆ

มีโปรแกรม (STW.EXE) ไม่มีระบบปฎิบัติการ DOS หรือ DOS Prompt ก็ไม่ได้

มีระบบปฎิบัติการ แต่ไม่มี hardware ก็ไม่ได้

ยกตัวอย่าง ถ้าผมจะใช้ DOS มีขีดจำกัดว่า hard disk ใหญ่ได้ไม่เกินระดับหนึ่ง (ไม่แน่ใจว่ากี่ Gigabyte ?) ดังนั้น ผมมี hardware ระดับใหม่สุดยอดยังไง ก็ใช้ DOS ไม่ได้ซะดื้อ ๆ Boot ไม่สำเร็จ

เอ้า..หันไปใช้ WinME ก็เจอขีดจำกัดของเพดาน 120 GB ของ hard disk อีก

ฮาร์ดแวร์รึ ก็เปลี่ยนเร้ว..เร็ว หา hard disk 250 GB นี่ หาง่ายกว่า Harddisk ขนาด 2 GB ซะอีก แบบหลังนี่กลายเป็นของหายากประดับพิพิธภัณฑ์ไปแล้ว

ลองนึกดูว่า อีก 30 ปีข้างหน้า รุ่นลูก-หลานของเรา อยากดูเอกสาร digital ยุคเรา อาจหาไม่ได้ง่ายนัก เพราะมีแฟ้มอยู่ แต่ไม่มีปัญญาเปิดอ่าน ! กลายเป็นว่า ให้หาเอกสารกระดาษยุค 100 ปีก่อน ยังหาง่ายกว่าเสียอีก

ประเด็นนี้มีคนหยิบยกขึ้นมาพูดไว้ก่อนแล้ว นานพอสมควร

www.clir.org/PUBS/archives/ensuring.pdf

http://www.dlib.org/dlib/november05/rosenthal/11rosenthal.html

http://www.expertisecentrumdavid.be/docs/digital_containers.pdf 

"ทำอย่างไรให้ digital document มีชีวิตยืนยาว"

ยกตัวอย่าง สมมติว่าต่อไปมีรูปแบบเก็บแฟ้มที่ดีกว่า .jpg มาก ๆ จนคนเลิกใช้โปรแกรมที่รองรับระบบนี้ รูปถ่ายจากกล้องดิจิตัลทั่วโลกกลายเป็นขยะไปในทันที

สักวันหนึ่งข้างหน้า อาจมีอาชีพ paleoinfoarchivalist (paleo =เก่า+ info = ข้อมูล + archiv = คลังข้อมูล + ist = วิชาชีพ) เกิดขึ้นในโลกก็ได้...รับจ้างกู้ข้อมูลยุคโบราณ .. ที่ผ่านไปแล้วตั้งแต่ 10 ปีขึ้นไป

เก่าสิบปี คิดถูกหน่อย

เก่าสิบห้าปี แพงหน่อย

เก่าถึงยี่สิบปี ถ้าไม่รวยจริง ห้ามแหยม !

เหมือนกับที่ตอนนี้มีบริการตามร้านถ่ายรูป "รับจ้างแปลงวีดีโอเทปแต่่งงานลงซีดี"

นี่คือคุณสมบัติพื้นฐานของเอกสารมีชีวิตครับ

"วิวัฒนาการ...เพื่อคงชีวิตอยู่ต่อไป"

ภาคต่อไป เราจะมาลองขยายความดูครับ

http://gotoknow.org/blog/wwibul/53993