เข้าใจกันทั่วไปว่า กระทรวงคมนาคม เป็นหน่วยงานราชการที่ควบคุมด้านการเดินทางหรือการเชื่อมโยงของชุมชนทั้งภายในและภายนอกประเทศ โดยจำแนกออกเป็น ๓ มิติ ได้แก่ ทางบก ทางน้ำ ทางอากาศ และหน่วยงานอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับเรื่องทำนองนี้...
คมนาคม เป็นคำบาลี โดยแยกออกเป็น คมน (การไป) + อาคม (การมา) = คมนาคม (การไปและการมา) ...คำนี้เป็นทั้งคำสมาสและสนธิ ดังคำอธิบายต่อไปนี้
คมน และ อาคม มาจากรากศัพท์ว่า คม ในความหมายว่า ไป ..คมน ( คม+น โดย น.หนู เป็นอักษรที่สำเร็จมาจากปัจจัย) ... อาคม ( อา +คม) โดย อา เป็นอุปสัค บ่งความว่า กลับความ นั่นคือ กลับความหมายของรากศัพท์เดิม ฉะนั้น จากความหมายว่า ไป จึงกลับความมาเป็นว่า มา... ดังนั้น อาคม จึงแปลว่า มา
วจนัตถะ คมนญฺจ อาคโม จาติ คมนาคมํ การไปด้วย การมาด้วย ดังนั้น ชื่อว่า คมนาคม (การไปและการมา) ...ศัพท์นี้เป็นสมาส โดยการรวมคำศัพท์ตั้งแต่สองศัพท์ขึ้นไปทำนองนี้ ไวยากรณ์บาลีเรียกว่า ทวันทวสมาส
คมน+อาคม อันที่จริง จะได้เพียง คมนอาคม แต่เป็น คมนาคม ..ก็เพราะมีการเชื่อมต่ออักษรภายในอีกครั้งซึ่งไวยากรณ์บาลีเรียว่า สนธิ
ดังนั้น กระทรวงคมนาคม น่าจะแปลว่า กระทรวงว่าด้วยการไปและการมา ...โดยประการฉะนี้
กราบนมัสการครับหลวงพี่
ได้มาเรียนรู้คำบาลี มีความกระจ่างในคำ คมนาคมแล้วครับ ขอบพระคุณครับ
เจริญพร จ้า
ด้วยความยินดีครับ
เจริญพร
เรื่อง คมนาคม ที่แปลว่า การไป และ การมา จำได้ว่าสมัยเรียนมัธยม คุณครูเคยแปลและบอกให้ฟังแล้ว
วันนี้มาอ่านเพื่อย้ำความจำอีกครั้ง
ขอบคุณค่ะ ^___^
จริงๆคำนี้ก็เป็นคำคม(นาคม)เช่นกันนะครับพระอาจารย์....
คล้าย ๆ เวียนว่ายตายเกิดประมาณนั้น...
ไป-มา ๆ ๆ... เพื่อนผมบอกว่า...ไป-กลับ
ถ้าไปไม่กลับ...ก็ตัดวงจรได้แล้วครับพระอาจารย์...อิอิ